Arquivo

A palabra 'xenocidio' impúxose como palabra do ano no Portal das Palabras promovido pola Real Academia Galega e a Fundación Barrié. O termo impúxose con 2.948 votos dos 7.200 rexistrados, "adiantándose así a voz finalista vinculada a outro fenómeno de natureza ben distinta: foliada, expresión da alegría colectiva que significou a celebración das Letras Galegas das cantareiras". Deste xeito, "Foliada acadou 1.315 votos, preto do 20 %, e o terceiro posto con 843 votos é para lume". O termo 'xenocidio" foi creado por Raphaël Lemkin (1901-1959) e adoptado tras a II Guerra Mundial pola ONU. "O termo volveu pronunciarse en múltiples ocasións nos últimos meses para sinalar as accións do estado de Israel na Franxa de Gaza", sinala a Real Academia Galega.

Este venres á tarde, na Galería Besada de O Grove terá lugar a presentación do terceiro número da revista semestral Salghadoiro. A publicación meca volve centrarse no talento creativo grovense nas artes plásticas, a literatura o deseño ou as artes escénicas e musicais para ocupar as súas oitenta páxinas.

Este 24 de decembro morría aos 73 anos de idade o prolífico escritor José María Pérez Álvarez, coñecido como 'Chesi'. O autor, nacido en O Barco de Valdeorras en 1952, tiña unha extensa obra de narración novelística e curta, escrita na súa meirande parte en castelán. O seu único título en galego editado foi 'En perigo de extinción' (1996, Edicións positivas). No ano 2003 adquiriu relevancia grazas a un comentario feito por Juan Goytisolo ao suplemento literario do xornal The Times Literary sinalando á novela 'Nembrot', de Pérez Álvarez como a mellor escrita en castelán ese ano. Ademais diso 'Chesi' colaboraba coa Cadena Ser como comentarista literario durante unha década entre 2004 e 2014 coa sección 'El libro de la semana'. Funcionario de Facenda de profesión, o seu nome volveu soar moito cando en 2007 deuse a coñecer que o escritor peruano Alfredo Bryce Echenique plaxiara o seu artigo 'Las esquinas habitadas bajo el título La tierra prometida'.

Case duascentas obras do artista Manuel Facal Ponte (Carballo, 1943- 2024) pasarán desde este sábado a formar parte do patrimonio público municipal do seu concello natal como era vontade do artista, pero que non se chegou a levar a fin en vida del. O alcalde, Daniel Pérez e máis as herdeiras de Facal formalizarán mañá un acordo polo cal o concello compra unha parte deste corpus artístico do pintor, gravador e escultor, mentres a outra parte chega en forma do doazón das herdeiras. Para este fin o concello decida unha cantidade de 50.000 euros á adquisición. As obras, de gran formato a maioría, aínda non teñen un destino de exhibición definido e manteranse en custodia en dependencias municipais ata telo. Desde a norte do artista, que formou parte do grupo Atlántica, deuse unha situación co inmoble onde se situou a súa fundación en vida do artista, xa que aínda que era vontade de Facal que alí se mantivese, tras o seu falecemento as herdeiras pecharon o espazo expositivo e puxeron os locais en aluguer, colocando á fundación do artista nunha situación indefinida que aínda está por resolverse.

O Museo Etnolóxico de Ribadavia acolle desde hoxe a exposición "Manuel Chamoso Lamas na mirada", que ofrece un percorrido gráfico pola vida e traballos deste historiador e arqueólogo decisivo para comprender a xestión, investigación e protección do patrimonio cultural durante o franquismo. A exposición foi elaborada polo Centro de Estudios Chamoso Lamas e o IES Manuel Chamoso Lamas e componse de trinta paneis con fotografías de escavacións arqueolóxicas e diferentes espazos patrimoniais das comarcas do Carballiño e do Ribeiro nas que Chamoso Lamas tivo unha intervención decisiva como Comisario do servizo de defensa do patrimonio artístico, e como personalidade vinculada a diferentes institucións e entidades. A exposición inaugúrase hoxe.

O conselleiro de Cultura José López Campos anunciou nunha reunión con representantes municipais que a Xunta creará en 2026 unha nova figura administrativa chamada "Itinerarios culturais de interese autonómico", orientada a dotar de recoñecemento legal "rutas que, sen contar cos criterios esixidos pola Lei do Patrimonio Cultural de Galicia para ser declarados Camiño de Santiago, si reúnen os requisitos necesarios para ser considerados relevantes e contar cunha especial atención por parte das administracións públicas". Segundo López Campos, son "trazados que conectan a nosa historia, tradición e patrimonio e que contan cunha especial relevancia para a difusión da nosa cultura e identidade en todo o territorio". A figura interacciona coas demandas de concellos e entidades porque a Xunta recoñecera como camiños de Santiago outros itinerarios. A propia Xunta ofreceu algúns exemplos deses itinerarios: "camiños da Geira ou dos Arrieiros, o de Muxía por Brandomil, o do Mar, o de Mariñán, o Miñoto Ribeiro, o de Muros-Noia, o de San Rosendo, e a Vía Künig". O obxecivo é "dar sustento legal á posta en marcha desta nova categoría que, posteriormente, se desenvolverá a través dun decreto no que quedarán fixadas as medidas específicas de protección, divulgación e apoio". Segundo comunicou a Xunta, "isto vai permitir que estas vías sexan obxecto de especial atención por parte das administracións públicas á hora de planificar programacións culturais, convocar axudas e deseñar medidas de posta en valor".

Sheila Patricia ven de presentar estes días en concerto o que é o seu novo traballo discográfico de longa duración, o terceiro, 'Epifanía' (Xeitosa Producións). Para a artista trátase dunha volta ao esencial, que coloca de novo no centro o acústico: a guitarra, a voz e esa maneira tan súa de contar a nivel interpretativo, algo máis afastada das bases electrónicas que no seu anterior disco 'Orixe' (2022).

A convocatoria para axudas á creación escénica publicada hoxe no Diario Oficial de Galicia non muda as súas condicións e orzamento respecto á anterior, mantendo unha contía total de 870.000 a distribuír en tres anualidades. No reparto por categorías de creación escénica tampouco hai cambios, as bases destinan 70.000 euros para empresas de novas creación, 400.000 para o ámbito do teatro, novo circo e maxia, 100.000 en proxectos de danza e artes do movemento e 300.000 para actividade escénica de carácter plurianual, que cubrirá propostas ata o ano 2027. Estas últimas están destinadas a compañías que teñan desenvolvido a súa actividade sen interrupción nos últimos dez anos, mentres nas de empresas de nova creación non deben ter mais de 5 anos e teñen que estar compostas nun 75% por persoas nadas a partir de 1991 (un ano máis que na anterior convocatoria). O pasado ano estas axudas chegaron a apoiar a 30 novos espectáculos escénicos, dos que 19 foron montaxes teatrais, sete de danza e catro de circo, repartindo o total do orzamento previsto. Os prazo de presentación de solicitudes comezan mañá, 24 de decembro, ata o 23 de xaneiro de 2026.

O filólogo e profesor da universidade de Kiel Florian Weber obtivo a residencia Xacobeo, coa que poderá albergarse na Residencia Literaria 1863 localizada na Coruña. Esta residencia busca promover a tradución da literatura en galego para incrementar a súa proxección exterior. A convocatoria promóvese pola Xunta e a Residencia Literaria 1863, dirixida por Yolanda Castaño. Florian Weber fará unha "tradución ao alemán dunha escolma representativa da obra de Estíbaliz Espinosa, unha das voces máis singulares e innovadoras da poesía galega contemporánea". Weber será o sexto traductor que aproveite a convocatoria, tralos estadounidenses Jacob Rogers, Kathleen March e Lindsay Semel, o letón Arvis Viguls e o asturiano Inaciu Galán.

O presidente da Deputación da Coruña, Valentín González Formoso, e a alcaldesa de Camariñas, Sandra Insua, deron onte un paso en firme para levar a bo fin o proxecto do Museo dos Naufraxios na localidade costeira que leva sobre a mesa varios anos con tímidos avances. O convenio de colaboración asinado onte entre ambos mandatarios pon xa en negro sobre branco o financiamento das obras de reforma da envolvente exterior da antiga lonxa de Camariñas para este fin e da sala de exposicións que levará o nome "Beti Donosti". O investimento total ascende a 430.000 euros, dos que a Deputación achega o 76,7 %, cunha contribución de 330.000 euros, mentres que o Concello asume o resto do financiamento con fondos propios. O proxecto, redactado polo arquitecto Jorge Roura Traseira, contempla a reparación e consolidación estrutural do inmoble, así como a reforma integral da súa envolvente exterior, actuando fundamentalmente sobre cubertas, fachadas e carpinterías co obxectivo de frear o deterioro do edificio, mellorar a súa eficiencia enerxética e garantir condicións adecuadas de salubridade e conservación.

