RSS
CRÍTICA
Un folletín detectivesco nada sentimental
» Escritor/a:
Bieito Iglesias
» Ed. Galaxia,
» Ano: 2008
» Xénero: Narrativa
» Coleccion: Literaria
» Pax: 144
» ISBN: 978-84-9865-035-8
Un relato policial (con crime perfecto), estampas políticas do fraguismo terminal, varios sketchs costumistas que declinan a xovialidade do folclore actual, un retrato de familia, dúas crónicas de viaxes (a Suiza e Oriente Medio) e outras tantas historias de amor. O narrador retrata a corrupción do campo da política en perigosa danza co campo económico (xuntos coma o pan e o coitelo) e a degradación moral resultante de antepoñer os intereses privados aos públicos.
Anxos García Fonte. Cabanas
O primeiro que nos chama a atención desta novela son os paratextos, desde o subtítulo que soa a advertencia: “Novela moi moral” (p. 5), ás adicatorias (p. 7) e os “Agradecementos e nota do autor” (p. 9). Todos eles proporcionan información moi útil para situarmos ao autor, Bieito Iglesias, no campo literario. Na “nota do autor”, por exemplo, advírtese unha indisimulada vontade de revancha co propio campo literario galego, ou polo menos con certos sectores cualificados como “infames envexosos”.
Outros paratextos que merecen unha atención especial son as planas do cómic “Mandrake the Magician”, moi popular entre os anos 30 e 60 do pasado século, intercaladas antes de cada capítulo da novela. Deste xeito, o cómic dialoga nun man a man co texto novelesco impregnándoo da cultura dos mass media. A inevitábel comparación entre o que acontece no cómic e o que acontece na novela vén reforzar a vontade do autor de crear unha novela en certa medida contrafáctica do xénero detectivesco. Ler as aventuras de Mandrake entre capítulo e capítulo de “Pan e coitelo” é comprender o abismo que separa ao heroe clásico, Mandrake, dotado de extraordinarias capacidades de control da psicoloxía do adversario e movido só polo afán de xustiza, do antiheroe, Renato Nóvoa, que se move polos cartos e só pode exhibir a audacia de quen sabe que é moi posíbel que, aínda tendo pouco que perder, acabe por perdelo todo.
O mesmo narrador recoñece a débeda do seu relato coa obra do gran mestre do xénero, Rubem Fonseca, ao facerlle coller ao protagonista, o conselleiro Carrodeguas, do estante dos libros o romance “A grande arte” do escritor carioca: “Hai tempo que leu o romance, só lembra que o protagonista se chama Mandrake, que exerce de avogado, come mulleres sen parar e bebe viño da denominación Porca de Murça” (p. 105). Esta declarada homenaxe faise notar tamén nos títulos de moitos dos capítulos da novela que reproducen os das reseñas críticas sobre a obra de Fonseca que Carrodeguas atopou en internet e gardou entre as páxinas do libro. Así atopamos: “Residuos filolóxicos ou ben o nihilismo como expresión ideolóxica”; “Río da incuria ou ben as entraña sangrentas da sociedade”; “Karaoke ou ben a pornografía do formigueiro”, etc. A pegada de Fonseca apréciase na estrutura case cinematográfica, no ritmo rápido, na mirada decepcionada e irónica da realidade e no gusto polas situacións sórdidas, mais a forte personalidade de Bieito Iglesias é quen de trasladar este legado á realidade e ao imaxinario galego. Efectivamente, a corrupción política dáse tanto no Río de Janeiro como en Galicia, mais a trama corrupta de Pan e coitelo, só pode ser posíbel na Galicia contemporánea, da mesma maneira que Carrodeguas é un desprezábel representante da xeración de galegos nados na posguerra.
