A obra gañadora do Premio Fundación Caixa Galicia de Literatura Xuvenil 2007 é unha novela iniciática que nos descobre unha vida marcada pola paixón e a soidade, con reflexións sobre a autonomía persoal e o respecto polo diferente. Dende a inconsciencia e a inxenuidade propias da adolescencia Lucía traspasa a liña que separa o mundo convencional do marxinal, mesmo desafiando as advertencias da súa nai que percibe nela un perigoso exceso de idealismo.
12 / 11 / 2007
Isabel Soto.Santiago
Illa Soidade responde plenamente ao modelo da novela iniciática –como indica o texto de contracapa–, unha etiqueta que identifica as narracións centradas na evolución dun personaxe, adoito adolescente, tras dunha experiencia que supón o seu paso á madureza. Neste sentido a novela cumpre todas as convencións do xénero, mesmo no seu final positivo e esperanzador, e utiliza como pretexto para a descrición dese ritual iniciático a evocación do pasado durante a viaxe en tren da protagonista para comezar a súa vida universitaria, un traxecto non exento de transcendencia no proceso de cambio, pois é case ao final cando Lucía establece a comunicación co seu descoñecido e ata daquela alleo acompañante de asento para verbalizar a súa angustia e abrir unha porta cara ao futuro.
A experiencia da rapaza garda relación coa aventura xornalística que emprende na procura de respostas ante unha realidade allea que a perturba e que a conducirá a achegarse ao mundo da indixencia e a temas como a incomunicación, o desarraigo, os tópicos e prexuízos arredor da convivencia coa marxinalidade ou a reiterada expresión da concepción dos seres humanos como illas nun mar de soidade e potenciais gardiáns de historias de seu, elementos abordados nun ton que flutúa entre a valentía e a excesiva tenrura.
Dende a inconsciencia e a inxenuidade propias da adolescencia –un aspecto ao que talvez se lle tira pouco partido, se cadra polas propias dimensións do relato ou porque son outros os intereses–, Lucía traspasa a liña que separa o mundo convencional do marxinal, mesmo desafiando as advertencias dunha nai de ríspeto carácter que percibe nela un perigoso exceso de idealismo, e coa complicidade implícita do pai, máis sensible ás dificultades da vida, que viviu en carne propia. Retrátanse así un conxunto de actitudes sociais comúns –repugnancia, noxo, covardía, intolerancia, compaixón, demagoxia, hipocrisía...–, a carón das regras e rituais da vida nas rúas, descritas con abondosas pinceladas que inciden nas sensacións –o fedor dos mendigos, a cor dos bancos, a música do violín, os corpos envoltos en lapas no medio da noite...
O relato combina os saltos temporais, as distintas localizacións, a polifonía de voces e a alternancia de modalidades discursivas para conformar unha ben lograda estrutura. A evocación en primeira persoa de Lucía refórzase co protagonismo concedido aos seus ollos e á súa ollada e coas propias connotacións do seu nome e do seu alcume e status de Mirona, unha presenza que tamén se estende á mirada de Soa, unha das vagabundas da Praza dos Mistos, e aos ollos-cámara de Daniel. As oito entregas do “Diario de outono” de Soa solápanse coa voz da rapaza e esbozan anacos do pasado da esmoleira e os porqués da súa vida errante. Trátase dun legado de ton confesional que ten como destinataria a rapaza e que perfila unha historia de paixón para completar as evasivas do seu relato oral, tamén inseridas no texto a través da reprodución das conversas gravadas que Lucía escoita no tren. O relato complétase cos requintados artigos sobre os mendigos que Lucía escribiu para a revista do seu instituto e, contra o final, cun dossier de prensa con novas que foi xuntando referidas aos sen teito.
Volve pois An Alfaya a achegar a perspectiva dunha adolescente, como xa fixera en “A sombra descalza”, afondando nun tema que xa contaba co excelente achegamento de Agustín Fernández Paz. A pequena Raquel de “O meu nome é Skywalker”, aquela observadora nena que reparou nun indixente invisible, ben podería ser esta Lucía adolescente e xornalista vocacional, pois ambas comparten, salvando as distancias, a atenta mirada dende as fiestras abertas ao seu contorno.