RSS
CRÍTICA
Secretos do mar prendidos tras dos ollos
» Escritor/a:
Xabier Paz
» Ed. Edicións Xerais de Galicia,
» Ano: 2005
» Xénero: Narrativa
» Coleccion: Crónica
» Pax: 336
» ISBN: 84-9782-298-6
O libro de Xabier Paz abala entre o diario persoal, como unha bitácora ou diario de a bordo, o apuntamento memorialistico e, sobre todo, a crónica do mundo da pesca do bacallau. Relatado desde o punto de vista dun biólogo que converte a crónica en literatura e agora comentado excepcionalmente por Xabier Queipo, outro autor que reúne na súa persoa coñecemento de biólogo e oficio literario e cunha traxectoria ampla e recoñecida. Queipo conclúe na súa recensión do acertado das descricións que fai o libro, do seu bo uso do vocabulario e de outros acertos que fan del un libro honesto e que transmite a nostalxia dos soñadores.
Xabier Queipo. Açores
Ven de aparecer na coleción “Crónica” de Edicións Xerais de Galicia, un interesante libro de Xabier Paz, “Follas do Bacallau” (Edicións Xerais, 2005), que recrea as viaxes do autor, armado en biólogo mariño e observador da realidade da vida a bordo, dun barco dedicado a pesca do bacallau no arte de “parella”polos mares árcticos e polas praias (as praias, en terminoloxía empregada a bordo, indican os pesqueiros, o lugar onde se pesca) da Terranova.
O libro fala dunha pesquería a piques de desaparecer, por mor, entre outras, das circunstáncias políticas que levan ao Canadá á procura da extensión da soberanía alén das duascentas millas mariñas e do declínio das poboacóns de peixes que alí viven e, por suposto tamén, polo sen sentido da própia pesca para salgar bacallau, que fai que estes pesqueiros rexeiten ao mar unha parte moi importante das súas capturas ao non aproveitar senón aquelas espécies –as menos- que se poden salgar.
A narración, a xeito de crónica antropolóxico-cultural, e de aí o acerto en incluila nesa coleción e non nunha de narrativa, vainos introducindo a través dos ollos e os sentidos abraiados do autor (auténticos puntos cardinais desta viaxe iniciática) na vida a bordo dun navío dedicado á pesca de altura. Así, con bo criterio, son frecuentes as digresións onde se explica o que acontece no barco, os faceres e as manobras da pesca, por suposto, pero tamén, os costumes e os ritos da vida nos momentos de lecer. É, se cadra, na axeitada dose de digresións explicativas e no valor de testemuña que estas teñen onde reside o valor engadido desta crónica de un mundo que (afortunadamente ao meu parecer) esmorece. As descricións das caldeiradas nocturnas (auténtico rito a bordo), dos días marcados polo cozido dos domingos (que fai acordar a conciencia do calendario), do intercambio de correo en mar aberto, das tempestades sen número, do traballo esgotador logo dunha pangolada de peixe de atraque (aqueles cardumes que chegando a unha zona, remanecen dela as veces durante días, de tal xeito que se poden dar varios lances con, boas capturas no mesmo lugar, seguindo a mesma ruta en cada lance sucesivo, no que cambia, exclusivamente, o sentido do arrastro), da caza e preparación das pardelas e dun sinfín de receitas e degustacións que o autor vai debullando ao longo do texto e que configuran un auténtico compendio das posibilidades gastronómicas tanto do bacallau (o porco do mar, do que todo se aproveita) como de unha manchea de especies mariñas que no libro se describen como auténticos manxares (por veces ata dá fame ata que un se decata da imposibilidade de degustar esas delicias cando en terra).
Non pode Xabier, como bó científico que é e como político progresista, senón abraiarse (neste caso negativamente, como con xenreira) verbo das condicións de vida e de traballo nos pesqueiros de altura, tan próximas á explotación escravista, aínda que este sexa, segundo o autor, un tipo de “escravismo voluntario”, definición que con todos os respeitos non son quen de compartir ou coa que, dito doutro xeito, abertamente discrepo. O confinamento é, certamente, voluntario, a explotación e as condicións de traballo e os contratos son claramente millorábeis. Supoño que nese punto estaremos dacordo. Coido que así será, pois Xabier Paz inclúe nas súas reflexións a seguinte frase: “A pesca do bacallau, unha épica de miseria e explotación” (px 126).
Como non podería ser doutro xeito, o libro describe con acerto o tedio e a rutina da vida de confinamento a bordo. O propio autor o repite regularmente ao longo do libro. Cito: “A bordo os máis dos días non hai outras novidades que as inventadas ao escuso do traballo” (px 210). “No barco non hai máis novidades que as inventadas, por cadaquén, ao escuso da liturxia dos traballos” (px 216). Como xa atinara a dicir o escritor azoriano Ivo Machado (Nunca outros olhos seus olhor viram. Edições Salamandra, 1978) “O mar já me entediou os días”, así lle aconteceu a autor, que regresa, implacábel, sobre a mesma roda de comentarios e sensacións. Lonxe de ser unha eiva, este xeito de narrar engádelle valor ao contado, pois consegue crear unha atmósfera de opresión na rutina deses homes que viven do mar e para o mar, que del todo aprenden nunha aprendizaxe envexábel, que a el se entregan como ao ser amado, pero máis devotos ao mar, pois son as ondas as que os embalan, as que lles queiman o rostro, é a maresía a entrarlles polas narinas e a instalarse no seu corazón, é, en definitiva, o arrolo do mar, unhas veces azul outras verde, ás veces tranquilo pero tantas veces bravo, o que lles quebra a soidade.
Sobrancear un vocabulario ricaz e ben completo, onde cada cabo, cada aparello, cada acción ou cada elemento do barco teñen o seu nome preciso. Así há ser e este libro contribúe como poucos a manter vivo o vocabulario marítimo galego, tan esquecido ás veces polos própios escritores que sobre o mar escreben. Impagábel, na fin, a sección coa que remata o libro e que o autor titula atinadamente “Vocabulario de urxencia para a altura”, onde máis que definir as palabras estas se explican a así palabras como “bióloga”, “cozido”, “calcetín”, “forno”, “ladilla”, “paraguas” ou “triple” adquiren significados impensábeis para calquera lector de terra (dese lugar estraño “onde pisa o boi”).
Hai dúas tachas que lle faría á edición, sen que haxa nelas nin unha chisca de ruindade da miña parte, senón un desexo, supoño que partillado con outros lectores, de ter a disposición bos libros ben editados. Unha é o pouco coidado na correción das probas, que non sendo responsabilidade directa do autor non deixa de o ser, mesmo que como autor eu própio saiba da dificultade de pasar a ollada mil veces sobre os mesmos textos, nos que un remata por non ver a gralla evidente, o parágrafo quebrado, o latinaxo que se resiste e aparece referido de xeito diverso. Eu experimentei varias veces esa vergoña de dar ao prelo un texto mal revisado e fago cada día propósito de enmenda. Outra, é que o compoñente da crónica debería ter o contrapunto de algún material gráfico, que nestas obras sempre se agradece e dá un valor engadido á publicación. Por ser unha crónica e non un diario ou un caderno de bitácora, o material gráfico peréceme necesario. Non é estrictamente necesario que o autor sexa un fotógrafo consumado, senón que aporte imáxenes da vida cotiá neste universo só coñecido por uns poucos. Os debuxos de peixes que se inclúen, son, porén, un magro complemento da crónica.
En resumo, un libro no que logo dunha lectura primeira, un queda con gañas de volver a reler a modo de consulta. Un libro dunha honestidade fonda, onde ao tempo de nos describir as miserias e as grandezas (que as hai) da vida a bordo, o autor partilla con nós os seus sentimentos máis íntimos ou cando menos unha parte dos seus sentimentos, e non dubida mesmo en facer unha análise dos comportamentos dos mariñeiros dotándonos de un documento esencial para a comprensión dun mundo para os máis alleo. Eu, xa lles digo, fico coa tentación de me pasear de cando en vez por estas follas do bacallau, se cadra no meu caso atrapado para sempre na saudade dos mares árticos e dese lugar no mapa onde o mundo se chama Terranova. Se cadra é o caso tamén de Xabier Paz, que é quen de nos transmitir nestes secretos do mar toda a nostalxia dos soñadores.
26 / 9 / 2005
Xabier Queipo. Açores
Ven de aparecer na coleción “Crónica” de Edicións Xerais de Galicia, un interesante libro de Xabier Paz, “Follas do Bacallau” (Edicións Xerais, 2005), que recrea as viaxes do autor, armado en biólogo mariño e observador da realidade da vida a bordo, dun barco dedicado a pesca do bacallau no arte de “parella”polos mares árcticos e polas praias (as praias, en terminoloxía empregada a bordo, indican os pesqueiros, o lugar onde se pesca) da Terranova.
O libro fala dunha pesquería a piques de desaparecer, por mor, entre outras, das circunstáncias políticas que levan ao Canadá á procura da extensión da soberanía alén das duascentas millas mariñas e do declínio das poboacóns de peixes que alí viven e, por suposto tamén, polo sen sentido da própia pesca para salgar bacallau, que fai que estes pesqueiros rexeiten ao mar unha parte moi importante das súas capturas ao non aproveitar senón aquelas espécies –as menos- que se poden salgar.
A narración, a xeito de crónica antropolóxico-cultural, e de aí o acerto en incluila nesa coleción e non nunha de narrativa, vainos introducindo a través dos ollos e os sentidos abraiados do autor (auténticos puntos cardinais desta viaxe iniciática) na vida a bordo dun navío dedicado á pesca de altura. Así, con bo criterio, son frecuentes as digresións onde se explica o que acontece no barco, os faceres e as manobras da pesca, por suposto, pero tamén, os costumes e os ritos da vida nos momentos de lecer. É, se cadra, na axeitada dose de digresións explicativas e no valor de testemuña que estas teñen onde reside o valor engadido desta crónica de un mundo que (afortunadamente ao meu parecer) esmorece. As descricións das caldeiradas nocturnas (auténtico rito a bordo), dos días marcados polo cozido dos domingos (que fai acordar a conciencia do calendario), do intercambio de correo en mar aberto, das tempestades sen número, do traballo esgotador logo dunha pangolada de peixe de atraque (aqueles cardumes que chegando a unha zona, remanecen dela as veces durante días, de tal xeito que se poden dar varios lances con, boas capturas no mesmo lugar, seguindo a mesma ruta en cada lance sucesivo, no que cambia, exclusivamente, o sentido do arrastro), da caza e preparación das pardelas e dun sinfín de receitas e degustacións que o autor vai debullando ao longo do texto e que configuran un auténtico compendio das posibilidades gastronómicas tanto do bacallau (o porco do mar, do que todo se aproveita) como de unha manchea de especies mariñas que no libro se describen como auténticos manxares (por veces ata dá fame ata que un se decata da imposibilidade de degustar esas delicias cando en terra).
Non pode Xabier, como bó científico que é e como político progresista, senón abraiarse (neste caso negativamente, como con xenreira) verbo das condicións de vida e de traballo nos pesqueiros de altura, tan próximas á explotación escravista, aínda que este sexa, segundo o autor, un tipo de “escravismo voluntario”, definición que con todos os respeitos non son quen de compartir ou coa que, dito doutro xeito, abertamente discrepo. O confinamento é, certamente, voluntario, a explotación e as condicións de traballo e os contratos son claramente millorábeis. Supoño que nese punto estaremos dacordo. Coido que así será, pois Xabier Paz inclúe nas súas reflexións a seguinte frase: “A pesca do bacallau, unha épica de miseria e explotación” (px 126).
Como non podería ser doutro xeito, o libro describe con acerto o tedio e a rutina da vida de confinamento a bordo. O propio autor o repite regularmente ao longo do libro. Cito: “A bordo os máis dos días non hai outras novidades que as inventadas ao escuso do traballo” (px 210). “No barco non hai máis novidades que as inventadas, por cadaquén, ao escuso da liturxia dos traballos” (px 216). Como xa atinara a dicir o escritor azoriano Ivo Machado (Nunca outros olhos seus olhor viram. Edições Salamandra, 1978) “O mar já me entediou os días”, así lle aconteceu a autor, que regresa, implacábel, sobre a mesma roda de comentarios e sensacións. Lonxe de ser unha eiva, este xeito de narrar engádelle valor ao contado, pois consegue crear unha atmósfera de opresión na rutina deses homes que viven do mar e para o mar, que del todo aprenden nunha aprendizaxe envexábel, que a el se entregan como ao ser amado, pero máis devotos ao mar, pois son as ondas as que os embalan, as que lles queiman o rostro, é a maresía a entrarlles polas narinas e a instalarse no seu corazón, é, en definitiva, o arrolo do mar, unhas veces azul outras verde, ás veces tranquilo pero tantas veces bravo, o que lles quebra a soidade.
Sobrancear un vocabulario ricaz e ben completo, onde cada cabo, cada aparello, cada acción ou cada elemento do barco teñen o seu nome preciso. Así há ser e este libro contribúe como poucos a manter vivo o vocabulario marítimo galego, tan esquecido ás veces polos própios escritores que sobre o mar escreben. Impagábel, na fin, a sección coa que remata o libro e que o autor titula atinadamente “Vocabulario de urxencia para a altura”, onde máis que definir as palabras estas se explican a así palabras como “bióloga”, “cozido”, “calcetín”, “forno”, “ladilla”, “paraguas” ou “triple” adquiren significados impensábeis para calquera lector de terra (dese lugar estraño “onde pisa o boi”).
Hai dúas tachas que lle faría á edición, sen que haxa nelas nin unha chisca de ruindade da miña parte, senón un desexo, supoño que partillado con outros lectores, de ter a disposición bos libros ben editados. Unha é o pouco coidado na correción das probas, que non sendo responsabilidade directa do autor non deixa de o ser, mesmo que como autor eu própio saiba da dificultade de pasar a ollada mil veces sobre os mesmos textos, nos que un remata por non ver a gralla evidente, o parágrafo quebrado, o latinaxo que se resiste e aparece referido de xeito diverso. Eu experimentei varias veces esa vergoña de dar ao prelo un texto mal revisado e fago cada día propósito de enmenda. Outra, é que o compoñente da crónica debería ter o contrapunto de algún material gráfico, que nestas obras sempre se agradece e dá un valor engadido á publicación. Por ser unha crónica e non un diario ou un caderno de bitácora, o material gráfico peréceme necesario. Non é estrictamente necesario que o autor sexa un fotógrafo consumado, senón que aporte imáxenes da vida cotiá neste universo só coñecido por uns poucos. Os debuxos de peixes que se inclúen, son, porén, un magro complemento da crónica.
En resumo, un libro no que logo dunha lectura primeira, un queda con gañas de volver a reler a modo de consulta. Un libro dunha honestidade fonda, onde ao tempo de nos describir as miserias e as grandezas (que as hai) da vida a bordo, o autor partilla con nós os seus sentimentos máis íntimos ou cando menos unha parte dos seus sentimentos, e non dubida mesmo en facer unha análise dos comportamentos dos mariñeiros dotándonos de un documento esencial para a comprensión dun mundo para os máis alleo. Eu, xa lles digo, fico coa tentación de me pasear de cando en vez por estas follas do bacallau, se cadra no meu caso atrapado para sempre na saudade dos mares árticos e dese lugar no mapa onde o mundo se chama Terranova. Se cadra é o caso tamén de Xabier Paz, que é quen de nos transmitir nestes secretos do mar toda a nostalxia dos soñadores.
CRÍTICAS POR XÉNERO
culturagalega.org | RSS | Aviso legal | Contacto | O equipo do portal | Licenza de uso | Contactar coa redacción: redaccion@culturagalega.org I T: +34 981 957202 | F: +34 981957205 |
Consello da Cultura Galega. | http://www.consellodacultura.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal