RSS
CRÍTICA
A verdade de Else
» Tradutor/a:
Rosa Marta Gómez Pato
» Escritor/a:
Arthur Schnitzler
» Ed. Hugin e Munin,
» Ano: 2016
» Xénero: Narrativa
» Coleccion: Colección XIX
» Pax: 94
» ISBN: 978-84-945403-2-5
Durante a súa ociosa estadía nun hotel de San Martino di Castrozza, Else recibe unha carta da nai na que esta lle roga que faga canto estea na súa man a fin de reunir axiña unha suma de diñeiro coa que saldar unha débeda do pai e evitar así que acabe na cadea. A moza vese na obriga de se internar nun mundo ruín e malévolo, diametralmente oposto ás súas elucubracións románticas e inxenuas. Esta é unha das obras máis significativas de Arthur Schnitzler. Toca múltiples temas: a sedución, a inocencia, o papel da muller, o abuso e a clase social, os convencionalismos ou as aspiracións.
Lorena Domínguez Mallo. Val do Dubra
“—Pero que che pasa hoxe, Else?
—Que me vai pasar?
—Estás misteriosa, demoníaca, sedutora.” (29).
A Else deste fragmento de diálogo, alén de misteriosa e sedutora, como lle di o seu primo Paul, está angustiada por unha petición da súa nai que a puxo contra as cordas. Ata unhas horas antes, só era unha moza máis, que gozaba das súas vacacións nun hotel de San Martino di Castrozza, convidada pola súa tía. Xogar ao tenis, pasear, acicalarse e alternar con xente da alta sociedade eran as súas únicas ocupacións. No entanto, unha carta urxente da nai, na que lle pide que consiga certa cantidade de diñeiro para evitar o encarceramento do pai, fai que nesa moza, aparentemente despreocupada e frívola, se desencadee un trebón emocional. Arthur Schnitzler publicou esta novela en 1924, e hoxe chega a nós na traballada prosa de Rosa Marta Gómez Pato, abondosa en matices, e grazas á selección editorial de Hugin e Munin.
A ambientación da historia, como dicía, lévanos a un luxoso lugar de vacacións para xente da alta sociedade vienesa (aínda que non só), a comezos do século XX. Con todo, nese lugar idílico, de magníficas paisaxes, cabe unha historia que fala de paixóns, de morte, de clasismo, de inocencia, do papel da muller e da hipocrisía social. A novela ábrese co regreso de Else ao hotel logo dun partido de tenis, e nese breve percorrido, vai saudando as persoas coas que se cruza, e asistimos asemade aos saúdos de rigor, aos comentarios banais e ao que pensa Else. Xusto aí comeza a percibirse o abismo que media entre as esixencias da etiqueta do lugar, e o que á nosa protagonista lle pasa pola cabeza. Precisamente aí, tamén, os pensamentos frívolos da rapaza, que os ten, empezan a ennobelarse con outros moito máis fondos, cun certo sarcasmo ou humor negro, cunha imaxinación rebordante e, non é contraditorio, cunha certa inocencia. Esa Else, a que hai debaixo dos enfeites e dos convencionalismos, é a verdadeiramente sedutora.
É fascinante o xeito en que o autor constrúe o seu personaxe. "Para que pensalo, non estou a escribir as miñas memorias. Nin tan sequera un diario coma o de Bertha" (10). Iso pensa Else cando reflexiona sobre a súa experiencia ou inexperiencia amorosa. Os textos memorialísticos, os diarios, a correspondencia, son formatos interesantes para acceder á psique dos personaxes, que dúbida cabe. No entanto, Arthur Schnitzler opta por unha técnica máis poderosa e arriscada: o monólogo interior. Digo arriscada, porque un monólogo interior dunha personaxe coma esta, se non está ben traballado, podería resultar absolutamente inverosímil e facer caer a historia no pozo dos desastres. Pero non sucede así, e impresiona moito a verdade dese fluír de ideas. Else pode pensar, sen sucesión lóxica, en salvar o pai, ou en que o pai morra, ou en que ela mesma se suicide, ou en casar cun home rico, en ter amantes, en morrer virxe, en fugarse, en todo. O seu pensamento sucédese nun ballón de imaxes, emocións, soños, e así como a treboada interior vai cobrando forza, tamén as súas reflexións se confunden ou se solapan máis. Os outros perciben o cambio nos seus síntomas físicos, nunha aparencia distinta, talvez febril, de Else. Demoníaca, diría Paul, como se a honestidade do seu estado fose só posible nunha criatura salvaxe, incivilizada, que non ten cabida nese mundo.