Esta capacidade de facer plenamente galega unha forma literaria como a novela detectivesca, produto das grandes urbes cosmopolitas modernas, débelle moito á extraordinaria adaptación que fixo o autor da lingua galega ao estilo do xénero. O resultado é unha lingua expresiva, con fondas raíces populares, que desprega unha impresionante munición de refráns e frases feitas, que non propicia nunca escenas inverosímiles utilizando palabras dun rexistro inadecuado e que non precisa do castelanismo, como sucede tantas veces noutros autores en certos campos léxicos para os que carecen de recursos na lingua que utilizan como ferramenta literaria.
Bieito Iglesias non só é dono de todos os campos léxicos e rexistros lingüísticos posíbeis en galego, senón que é un dos poucos escritores con autoridade lingüística suficiente para crear novas palabras, como Otero ou Ferrín, ou para forzar as xa existentes a unha nova significación, mesmo dándolles unha reviravolta cunha descarga de retranca tan característica do seu estilo, como podemos ver neste exemplo: “o facsímile do atlas Miller, que lle comprou ao editor Moleiro por unha boa presada de follatos” (p. 13).
Novela “moi moral”, como o propio autor advirte, que retrata a corrupción do campo da política en perigosa danza co campo económico (xuntos, paradoxalmente, coma o pan e o coitelo) e a degradación moral resultante de antepoñer os intereses privados aos públicos, “a fracción máis inofensiva do Partido era a que enchufaba familias inteiras nas administracións das autarquías” (p. 91), nun escenario que todos os lectores identificarán doadamente coa derradeira etapa do fraguismo, facendo as correspondencias pertinentes: Galleira / Galicia; Vilasanta / Santiago; o Vello (Presidente) / Fraga Iribarne; o Conselleiro Carrodeguas... etc. Mais a cousa non queda aquí, non, hai vareadas para todos e por baixo da intriga detectivesca é toda a sociedade galleira / galega a que aparece minuciosamente observada cun pouco favorecedor lente de aumento.
O narrador sabe arañar todas as miserias duns personaxes, perfectamente recoñecíbeis no noso colectivo humano, aos que despreza sen límites, empezando polo conselleiro Carrodeguas, prototipo de “galleiro comenenciudo” que é quen de confesar sen rubor: “metinme no partido pra xuntar cartos e conquistar a impunidade” (p. 135). Carrodeguas é un inmellorábel exemplo de autoodio e desapego ás orixes: “sucede que rabea por fuxir do país –destas terras proclives ao ananismo, de vacas piscas nas que todo é corna e homiños cativos coma xaponeses ata hai catro días, criados no raquitismo do refraneiro: ano de belota, ano de larota-, de todo engarro filial. Sorpréndese no pecado de desexar que a vella morra canto antes” (p. 53); ou mostrar a ruindade e mal gusto dunha nova clase social en ascenso, representada polo construtor Prol, alimentada na teta farta dos presupostos da administración: “O construtor tiña un piso de moitos metros cadrados na rúa do Paseo, pero esta morada citadina non aplacaba o seu desexo de volver á aldea para humillar coa súa carísima quinta a soberbia dos pazos fidalgos e reivindicar a estirpe poubana” (p. 107), unha pándega de novos ricos que deixan a súa pegada nas paisaxes outrora gabadas por Otero: ”... dominan con esa arquitectura esmagadora a paisaxe donda das bocarribeiras e borran un pasado de casarellas de cachote (...) (p. 107).
E no medio de toda esta xentalla aparece a case tenra figura do detective privado, Renato Nóvoa, ao que se lle encomenda achegar probas que inculpen ao construtor Prol no atentado destinado ao conselleiro Carrodeguas. O pobre Nóvoa, a quen a fortuna non favorece nos momentos difíciles, ao contrario do que lles ocorre aos heroes de Fonseca, non sabe que en realidade terá que enfrontarse cunha manda de lobos sen escrúpulos.
Curiosamente, o único personaxe que logrará saír indemne da aventura é o axente que desencadea o conflito e ao que en principio vai dirixida a violenta vinganza: o conselleiro Carrodeguas. Mais tampouco el é quen de cumprir o coidadoso plano que trazara para retirarse. O pseudo-heroe corrupto non merecía unha escena final con camisola de flores e caipirinha: velaquí unha mínima compensación para os amantes da xustiza poética.
