Esta nova exploración poética de María do Cebreiro ilumina con acerto recantos dunha realidade complexa, por veces paradoxal e cambiante, empregando como código unha linguaxe observada con desconfianza, como tamén o semellan estar no libro os mecanismos implicados na nosa interpretación do mundo.
11 / 12 / 2006
María Xesús Nogueira.Lugo
O quinto libro de poemas de María do Cebreiro preséntase baixo un título de aparencia máis sinxela –e menos intertextual– que os anteriores (sobre todo os tres primeiros, “O estadio do espello, (nós, as inadaptadas)” e “Non queres que o poema te coñeza”. Esta sinxeleza apréciase tamén, nun primeiro achegamento, na combinación de textos de lonxitude breve con outros máis extensos de carácter dialogado e de ton (tamén aparentemente) coloquial. Mais os coñecedores da poética da escritora vémonos abocados a desconfiar a priori de calquera simplicidade, por moito que este novo poemario semelle proporcionarnos algún camiño até o de agora menos transitado por ela como é a exploración do diálogo que, xunto coa menor presenza de referencias onomásticas, confiren ao conxunto un maior dinamismo.
Como en entregas anteriores, a autora desbarata tamén o seu paratexto, neste caso mediante a contradición, pois a afirmación “este libro non leva dedicatoria / (Este libro é unha dedicatoria)” é rectificada no final onde lemos que “contra do dito ao comezo, / dedícolle este libro a Reiner Pérez-Hernández, / que o fixo hai moito tempo coas súas mans”.
Por outro lado, no texto da cuberta posterior –cuxa autoría non se explicita, segundo é costume na colección– atopamos explicacións que incitan a unha lectura participativa do libro, a xeito de cuestionamento e mesmo de indagación: “Escrito para que as persoas entren nos poemas, Os hemisferios concibiuse para entender, por iso tamén é unha pregunta”. A mencionada pregunta é formulada polas voces varias que conflúen no poemario e que nos amosan, mediante a descrición, o diálogo e a reflexión, aspectos diversos da realidade física, mais tamén cultural e mesmo sentimental. Neste sentido, o cuestionamento de valores (o corpo, o amor, a linguaxe) é constante. A sospeita, xa que logo, tamén o é.
Nos poemas rotulados cos nomes dos diferentes astros é onde atopamos diálogos entre dous suxeitos que, malia a súa intranscendencia, conseguen momentos de reflexión, perplexidade e lirismo. Outras veces estamos diante de conversas nas que un(ha) confidente asiste a relatos de encontros e desexos que a miúdo se desenvolven en espazos da vida cotiá, como un avión, un after-hours, a habitación dun hotel ou un caixeiro automático. Estas lerias poñen de relevo as inercias que condicionan a percepción, como a relativa ao trompetista: “-Nunca pensaches que pode ser unha muller?”, ou ao perfume que persiste no auricular dunha cabina:
-Igual a muller chamou pouco antes
de ti descolgares.
-Era perfume de home.
Por outra banda, as situacións abordadas nos diferentes poemas amosan unha realidade dificilmente reductíbel ao convencionalismo: “(Viven en parella. Non son parella. / Tampouco son exactamente amigos)” [...] (Teñen pai. Tampouco son irmáns)”.
Os poemas dialogados comparten espazo con outros, en xeral de menor extensión, nos que unha voz reflexiona (con maior ou menor ironía) acerca do significado denotativo, connotativo e simbólico que se desprende do título, procedemento este practicado en moitas das páxinas poéticas da autora.
Unhas e outras composicións tratan cuestións diversas (a identidade, a denuncia ecolóxica, as relacións humanas, a linguaxe), entre as que destaca, tamén aquí, a propia creación. Neste sentido, son moitas as aproximacións (auto)poéticas, formuladas en diferentes tons. As dúas que escolmo a continuación constitúen unha boa mostra dos diferentes rexistros integrados con sabedoría no libro. A primeira pertence ao poema “Venus”; a segunda, a “Ensaio e erro”, composición alegórica que pecha o volume:
- Se escribo ocupo o espazo.
- Igual que os astronautas?
- Case igual, case igual,
pero sen a bandeira.
O poema é a rede onde todas as criaturas
imaxinarias caen.
Un pode recoller a rede ou estendela
pero no chan de lousa do papel
o que foi noso morre. “Non me interesa nada
do que cae no poema sen fendelo”.
Esta nova exploración poética de María do Cebreiro ilumina con acerto recantos dunha realidade complexa, por veces paradoxal e cambiante, empregando como código unha linguaxe observada con desconfianza, como tamén o semellan estar no libro os mecanismos implicados na nosa interpretación do mundo. E se tivésemos que facer caso á afirmación da cuberta posterior, “a palabra, a fala e os falares relacionan a poesía co que está fóra dela”? Ou será ben pensar, como o interlocutor do primeiro dos textos, que “cos poetas nunca se sabe”?