De portas a fóra, constrúese a personaxe de Else na mirada allea, nas súas relacións familiares, na súa clase, na súa beleza física. Constrúese desde os outros. Mesmo ela crea (e cre) a súa propia imaxe nos ollos dos demais, e censúrase por un buraco nas medias que non pode remediar porque non ten cartos para mercar outras. Ás veces, é certo, recréase nese ser observada inevitable, pero nós percibímolo como o pracer suicida da presa que agarda a ser devorada. Arthur Schnitzler dálle outra volta aínda ao personaxe, e fáinola ver a través das súas lecturas: Manon Lescaut do abade Prévost, a revista La Vie Parisienne, Notre coeur de Guy de Maupassant, lecturas que as xenerosas notas da tradutora nos axudan a interpretar (o que len as personaxes, sempre tan importante na elaboración literaria do desexo feminino!). Pero pouco hai da verdadeira Else nese cruce de olladas, e entre os seus pensamentos aboia unha dúbida se callar máis dolorosa que as demais. Sabían os seus pais o que lle estaban pedindo, ou a onde podía conducila a súa demanda, ou non podían realmente imaxinalo? Else é consciente de que ninguén a coñece, nin tan sequera eles. Nós constatamos que a ninguén lle importa, e esa verdade chéganos non só na petición dos pais, senón tamén, crúa e sen requilorios, na tía que teme que Else a avergoñe nada máis vela enferma, sen importarlle como se encontre.
A soidade de Else anégao todo. A mirada pública, como diría Fernando R. de la Flor, é destrutiva. Non sabemos se vemos unha traxedia ou unha redención, e a voz de Else, a que ninguén escoita, érguese sobre ese circo das feras: "eu, a animosa, a aristócrata, a marquesa, a mendiga, a filla do defraudador" (22). Non podo evitar lembrar o magnífico monólogo que Begoña Caamaño imaxinara para a súa Morgana, outra muller silenciada (Morgana en Esmelle). Ese pensamento de Else condensa a idea de que ela non é máis que a suma das miradas dos outros. Pero nós sabemos que non é certo, que a verdade de Else está dentro, no que pensa, no que estas páxinas nos contan. Lede, e sentide a súa forza, coma a dun refacho de vento que abrise súbita e violentamente unha fiestra. Lede, e admirádevos ante tanta verdade.
23 / 1 / 2017
Lorena Domínguez Mallo. Val do Dubra
“—Pero que che pasa hoxe, Else?
—Que me vai pasar?
—Estás misteriosa, demoníaca, sedutora.” (29).
A Else deste fragmento de diálogo, alén de misteriosa e sedutora, como lle di o seu primo Paul, está angustiada por unha petición da súa nai que a puxo contra as cordas. Ata unhas horas antes, só era unha moza máis, que gozaba das súas vacacións nun hotel de San Martino di Castrozza, convidada pola súa tía. Xogar ao tenis, pasear, acicalarse e alternar con xente da alta sociedade eran as súas únicas ocupacións. No entanto, unha carta urxente da nai, na que lle pide que consiga certa cantidade de diñeiro para evitar o encarceramento do pai, fai que nesa moza, aparentemente despreocupada e frívola, se desencadee un trebón emocional. Arthur Schnitzler publicou esta novela en 1924, e hoxe chega a nós na traballada prosa de Rosa Marta Gómez Pato, abondosa en matices, e grazas á selección editorial de Hugin e Munin.
A ambientación da historia, como dicía, lévanos a un luxoso lugar de vacacións para xente da alta sociedade vienesa (aínda que non só), a comezos do século XX. Con todo, nese lugar idílico, de magníficas paisaxes, cabe unha historia que fala de paixóns, de morte, de clasismo, de inocencia, do papel da muller e da hipocrisía social. A novela ábrese co regreso de Else ao hotel logo dun partido de tenis, e nese breve percorrido, vai saudando as persoas coas que se cruza, e asistimos asemade aos saúdos de rigor, aos comentarios banais e ao que pensa Else. Xusto aí comeza a percibirse o abismo que media entre as esixencias da etiqueta do lugar, e o que á nosa protagonista lle pasa pola cabeza. Precisamente aí, tamén, os pensamentos frívolos da rapaza, que os ten, empezan a ennobelarse con outros moito máis fondos, cun certo sarcasmo ou humor negro, cunha imaxinación rebordante e, non é contraditorio, cunha certa inocencia. Esa Else, a que hai debaixo dos enfeites e dos convencionalismos, é a verdadeiramente sedutora.
É fascinante o xeito en que o autor constrúe o seu personaxe. "Para que pensalo, non estou a escribir as miñas memorias. Nin tan sequera un diario coma o de Bertha" (10). Iso pensa Else cando reflexiona sobre a súa experiencia ou inexperiencia amorosa. Os textos memorialísticos, os diarios, a correspondencia, son formatos interesantes para acceder á psique dos personaxes, que dúbida cabe. No entanto, Arthur Schnitzler opta por unha técnica máis poderosa e arriscada: o monólogo interior. Digo arriscada, porque un monólogo interior dunha personaxe coma esta, se non está ben traballado, podería resultar absolutamente inverosímil e facer caer a historia no pozo dos desastres. Pero non sucede así, e impresiona moito a verdade dese fluír de ideas. Else pode pensar, sen sucesión lóxica, en salvar o pai, ou en que o pai morra, ou en que ela mesma se suicide, ou en casar cun home rico, en ter amantes, en morrer virxe, en fugarse, en todo. O seu pensamento sucédese nun ballón de imaxes, emocións, soños, e así como a treboada interior vai cobrando forza, tamén as súas reflexións se confunden ou se solapan máis. Os outros perciben o cambio nos seus síntomas físicos, nunha aparencia distinta, talvez febril, de Else. Demoníaca, diría Paul, como se a honestidade do seu estado fose só posible nunha criatura salvaxe, incivilizada, que non ten cabida nese mundo.
De portas a fóra, constrúese a personaxe de Else na mirada allea, nas súas relacións familiares, na súa clase, na súa beleza física. Constrúese desde os outros. Mesmo ela crea (e cre) a súa propia imaxe nos ollos dos demais, e censúrase por un buraco nas medias que non pode remediar porque non ten cartos para mercar outras. Ás veces, é certo, recréase nese ser observada inevitable, pero nós percibímolo como o pracer suicida da presa que agarda a ser devorada. Arthur Schnitzler dálle outra volta aínda ao personaxe, e fáinola ver a través das súas lecturas: Manon Lescaut do abade Prévost, a revista La Vie Parisienne, Notre coeur de Guy de Maupassant, lecturas que as xenerosas notas da tradutora nos axudan a interpretar (o que len as personaxes, sempre tan importante na elaboración literaria do desexo feminino!). Pero pouco hai da verdadeira Else nese cruce de olladas, e entre os seus pensamentos aboia unha dúbida se callar máis dolorosa que as demais. Sabían os seus pais o que lle estaban pedindo, ou a onde podía conducila a súa demanda, ou non podían realmente imaxinalo? Else é consciente de que ninguén a coñece, nin tan sequera eles. Nós constatamos que a ninguén lle importa, e esa verdade chéganos non só na petición dos pais, senón tamén, crúa e sen requilorios, na tía que teme que Else a avergoñe nada máis vela enferma, sen importarlle como se encontre.
A soidade de Else anégao todo. A mirada pública, como diría Fernando R. de la Flor, é destrutiva. Non sabemos se vemos unha traxedia ou unha redención, e a voz de Else, a que ninguén escoita, érguese sobre ese circo das feras: "eu, a animosa, a aristócrata, a marquesa, a mendiga, a filla do defraudador" (22). Non podo evitar lembrar o magnífico monólogo que Begoña Caamaño imaxinara para a súa Morgana, outra muller silenciada (Morgana en Esmelle). Ese pensamento de Else condensa a idea de que ela non é máis que a suma das miradas dos outros. Pero nós sabemos que non é certo, que a verdade de Else está dentro, no que pensa, no que estas páxinas nos contan. Lede, e sentide a súa forza, coma a dun refacho de vento que abrise súbita e violentamente unha fiestra. Lede, e admirádevos ante tanta verdade.
CRÍTICAS POR XÉNERO
culturagalega.org | RSS | Aviso legal | Contacto | O equipo do portal | Licenza de uso | Contactar coa redacción: redaccion@culturagalega.org I T: +34 981 957202 | F: +34 981957205 |
Consello da Cultura Galega. | http://www.consellodacultura.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal