CORREO
RSS
Ti estás aquí > Inicio / reportaxes / Música negra na Fisterra
Música negra na Fisterra
febreiro 3, 2004
Moita da música que escoitamos nas series de televisión, nos recibidores dos hoteis, nos éxitos musicais do día e nas películas, a música que bailamos, desde o Charleston até o Rock, o funk ou a música disco se orixinan no jazz. Pero o jazz, na súa forma máis primixenia, foi sempre asunto dunha minoría. E así segue sendo hoxe en Galicia, alimentada pola devoción de afeccionados que se afanan en pequenos locais das grandes cidades a que este estilo, lonxe de morrer, se adapte aos sons da música de raíz.
O jazz é a música negra por excelencia. "Unha forma de facer música e fusión das diferentes culturas a partir da raíz de cada sitio. A diferenza dos Estados Unidos, en Europa o jazz baséase en música tradicional con personalidade". Quen fala é o ferrolán Baldo Martínez un dos referentes do que chama jazz galego ou atlántico por varios motivos: porque leva moitos anos no mundo da música coa que contribúe a través de numerosos proxectos, e porque segue traballando día a día en constituír un estilo de jazz moi persoal ao que incorpora elementos tradicionais galegos. Pero non é o único, músicos novos como Alberto Conde, un pianista ourensá, ou o santiagués Abe Rábade inclúen nos seus repertorios temas tradicionais, que xunto con músicos máis coñecidos como Nani García, Quim García ou Fernando Llorca crearon o chamado jazz galego. Un estilo que incorpora instrumentos tradicionais como a zanfoña, pandeireta ou corneta.
Os antecedentes
O jazz tivo as súas orixes no 1890 co ragtime en Nova Orleáns (nos Estados Unidos) aínda que isto non é máis que outro lugar común porque, aínda que é certo que esta cidade foi na que máis callou este movemento, non foi a única: Memphis, Kansas City, Dallas, San Luís e outras moitas cidades do sur e do medio oeste dos Estados Unidos. Aínda así, este estilo musical chegou ao noso país moito máis tarde. Foi nos anos oitenta (en 1980) cando empezou a espertar timidamente a través de iniciativas de afeccionados de xente como Baldo Martínez e Nani García que formaron Clunia, unha formación que chegou a sacar até catro discos, que foi presentada no Festival de Jazz de San Sebastián que lle supuxo unha visibilidade da que non gozara ningunha formación galega con anterioridade.
O ano clave foi 1980 porque foi nese ano cando en Compostela, Carlos Asorey fundaba o Dado-Dadá e na Coruña abría o Jazz Filloa. Pequenas illas de música negra que tiñan como principais características ser café-espacio de concerto, de iniciativa privada frecuentadas por unha pequena clientela asidua e fiel a este estilo de música.
A este panorama sumóuselle en 1986 o café Latino en Ourense. O seu dono, Eduardo Rodríguez, aproveitou que o modelo funcionaba en Coruña e Santiago, e fixo o mesmo en Ourense, convertendo o seu gusto polo jazz nun negocio. A listaxe de café-jazz complétase con Lugo, da man do Clavicémbalo.
Pasando pola etapa más silenciosa
Neste rexurdir do principio dos oitenta, o jazz agromou con forza e veuse a través de festivais que se organizaron en Vigo e na Coruña con apoio institucional. Todo parecía indicar que aínda que chegaba tarde, todos os esforzos parecían querer recuperar o tempo perdido. Mais o globo desinflouse enseguida e os festivais non chegaron a sumar moitas edicións consecutivas.
"Xa nos anos 90, explica Baldo Martínez, desaparece o apoio institucional e pasa a facer parte de iniciativas máis pequenas de carácter afeccionado". En Lugo o festival, púxose en marcha en 1991 da man do Clube Clavicémbalo e, en Pontevedra, naceu a partir dunha proposta do Concello e así continúa ano tras ano.
A este pequeno panorama que se mantén a día de hoxe cómpre engardirlle os ciclos que habitualmente organiza a Fundación Barrié, que cun orzamento e unha infraestrutura moito maior, trae a xente de primeiro nivel como Bárbara Hendricks u Charlie Haden. Polo demais, cómpre subliñar unha serie de concertos da man dalgunha entidade financeira que nos seus programas culturais que pretende ser unha miscelánea, acostuman a incorporar algún concerto de jazz que non debería de pasar esquecido.
Á marxe das programacións de festivais, suxeitos a datas moi concretas, os afeccionados ao jazz poden escoitar jazz na programación habitual das salas das principais vilas. Por exemplo, no Dado-dadá cada martes se organiza unha jam session, que non é máis que un concerto improvisado por músicos que participan libremente.
Os problemas actuais
Desde os anos oitenta até o día de hoxe hai máis músicos e máis nivel as razóns? Baldo Martínez apunta dúas "por unha banda porque xurdiron escolas especializadas, como é o caso da Escola Estudo en Santiago que é un centro privado no que estudaron mozos como Abe Rábade e que teñen moito que dicir no panorama actual. E por outra banda porque os músicos que nos formamos nos 80 fomos depurando o noso estilo ,e temos un mellor nivel técnico e conceptual". E a este feito tamén se lle engade que cada vez se conta con máis público. Aínda así para este bo nivel o panorama non parece ser moi frutífero.
Para Baldo o problema está en que "as institucións non acaban de crer que iso funciona, e que existe un público interesado; e por outro lado, os medios de comunicación tampouco axudan moito a fomentar este tipo de música".
Programar jazz é moi custoso e unha das posibilidades é buscar unha forma de coordinación entre os locais privados. Unha rede como a que hai varios meses se puxo en macha en Euscadi, cunha axuda oficial, mais aquí, asegura Baldo pola dispersión e a escaseza de locais, polos horarios é moito máis complexo porse de acordo.