Emma Olsen afronta os seus derradeiros meses de vida afectada por unha enfermidade terminal e sabe que a morte non tardará en chegarlle. Mais Emma Olsen é escritora, e decide dedicar o tempo que lle queda a rematar unha novela que non é exactamente unha novela. O libro acadou o Premio Repsol de Narrativa Breve, o Ánxel Casal a Mellor obra de ficción 2013 e a autora acadou o Premio Álvarez Blázquez a traxectoria creativa dun autor ou autora durante o ano 2013. Segundo a crítica Lorena Domínguez esta novela péchase "coa mesma sensación de desamparo que deixan todas as grandes lecturas: a incerteza de non saber cando volveremos ler algo que nos apaixone ata este punto."
24 / 3 / 2014
Lorena Domínguez Mallo. Val do Dubra
Unha das grandes virtudes da literatura, na miña opinión, é o feito de que ningún libro nos inmuniza contra a beleza ou o descubrimento doutro libro, por bo que sexa. A beleza literaria é algo que nos desborda cada vez, coma se fose a primeira. Iso é exactamente o que me pasou despois de ler
O derradeiro libro de Emma Olsen. Tiven a sensación de que acababa de descubrir algo moi valioso, algo que debía compartir, porque esa é outra característica dos afeccionados á lectura: a imperiosa necesidade de compartila, de intercambiar impresións sobre aquilo que nos toca por dentro. Velaquí unha novela tan breve (117 páxinas) como intensa, que eu resumiría para a súa valoración en dúas palabras: densidade e latencia. Densidade, porque cada frase e cada parágrafo son total e absolutamente pertinentes e necesarios, e parecen cheos ata os bordos de verdade. Latencia, porque en cada capítulo van sucedéndose os indicios e os síntomas da revelación que nos agarda, é coma se sentísemos a forza de algo que pula por saír á superficie desde o máis fondo, pero que nunca chega a saír porque debemos agardar ata o final para comprendelo.
A novela comeza presentándose como o derradeiro libro da recentemente falecida Emma Olsen, premio Pulitzer por
Dream Grass. Engádese, así mesmo, que se trata dunha biografía persoal e literaria por máis que a autora pedise que fose publicada como ficción. Temos, polo tanto, un marco ficcional metaliterario que se completará coas presuntas notas de rodapé da autora e do tradutor ao longo da novela. Nunca antes desta ocasión as notas de rodapé dun libro suscitaran en min paixón tan desaforada. Nelas esmiúzase toda a produción literaria da personaxe protagonista, que é tamén a narradora: Emma Olsen. A lectora, ou o lector, desexará, estou segura, que esa autora existise, que esas obras existan, desde
Dream Grass, Men of their Words, ata contos supostamente extraviados, o volume de relatos
Mum, ou a miña preferida,
The blue mirror and other unfinished novels, precisamente pola idea de publicar eses fragmentos, comezos, finais ou argumentos de historias que non chegaron a cobrar unha existencia completa, expostos sen pudor ante os seus lectores e lectoras.
Pero este libro non é só o testamento vital e literario dunha escritora ficticia, senón tamén a historia dun espazo, e de como ese espazo o condiciona todo. Segundo Emma Olsen, o que ela viviu, xunto con Clarissa, o señor Montana, Elvis, Anna, Luke ou Bill, só podía suceder en Faith. Trátase dun lugar pequeno e afastado, onde todos se coñecen e onde cada acontecemento da vida dunha persoa acaba repercutindo na dos demais, un lugar do que Emma e Clarissa queren fuxir, e para cuxa fuxida pasan anos creando un catálogo de formas de matarse. A frase determinante para entender o que Faith significa para as protagonistas atopámola na páxina 30: “Certa vocación de estancamento impregna todo este lugar. En Faith non hai ríos, hai pantanos, e se as augas moito tempo quietas acaban desencadeando nelas un fondo espeso de lama, creo que o mesmo efecto de sedimentación actúa na xente que permanece moito tempo nun lugar: as persoas pousan unhas sobre as outras até formar un mesmo engrudo que podrece coa calor e endurece co frío. Pero poucas son conscientes de formar parte desa masa”.
Por último, gustaríame salientar a forza das dúas protagonistas, Emma e Clarissa, dous seres simétricos, como simétricas ou espelladas foron as súas vidas ata a adolescencia (o mesmo número de irmáns ou de abandonos), pois se todos os personaxes que habitan esta nova e fascinante xeografía literaria que Faith é están cheos de verdade, elas conmóvennos e fascínannos sen remedio. Non resta máis que dicir, fóra de agradecerlle a Berta Dávila que escribira esta novela que se pecha coa mesma sensación de desamparo que deixan todas as grandes lecturas: a incerteza de non saber cando volveremos ler algo que nos apaixone ata este punto. Tamén queda, por suposto, recomendar encarecidamente este libro, aínda coa advertencia de que quen se adentre nel xa non quererá saír, de que as lectoras e lectores sentimos a pulsión inversa ás súas protagonistas: unha vontade moi forte de entrar en Faith, para quedar.