O certame literario de relato de aventuras Avilés de Taramancos que convoca o concello de Noia declarou deserta a edición, ao considerar o xurado por unanimidade que "os orixinais non acadaron os mínimos de calidade literaria que se exise" neste premio. Trátase da edición número 24 deste histórico galardón literario. O xurado estivo integrado por María Dolores Arxóns, Xavier Castro, Oliva Fraga, Chelo Martínez Pérez, Mariña Pérez Rey e Antonio Piñeiro.

Xa está dispoñible na rede o Calendario de Festas Tradicionais Galegas de Culturagalega.gal para 2026. A ferramenta permite saber as datas de celebración de festividades como Entroido e das principais romarías con data variable que se celebran no país. Ademais, achega información específica tirada dos nosos contidos sobre celebracións tradicionais como a festa de Todos os Santos, o San Xoán ou o San Pedro.

Decembro está dando conta das últimas campañas arqueolóxicas do ano promovidas pola Consellería de Cultura. Desta volta, a intervención valorativa na Croa de Posmarcos (A Pobra do Caramiñal) permitiu confirmar a existencia dun poboado fortificado cunha grosa muralla de máis de dous metros de diámetro e a existencia de cando menos dous horizontes temporais no xacemento: un correspondente á segunda Idade do Ferro e outro a época romana. O castro da Croa de Posmarcos atópase na parroquia de santo Isidro e é un xacemento de interior, moi orientado cara un val fértil de tradicional uso agrícola. A peculiaridade das evidencias atopadas é que boa parte do material da Idade do Ferro (diferentes tipo de cerámicas) localízase preto da muralla ou no derrubo dunha gran estrutura que pode ser unha cabana, mentres que as pezas de material romano se atopan ao redor dunha estrutura de combustión, no lado oposto da croa do castro. Onde se atopan materiais romanos non aparecen galaicos e viceversa.

A piques de rematar o Ano Castelao aínda quedan algunhas propostas que veñen engadir posibilidades de achegamento ao coñecemento da vida e obra do escritor, ilustrados e político rianxeiro. É o caso da exposición titulada 'Camiño ao Estatuto, Castelao e máis, que ven de abrir a Biblioteca de Estudos Locais de A Coruña na Sala Municipal de Exposicións Salvador de Madariaga (Rúa Durán Loriga 10). Nesta mostra que usa dos fondos bibliográficos propios da biblioteca homenaxease ao rianxeiro no seu 75 cabodano amosando o longo camiño andado para conseguir a autonomía para Galicia. Ademais disto a Xunta ven de presentar, tamén como remate do Ano Castelao o audiolibro 'Retrincos. Un ollo de vidro', unha iniciativa do goberno galego con motivo desta efeméride e materializada pola Editorial Galaxia. Este audiolibro reúne dous títulos fundamentais que, segundo apuntou o conselleiro de Cultura, Lingua e Xuventude, López Campos, "fan a Castelao un mestre da prosa galega e onde aflora o seu humor afiado e a critica social que o acompañou durante toda a súa vida". Así, en 'Retrincos', atópanse anacos autobiográficos convertidos en contos, mentres que 'Un ollo de vidro' foi o primeiro traballo de ficción narrativa publicado polo autor. O obxectivo é que este tipo de material estea dispoñible nas principais plataformas de venda de libros e formato dixital, á vez que se van incorporando á Plataforma de Préstamo Dixital GaliciaLe, posta en marcha polo Goberno autonómico.

O Diario Oficial de Galicia deste 22 de decembro publica a convocatoria de axudas á realización de festivais de cinema de carácter profesional por parte da Axencia Galega das Industrias Culturais da Xunta de Galicia. Esta liña ven de incrementar a súa contía por vez primeira en varios anos, axustando a suba a valores próximos á inflación ao subir 10.000 euros respecto aos últimos anos chegando deste xeito aos 310.000 de orzamento total que se distribuirán en tres anualidades.

Co solsticio de inverno chegou a mala nova da morte dun dos grandes intérpretes secundarios do noso audiovisual. En Pontevedra falecía aos 78 anos Celso Bugallo Aguiar (Vilalonga, Pontevedra, 1947). O actor, un dos secundarios máis emblemáticos e característicos, que tomaba a pantalla coas súas aparicións, xa fose con moitas ou poucas liñas, grazas ao seu manexo maxistral da expresión corporal, deixounos co pesar de todo o sector, compañeiros e compañeiras en moitas producións televisivas ou cinematográficas na súa longa traxectoria. No seu extenso palmarés persoal, o actor contaba co Premio Mestre Mateo 2002 ao mellor actor de reparto pola súa participación na película de Fernando León de Aranoa, 'Los lunes al sol', rodada en Vigo e na que compartía pantalla con Luís Tosar e Javier bardém. Pouco despois vería afianzada a súa proxección no cine estatal grazas ao seu traballo en 'Mar adentro' de Amenabar, tamén rodada en Galicia e tamén compartida con Javier Bardém e polo que acadou o Galardón ao mellor actor de reparto nos premios Goya do cine español (2005), premio que na categoría feminina levou a súa compañeira de produción Mabel Rivera .

A construción da gran fachada barroca da catedral de Santiago transformou o xeito no que desde o século XIII as xentes se achegaban á maxestosa fachada deseñada polo Mestre Mateo. Agora, un audiovisual producido polo CCG e elaborado polo proxecto Kosmotech_2000 preséntanos de xeito espectacular a disposición orixinal das personaxes na parte perdida da fachada que protexía o Pórtico da Gloria. O vídeo, elaborado por Francisco Prado-Vilar (dirección científica) e Alexandre González Rivas (virtualización e restauración dixital), reconstrúe as cores orixinais das esculturas baseándose nos estudos de pigmentos e motivos decorativos da primeira policromía do Pórtico e en documentación comparativa, para facilitar unha lectura iconográfica da composición e movemento das vestimentas e do simbolismo dos personaxes. O vídeo foi elaborado por Francisco Prado-Vilar (dirección científica) e Alexandre González Rivas (virtualización e restauración dixital) co apoio do Consello da Cultura Galega. O vídeo complemente o especial do cCG "Os profetas do Pórtico da Gloria e a cultura galega", no que Francisco Prado-Vilar dá conta da traxectoria das esculturas mateanas e a súa reivindicación ao longo do século XX. O vídeo pódese ver tamén na exposición do Museo do Pobo Galego na que se exhiben estas figuras trala súa devolución ao concello de Santiago por parte da familia Franco.

Este mes de decembro de 2025 chega ás rúas o número 5 da revista Clara Corbelhe. O lanzamento coincide coa transformación da entidade editora, o Espaço Clara Corbelhe, no Instituto Clara Corbelhe de Estudos Críticos Galegos. A nova entidade supón unha ampliación do proxecto que continuará coas iniciativas da súa antecesora.

Saibran, o novo proxecto musical conformado por Cibrán García (Boyanka Kostova) e por Julián Goicoa e Fiz García (integrantes de Mundo Prestigio), vén de publicar o seu LP de debut, 'Atardecer harmonioso con gotas de primavera' (Tremendo Audiovisual), que este sábado, 20 de decembro, terá a súa presentación oficial en concerto no marco do Mercado da Estrela en Santiago de Compostela. Este primeiro disco, que está chamado a ser unha referencia do rap en galego, forma parte dunha triloxía que percorre as emocións e vivencias cotiás que se poden dar desde o solpor (primeiro disco) até o amencer (o terceiro): as cavilacións desenvólvense na medida que avanza a xornada de quen sae da súa casa contra última hora da tarde, sen máis pretensión que ver ás amizades pero que, cando regresa, xa alboreceu.

A transferencia aos concellos de competencias sobre patrimonio cultural que establece a Lei de acompañamento aos orzamentos autonómicos continúa a erguer críticas. Despois do informe que presentou o Consello da Cultura Galega ao respecto, agora son a Plataforma Estatal de Profesionais da Arqueoloxía e mais a Facultade de Historia da Universidade de Santiago quen se suman a estas denuncias.