CORREO
RSS
Ti estás aquí > Inicio / reportaxes / Música dun tempo
Música dun tempo
maio 9, 2005
Se repasaramos a memoria musical do país apreciaremos que Galicia non tivo un Mozart nin un Beethoven, ou un Manuel de Falla. Pero hai moitos nomes que contribuíron a crear a historia musical do país e que teñen certa entidade e relevancia. Entre todos eles destaca o de Jesús Bal y Gay do que se cumpren cen anos do seu nacemento e que foi autor do “Cancioneiro Galego”. A súa é outra das historias que deixou o exilio galego e que cómpre non esquecer.
Boa parte do que sabemos sobre Bal y Gay é posible grazas a análise do seu legado que está na Residencia de Estudantes de Madrid. Un material que inclúe a correspondencia que mantivo coa súa muller, a pianista Rosa García Ascot, así como os seus abondosos libros e múltiples materiais como transcricións e estudos inéditos, así como unha interesante colección de fotografías da súa etapa de estudante. Repasando entre os seus papeis podemos trazar, xa non só a súa historia persoal, senón tamén a de numerosos momentos históricos.
Música de raíz
Jesús Bal y Gay naceu en Lugo o 23 de xuño de 1905, onde cursou estudos de piano e de bacharelato. Pouco sabemos da súa infancia, agás que xa comezou a súa colaboración literaria na revista “Ronsel” (1924) con Evaristo Correa Calderón, Álvaro Gil e Luís Pimentel.
A súa vocación académica e o interese pola música levárono á Residencia de Estudantes, un feito que supuxo entrar en contacto coa futura intelectualidade do país. Tal e como recollería nunha intensa relación epistolar que mantivo con xente como Alberto Jiménez de Fraud, Américo Castro, Federico de Onís ou cunha galería extensa de músicos como Nadia Boulanger, Manuel de Falla, Verá Stravinsky, Johannes Wolf.
Logo de formar parte da Residencia de Estudantes foi nomeado membro do Seminario de Estudos Galegos en 1927, un centro que considerou a vangarda do país, porque como ten manifestado en múltiples ocasións permaneceu esperto a calquera innovación. Un ano máis tarde, por encargo da Junta para a Ampliación de Estudos de Madrid, inicia os traballos para a formación dun “Cancioneiro galego”. Un traballo que remataría á volta do seu exilio en México e que foi editado en dous tomos en 1973. A obra recolle unhas 1.300 melodías que tanto o lucense como o asturiano Martínez Torner recolleron entre 1928 e 1936.
Unha vida compartida
Boa parte das decisións e dos traballos que Bal y Gay desenvolveu coa súa vida estiveron intimamente relacionados coa pianista Rosa García Ascot, á que coñeceu na Residencia de Estudantes. Ambos viviron exiliados en México onde abriron unha galería de arte que foi un punto de encontro de músicos e artistas. Entre eles destacou a de Igor Strawinsky, con quen a parella compartiu opinión sobre o contexto musical e sobre o panorama político europeo. Ademais, en plena guerra mundial, forma parte do servizo secreto inglés desenvolvendo campañas a favor dos aliados.
Durante a súa etapa mexicana combinou a súa faceta xornalística coa académica. Como xornalista ten editados máis de oitenta artigos sobre compositores e obras, sobre acontecementos puntuais e a súa visión xeral da música. Dentro da súa vertente académica, foi nomeado xefe da Sección de Investigacións Musicais do Instituto Nacional de Belas Artes mexicano e en 1959 se lle encarga dos cursos de Apreciación Musical daquela Universidade, tarefa que desempeñou ata 1964 como a de director de programación musical de Radio Universidade, cargo para o que foi nomeado en 1961. Un ano no que decide regresar a España.
Traballo editado
A completa biblioteca que a Residencia de Estudantes garda de Bal y Gay recolle a dimensión e profundidade de moitos dos seus traballos. Tal como reseña a Enciclopedia galega na súa entrada sobre Bal y Gay, como crítico editou libros de achegamento a algúns dos seus compositores favoritos, como “Chopin” (México, 1959) que compaxinou con transcricións de música antiga “Trinta cancións de Lope de Vega” (Madrid, 1935), “Romances e panxoliñas españolas do s. XVI” (México, 1939), “O cancioneiro de Upsala” (México, 1944) ou o “Tesouro da música polifónica en México” (México, 1952).
Polo demais, como compositor ten no seu haber varias pezas que van desde diferentes obras de música coral, de cámara e varias pezas para corda e orquestra. Destacamos a obra inédita que compuxo en 1931, “Seis pezas para piano e canto sobre poemas de Amado Carballo”, e as “Catro pezas” que fixo a partir dos poemas de Alberti, Juan Ramón Jiménez e Emilio Prados.
Todos os trazos da súa vida foron compilados en 1990 por Antonio Buxán en “Os nosos traballos e os nosos días”, unha obra que editou a Fundación Banco Exterior.