Nesta campaña os arqueólogos atoparon un sartego antropomorfo adicional aos que xa eran coñecidos neste antigo recinto cultual presidido pola capela de san Xoán Degolado, que xa fora abandonada na propia Idade Media, e unha coñecida inscrición a un Asterigo que posiblemente foi un dos primeiros abades do mosteiro de san Vicenzo de Pombeiro, no século X. En Galicia estes sartegos na rocha son relativamente habituais, pero chegaron a nós espoliados, coas tampas abertas ou xa sen depósitos arqueolóxicos no seu interior. É dicir, non se podÃa acceder ao cadáver que fora alà depositado e, sobre todo, ao xeito no que fora colocado nese lugar. Pero o equipo arqueolóxico liderado por Xurxo Ayán tivo sorte desta volta.
"Este sartego é un caso único", explica Ayán no informe valorativo, "porque para a Ribeira Sacra só tiñamos depósitos secundarios, é dicir, materiais que chegaron ao sartego posteriormente, nalgúns sartegos, coma nos Conventos (A Pobra do Brollón) ou en Barxacova (Parada de Sil), pero ata agora nunca un contexto funerario primario". Esta ollada ao interior do sartego permitiu observar algo que a Ayán xa lle era coñecido. Alà dentro non estaban só os restos dun cadáver. Canda algúns materiais óseos, os arqueólogos atoparon un depósito de tellas na parte central e costado do enterramento, aparentemente de factura local. E, polo interior da tumba, dispersos, cinco seixos brancos. Para máis, a tumba tiña por riba indicios dunha fogueira da que se recollleron mostras para a súa datación e análise.
Ayán non ten dúbida de que se trata dun depósito ritual no interior da tumba, e ponno en relación con achados similares que atopou no castro de san Lourenzo, onde a intervención na necrópole altomedieval tamén amosou que os defuntos parecÃan soterrarse cun rango amplo de cinzas, escouras de ferro, dentes de animais ou mesmo rodas de muÃño. A xeito de hipótese, considera que estas tellas teñen que ver co propio contexto vital do morto e unha práctica, documentada na Europa medieval, como no mundo carolinxio ou británico, de soterrar os mortos con anacos da casa na que viviron ou pertenceron. Detrás disto está un profundo cambio cultural.
"Nestes séculos IX a XII, nos que temos documentada esta necrópole, a materialidade dos corpos era importante, de aà o coidado na construción das tumbas", explica Ayán, "estes son restos que reflicten crenzas atávicas, nas que conflúen crenzas prerromanas, romanas e mesmo priscilianistas". A partir dos séculos XII e XIII a Igrexa tomará cada vez máis control sobre os rituais de inhumación, ata o momento en mans das familias. E será neste momento cando este tipo de ofrendas e rituais comece a desaparecer, aÃnda que nunca de todo.
PÃa ao carón da que se explorou a posible zona de enterramento infantil
Estrutura cistoide con posible enterramento infantil
A intervención tamén abordou outro dos elementos caracterÃsticos do Preguntoiro, ben visible antes mesmo da intervención arqueolóxica. Unha gran pÃa labrada na rocha cunha cruz no seu interior. Aos investigadores chamáballes a atención que os construtores da capela respectaran tanto a pedra coa inscrición de Asterigo como esta pÃa, asà que interviron ao seu redor, conscientes do valor simbólico deste espazo e do simbolismo das augas na cultura tradicional galega. A intervención documentou como todo o espazo, no que afloraba a rocha, tiña rebaixes, pero que tamén aparecÃa unha estrutura "cistoide" apoiada contra o afloramento rochoso, "idéntica á identificada en 2023 e moi próxima a ela". No interior da cista atoparon "terra orgánica negra e no fondo unha peza lÃtica de procedencia foránea, un coio riarengo pulimentado". A hipótese que manexan os arqueólogos é que se trate dun cementerio infantil, de neonatos, ao xeito doutros exemplos similares na cultura tradicional galega.
Serie
Achados arqueolóxicos
As investigacións en Brandomil revelan que o complexo arqueolóxico abrangue 25 hectáreas
Entre a dilatada secuencia temporal do castelo de Lobarzán, os arqueólogos identifican un poboado altomedieval que non prosperou por motivos descoñecidos
As escavacións en san Tirso de Portocelo (Xove) amosan como os antigos castros foron reocupados ao final do Imperio
Novos achados no castro de Viladonga avanzan que no interior das cabanas poderÃan gardar e sinalar con estelas os restos dos nenos falecidos
Unha intervención arqueolóxica investiga as orixes dun templo altomedieval en Ponteareas
A nova campaña no castro de Montes Claros desvela inxentes traballos na construción do sistema de acceso
As escavacións dunha piscina no balneario de Lugo ofrecen un dos conxuntos de achados máis diversos de época romana
As escavacións dos chozos do SuÃdo revelan que boa parte dos misteriosos chozos foron edificados no século XVIII
A investigación da Roda do Castro (Salcedo, A Pobra do Brollón) confirma a elevada actividade metalúrxica nos castros da terra de Lemos
A escavación dun sartego antropomorfo no xacemento do Preguntoiro (Pantón) confirma a práctica de rituais de fonda raÃz familiar na Alta Idade media galega
A escavación no castro de Tralocastro (Ferrol) localiza posibles espazos colectivos ás portas da acrópole
A nova campaña do castro do Sarridal revela a existencia dun posible 'forno comunitario' por debaixo da sauna galaica
Unha escavación no castro de Pereiras exhuma un anómalo edificio de grandes dimensións
A nova campaña no Castelo dos Mouros (Ons) revela a muralla do castro e os niveis máis antigos do xacemento
Os arqueólogos descubren unha rica cultura material no castro da Cividade (Cerdedo-Cotobade)
Estaba colocado nunha das casas do poboado
A escavación do histórico castelo da Pena Corneira desvela un poboado tardorromano e outro do CalcolÃtico nas proximidades
As intervencións nas rodas de Vilarello (A Pobra do Brollón) e Corro dos Mouros (Lugo) permiten avanzar no coñecemento destas estruturas da Idade do Bronce
Localizan unha aldea e castelo medievais nas proximidades da aldea da Cela (Lobios)
A USC escava en Mondoñedo "unha aldea dentro da aldea" na procura dos inicios da paisaxe agraria actual en época sueva
A nova campaña no castro cedeirés do Sarridal amosa que foi preciso destruÃr parte do poboado para construÃr o monumento en plena Idade do Ferro
Un recinto arqueolóxico en Vilar de Barrio permite identificar unha colosal fortificación da Idade do Bronce e un asentamento temporal ligado ao primeiro dominio romano da Limia
Localizan no castro de Elviña indicios dunha destrución intencional
A análise dun intrigante taboeiro de xogo da Idade do Ferro desvela os rituais da prehistoria
Localizan no castro dos Penedos (Salvaterra) un enigmático espazo de posible uso relixioso ao redor de dous grandes penedos
A escavación da mámoa do Santo (Doade, LalÃn) permite recuperar un Ãdolo-placa prehistórico
O Incipit investiga na Pobra do Brollón a actividades das sociedades da Idade do Ferro por fóra dos castros
Os investigadores exhuman un edificio altomedieval de grandes dimensións no Faro de Budiño
A escavación no castro de Montes Claros (A Laracha) revela un peculiar sistema hidráulico
Unha nova investigación conclúe que moitas das representacións de animais dos petróglifos son do tempo dos castros
Localizan unha sorprendente colección de calzado medieval no mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil
Remata a campaña arqueolóxica no convento pontevedrés de Santa Clara
Novas análises das tumbas do castro de San Lourenzo (Cereixa, A Pobra do Brollón) revelan rituais 'paganizantes' na Galicia da Alta Idade Media
Un proxecto buscará evidencias da vida na Idade do Ferro por fóra das murallas da prehistoria
Os arqueólogos botan man de todas as técnicas posibles para desvelar as orixes dunha misteriosa fortificación en Covelo
As escavacións en Pombeiro revelan unha ermida abandonada en plena Idade Media
Un proxecto arqueolóxico documenta a tráxica destrución dunha aldea do Couto Mixto hai cincocentos anos
As datacións absolutas de Santalla de Bóveda trasladan a construción de boa parte do edificio entre os séculos VII e XI
O incendio de Ribas de Sil desvela unha vista única da Roda do Castro, en Salcedo (A Pobra do Brollón)
Unha escavación no castro de San Millán (Cualedro) procura verificar a existencia da primeira necrópole dun castro galego
A nova campaña no castelo de Portomeiro abre novas incógnitas sobre o recinto civil mellor preservado da Alta Idade Media galega
Carlos Otero explÃcanos como usa a tecnoloxÃa para saber o que agocha o castro de Cerqueda sen escavalo
A campaña arqueolóxica en Castro Valente revela a envergadura dunha das maiores fortificacións de Galicia
Os arqueólogos identifican en Vila de Cruces un tipo de fortificación ata agora non documentada en Galicia
A escavación do castelo de Portomeiro revela novos datos sobre a Alta Idade Media galega
O arqueólogo Francisco Alonso Toucido interpreta o gran complexo romano localizado en Proendos (Sober)