9 / 6 / 2008
Anxos García Fonte. Cabanas
O primeiro que nos chama a atención desta novela son os paratextos, desde o subtítulo que soa a advertencia: “Novela moi moral” (p. 5), ás adicatorias (p. 7) e os “Agradecementos e nota do autor” (p. 9). Todos eles proporcionan información moi útil para situarmos ao autor, Bieito Iglesias, no campo literario. Na “nota do autor”, por exemplo, advírtese unha indisimulada vontade de revancha co propio campo literario galego, ou polo menos con certos sectores cualificados como “infames envexosos”.
Outros paratextos que merecen unha atención especial son as planas do cómic “Mandrake the Magician”, moi popular entre os anos 30 e 60 do pasado século, intercaladas antes de cada capítulo da novela. Deste xeito, o cómic dialoga nun man a man co texto novelesco impregnándoo da cultura dos mass media. A inevitábel comparación entre o que acontece no cómic e o que acontece na novela vén reforzar a vontade do autor de crear unha novela en certa medida contrafáctica do xénero detectivesco. Ler as aventuras de Mandrake entre capítulo e capítulo de “Pan e coitelo” é comprender o abismo que separa ao heroe clásico, Mandrake, dotado de extraordinarias capacidades de control da psicoloxía do adversario e movido só polo afán de xustiza, do antiheroe, Renato Nóvoa, que se move polos cartos e só pode exhibir a audacia de quen sabe que é moi posíbel que, aínda tendo pouco que perder, acabe por perdelo todo.
O mesmo narrador recoñece a débeda do seu relato coa obra do gran mestre do xénero, Rubem Fonseca, ao facerlle coller ao protagonista, o conselleiro Carrodeguas, do estante dos libros o romance “A grande arte” do escritor carioca: “Hai tempo que leu o romance, só lembra que o protagonista se chama Mandrake, que exerce de avogado, come mulleres sen parar e bebe viño da denominación Porca de Murça” (p. 105). Esta declarada homenaxe faise notar tamén nos títulos de moitos dos capítulos da novela que reproducen os das reseñas críticas sobre a obra de Fonseca que Carrodeguas atopou en internet e gardou entre as páxinas do libro. Así atopamos: “Residuos filolóxicos ou ben o nihilismo como expresión ideolóxica”; “Río da incuria ou ben as entraña sangrentas da sociedade”; “Karaoke ou ben a pornografía do formigueiro”, etc. A pegada de Fonseca apréciase na estrutura case cinematográfica, no ritmo rápido, na mirada decepcionada e irónica da realidade e no gusto polas situacións sórdidas, mais a forte personalidade de Bieito Iglesias é quen de trasladar este legado á realidade e ao imaxinario galego. Efectivamente, a corrupción política dáse tanto no Río de Janeiro como en Galicia, mais a trama corrupta de Pan e coitelo, só pode ser posíbel na Galicia contemporánea, da mesma maneira que Carrodeguas é un desprezábel representante da xeración de galegos nados na posguerra.
Esta capacidade de facer plenamente galega unha forma literaria como a novela detectivesca, produto das grandes urbes cosmopolitas modernas, débelle moito á extraordinaria adaptación que fixo o autor da lingua galega ao estilo do xénero. O resultado é unha lingua expresiva, con fondas raíces populares, que desprega unha impresionante munición de refráns e frases feitas, que non propicia nunca escenas inverosímiles utilizando palabras dun rexistro inadecuado e que non precisa do castelanismo, como sucede tantas veces noutros autores en certos campos léxicos para os que carecen de recursos na lingua que utilizan como ferramenta literaria.
Bieito Iglesias non só é dono de todos os campos léxicos e rexistros lingüísticos posíbeis en galego, senón que é un dos poucos escritores con autoridade lingüística suficiente para crear novas palabras, como Otero ou Ferrín, ou para forzar as xa existentes a unha nova significación, mesmo dándolles unha reviravolta cunha descarga de retranca tan característica do seu estilo, como podemos ver neste exemplo: “o facsímile do atlas Miller, que lle comprou ao editor Moleiro por unha boa presada de follatos” (p. 13).
Novela “moi moral”, como o propio autor advirte, que retrata a corrupción do campo da política en perigosa danza co campo económico (xuntos, paradoxalmente, coma o pan e o coitelo) e a degradación moral resultante de antepoñer os intereses privados aos públicos, “a fracción máis inofensiva do Partido era a que enchufaba familias inteiras nas administracións das autarquías” (p. 91), nun escenario que todos os lectores identificarán doadamente coa derradeira etapa do fraguismo, facendo as correspondencias pertinentes: Galleira / Galicia; Vilasanta / Santiago; o Vello (Presidente) / Fraga Iribarne; o Conselleiro Carrodeguas... etc. Mais a cousa non queda aquí, non, hai vareadas para todos e por baixo da intriga detectivesca é toda a sociedade galleira / galega a que aparece minuciosamente observada cun pouco favorecedor lente de aumento.
O narrador sabe arañar todas as miserias duns personaxes, perfectamente recoñecíbeis no noso colectivo humano, aos que despreza sen límites, empezando polo conselleiro Carrodeguas, prototipo de “galleiro comenenciudo” que é quen de confesar sen rubor: “metinme no partido pra xuntar cartos e conquistar a impunidade” (p. 135). Carrodeguas é un inmellorábel exemplo de autoodio e desapego ás orixes: “sucede que rabea por fuxir do país –destas terras proclives ao ananismo, de vacas piscas nas que todo é corna e homiños cativos coma xaponeses ata hai catro días, criados no raquitismo do refraneiro: ano de belota, ano de larota-, de todo engarro filial. Sorpréndese no pecado de desexar que a vella morra canto antes” (p. 53); ou mostrar a ruindade e mal gusto dunha nova clase social en ascenso, representada polo construtor Prol, alimentada na teta farta dos presupostos da administración: “O construtor tiña un piso de moitos metros cadrados na rúa do Paseo, pero esta morada citadina non aplacaba o seu desexo de volver á aldea para humillar coa súa carísima quinta a soberbia dos pazos fidalgos e reivindicar a estirpe poubana” (p. 107), unha pándega de novos ricos que deixan a súa pegada nas paisaxes outrora gabadas por Otero: ”... dominan con esa arquitectura esmagadora a paisaxe donda das bocarribeiras e borran un pasado de casarellas de cachote (...) (p. 107).
E no medio de toda esta xentalla aparece a case tenra figura do detective privado, Renato Nóvoa, ao que se lle encomenda achegar probas que inculpen ao construtor Prol no atentado destinado ao conselleiro Carrodeguas. O pobre Nóvoa, a quen a fortuna non favorece nos momentos difíciles, ao contrario do que lles ocorre aos heroes de Fonseca, non sabe que en realidade terá que enfrontarse cunha manda de lobos sen escrúpulos.
Curiosamente, o único personaxe que logrará saír indemne da aventura é o axente que desencadea o conflito e ao que en principio vai dirixida a violenta vinganza: o conselleiro Carrodeguas. Mais tampouco el é quen de cumprir o coidadoso plano que trazara para retirarse. O pseudo-heroe corrupto non merecía unha escena final con camisola de flores e caipirinha: velaquí unha mínima compensación para os amantes da xustiza poética.
CRÍTICAS POR XÉNERO
Máis críticas de
Narrativa
culturagalega.org | RSS | Aviso legal | Contacto | O equipo do portal | Licenza de uso | Contactar coa redacción: redaccion@culturagalega.org I T: +34 981 957202 | F: +34 981957205 |
Consello da Cultura Galega. | http://www.consellodacultura.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal