RSS
CRÍTICA
A USC antes de maio do 68
» Escritor/a:
Ricardo Gurriarán Rodríguez
» Ed. Edicións Xerais de Galicia,
» Ano: 2010
» Xénero: Ensaio e Investigación
» Coleccion: Crónica
» Pax: 528
» ISBN: 978-84-9914-103-9
Ricardo Gurriarán, que xa é por dereito o cronista oficial da USC para o século XX, saca á luz a intrahistoria político-cultural da universidade compostelá do ano 1936 ata as datas previas ao maio do 68. A través de entrevistas aos protagonistas, consulta de arquivos públicos e privados e unha axeitada interpretación das fontes, vai desentrañando a cuestión universitaria achegándonos a través desta a toda a sociedade que loitaba por saír adiante nun ambiente escuro.
Gustavo Hervella. Santiago
Ricardo Gurriarán achéganos neste estudo ás mobilizacións estudantís na Compostela da ditadura franquista. Tralo triunfo na guerra civil non daba comezo a paz, senón a vitoria; este axioma faise patente desde o mesmo instante en que se regulariza a vida académica. Os exames patrióticos, a depuración docente, a presenza asfixiante de Falange e dos ultracatólicos nas aulas universitarias corroboran este feito. Xa nada volverá a ser igual ao curso de 1936; a universidade europea e avanzada da etapa republicana —que recollía os froitos dos avances de comezo do século XX— quedará para sempre no esquecemento. O autor, que xa é por dereito o cronista oficial da USC para o século XX, ten demostrada esta circunstancia na súa tese doutoral “A investigación científica en Galicia (1900-1940): institucións, redes formativas e carreiras académicas: a ruptura da Guerra Civil”, no libro “Ciencia e conciencia na universidade de Santiago (1900-1936)”, premio da Crítica de Galicia, e máis recentemente na exposición “Do gaudeamus Igitur ao venceremos nós”, entre outros traballos, onde ofrece unha liña argumental e de evolución evidente nos estudos superiores impartidos desde Compostela e o freo e volta atrás que supuxo o golpe de estado franquista.
A través de “Inmunda escoria” analiza como era a vida cotiá, política e académica na universidade, o hermo en que se converteu até ben entrada a década de 1960 e a escasa preocupación pola sociedade á que tiña que formar, en oposición ao que fora anos atrás. A través de entrevistas aos protagonistas, consulta de arquivos públicos e privados e unha axeitada interpretación das fontes, vai desentrañando a cuestión universitaria, as incipientes mobilizacións até rematar en marzo de 1968, preludio do acontecido na universidade madrileña e barcelonesa meses despois. Neste estudo xunta a fonte oral con máis dun centenar de entrevistas aos protagonistas directos, estudantes e profesores, con documentos dos arquivos estatais e galegos, destacando nestes aspecto a reprodución e interpretación de informes policiais e gobernativos, e tamén a consulta de fondos privados que moitos dos estudantes dos anos sesenta foran agochando nas súas casas, de seguro xa esquecidos por moitos deles e que agora ven a luz a través da interpretación que o autor lles outorga.
Con este traballo, non só nos achegamos unicamente á universidade, senón tamén á Galicia do momento, que loitaba por saír adiante nun ambiente escuro e cheo de prohibicións, onde a loita polos dereitos individuais e colectivos convertíase nun dos peores delitos que se podían cometer. Así, a defensa da cultura autóctona —que Gurriarán exemplifica á perfección a través da actitude de Ramón Piñeiro e os seus “discípulos”, p. 113, 201—, dos dereitos de labregos e gandeiros —Castrelo de Miño é un dos fitos máis lembrados daqueles anos—, da sindicalización libre —cunha completa disección do SEU desde a súa hexemonía nos anos corenta até a súa práctica desaparición a finais dos sesenta—, ou a análise e a conseguinte relación que se establece entre o desenvolvemento económico, coas remesas dos emigrantes, a emigración campo-cidade, e o aumento de estudantes; é, xa que logo, o reflexo da Galicia do momento. E como todo este espertar pretende ser hexemonizado pola “oposición organizada”: PCE, FELIPE, ADE ou, en menor medida, polos nacionalistas galegos da UPG. Así mesmo, e en relación con isto, apreciamos como se vai artellando a Galicia posterior á morte do ditador: os estudantes dos anos sesenta serán os docentes universitarios dos setenta e os políticos que levarán a cabo a transición tamén comezan a súa actividade agora. O libro, porén, non só nos achega á Galicia antifranquista, tamén nos pon na estrada político-cultural do que serán os anos da transición política e da autonomía dos primeiros oitenta.
Como en todo ensaio histórico, as fontes documentais nas que se basea o autor son de importancia fundamental. Gurriarán bota man da fonte oral, recollendo as impresións de cada un dos entrevistados e tamén interpretando o que din, os silencios e as dúbidas. Moitos dos consultados son personaxes públicos na actualidade, outros, xa no anonimato, amosan as súas consideracións sen ánimo de protagonismo e sen pretender “demostrar” o seu antifranquismo. Temos que destacar o baleirado de fontes escritas: documentación policial, do goberno civil e da propia universidade, cunha selección significativa no anexo documental. Aínda que semelle incrible, e cando xa van máis de 30 anos da morte do ditador, aos historiadores énos moi complicado achegarnos aos feitos dos últimos anos da ditadura. Moitos documentos están aínda vedados para o estudo histórico, aplícaselle a lei de arquivos —teñen que pasar 50 anos para a súa “desclasificación”— cando en realidade e por mor dos temas que tratan, ditadura franquista e represión, deberían de ser de consulta pública sen restricións.
Estamos, pois, ante un estudo completo e complementario de todos aqueles que tratan a historia da universidade compostelá no século XX, desde os primeiros textos de Isaura Varela até os máis recentes de Carlos Morais e o propio Ricardo Gurriarán. Nestas páxinas condénsanse os anos máis convulsos da institución académica ofrecendo, ademais, unha selección de cincuenta entrevistas en CD e un completo repertorio de documentación pública e privada, o que incrementa notablemente o valor historiográfico do ensaio.
7 / 6 / 2010
Gustavo Hervella. Santiago
Ricardo Gurriarán achéganos neste estudo ás mobilizacións estudantís na Compostela da ditadura franquista. Tralo triunfo na guerra civil non daba comezo a paz, senón a vitoria; este axioma faise patente desde o mesmo instante en que se regulariza a vida académica. Os exames patrióticos, a depuración docente, a presenza asfixiante de Falange e dos ultracatólicos nas aulas universitarias corroboran este feito. Xa nada volverá a ser igual ao curso de 1936; a universidade europea e avanzada da etapa republicana —que recollía os froitos dos avances de comezo do século XX— quedará para sempre no esquecemento. O autor, que xa é por dereito o cronista oficial da USC para o século XX, ten demostrada esta circunstancia na súa tese doutoral “A investigación científica en Galicia (1900-1940): institucións, redes formativas e carreiras académicas: a ruptura da Guerra Civil”, no libro “Ciencia e conciencia na universidade de Santiago (1900-1936)”, premio da Crítica de Galicia, e máis recentemente na exposición “Do gaudeamus Igitur ao venceremos nós”, entre outros traballos, onde ofrece unha liña argumental e de evolución evidente nos estudos superiores impartidos desde Compostela e o freo e volta atrás que supuxo o golpe de estado franquista.
A través de “Inmunda escoria” analiza como era a vida cotiá, política e académica na universidade, o hermo en que se converteu até ben entrada a década de 1960 e a escasa preocupación pola sociedade á que tiña que formar, en oposición ao que fora anos atrás. A través de entrevistas aos protagonistas, consulta de arquivos públicos e privados e unha axeitada interpretación das fontes, vai desentrañando a cuestión universitaria, as incipientes mobilizacións até rematar en marzo de 1968, preludio do acontecido na universidade madrileña e barcelonesa meses despois. Neste estudo xunta a fonte oral con máis dun centenar de entrevistas aos protagonistas directos, estudantes e profesores, con documentos dos arquivos estatais e galegos, destacando nestes aspecto a reprodución e interpretación de informes policiais e gobernativos, e tamén a consulta de fondos privados que moitos dos estudantes dos anos sesenta foran agochando nas súas casas, de seguro xa esquecidos por moitos deles e que agora ven a luz a través da interpretación que o autor lles outorga.
Con este traballo, non só nos achegamos unicamente á universidade, senón tamén á Galicia do momento, que loitaba por saír adiante nun ambiente escuro e cheo de prohibicións, onde a loita polos dereitos individuais e colectivos convertíase nun dos peores delitos que se podían cometer. Así, a defensa da cultura autóctona —que Gurriarán exemplifica á perfección a través da actitude de Ramón Piñeiro e os seus “discípulos”, p. 113, 201—, dos dereitos de labregos e gandeiros —Castrelo de Miño é un dos fitos máis lembrados daqueles anos—, da sindicalización libre —cunha completa disección do SEU desde a súa hexemonía nos anos corenta até a súa práctica desaparición a finais dos sesenta—, ou a análise e a conseguinte relación que se establece entre o desenvolvemento económico, coas remesas dos emigrantes, a emigración campo-cidade, e o aumento de estudantes; é, xa que logo, o reflexo da Galicia do momento. E como todo este espertar pretende ser hexemonizado pola “oposición organizada”: PCE, FELIPE, ADE ou, en menor medida, polos nacionalistas galegos da UPG. Así mesmo, e en relación con isto, apreciamos como se vai artellando a Galicia posterior á morte do ditador: os estudantes dos anos sesenta serán os docentes universitarios dos setenta e os políticos que levarán a cabo a transición tamén comezan a súa actividade agora. O libro, porén, non só nos achega á Galicia antifranquista, tamén nos pon na estrada político-cultural do que serán os anos da transición política e da autonomía dos primeiros oitenta.
Como en todo ensaio histórico, as fontes documentais nas que se basea o autor son de importancia fundamental. Gurriarán bota man da fonte oral, recollendo as impresións de cada un dos entrevistados e tamén interpretando o que din, os silencios e as dúbidas. Moitos dos consultados son personaxes públicos na actualidade, outros, xa no anonimato, amosan as súas consideracións sen ánimo de protagonismo e sen pretender “demostrar” o seu antifranquismo. Temos que destacar o baleirado de fontes escritas: documentación policial, do goberno civil e da propia universidade, cunha selección significativa no anexo documental. Aínda que semelle incrible, e cando xa van máis de 30 anos da morte do ditador, aos historiadores énos moi complicado achegarnos aos feitos dos últimos anos da ditadura. Moitos documentos están aínda vedados para o estudo histórico, aplícaselle a lei de arquivos —teñen que pasar 50 anos para a súa “desclasificación”— cando en realidade e por mor dos temas que tratan, ditadura franquista e represión, deberían de ser de consulta pública sen restricións.
Estamos, pois, ante un estudo completo e complementario de todos aqueles que tratan a historia da universidade compostelá no século XX, desde os primeiros textos de Isaura Varela até os máis recentes de Carlos Morais e o propio Ricardo Gurriarán. Nestas páxinas condénsanse os anos máis convulsos da institución académica ofrecendo, ademais, unha selección de cincuenta entrevistas en CD e un completo repertorio de documentación pública e privada, o que incrementa notablemente o valor historiográfico do ensaio.
CRÍTICAS POR XÉNERO
Máis críticas de
Ensaio e Investigación
culturagalega.org | RSS | Aviso legal | Contacto | O equipo do portal | Licenza de uso | Contactar coa redacción: redaccion@culturagalega.org I T: +34 981 957202 | F: +34 981957205 |
Consello da Cultura Galega. | http://www.consellodacultura.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal