Este libro inclúe os relatos que Sławomir Mrożek escribiu a principios da década de 1990. Un libro que ten relatos para que ama o humor crítico, conseguido con diferentes receitas: historias cotiás nas que se insire un elemento igualmente verdadeiro pero perturbador, relatos totalmente fantásticos, relatos nos que realidade e ficción se mesturan en distinta dose… E neles hai espazo para falar de política, de relixión, de consumismo, de valores... mesturados co márketing, os soños, as fantasías sobre o paraíso, as fábulas retocadas ou as historias de piratas. Rinoceronte traduce e publica en galego unha obra de lectura altamente recomendable.
22 / 2 / 2012
Lorena Domínguez Mallo. Val do Dubra.
Vivimos nun tempo no que os libros de autoaxuda son
best-sellers, a poesía segue a ser minoritaria, as novelas mantéñense no seu nivel de vendas e a sátira… Onde está a sátira? Non é extraño que a sátira non trunfe? Ou simplemente a necesidade que a sociedade ten dela en todo momento convértea en materia de blogs sen darlle tempo a saír en papel? Quen sabe, se cadra a banda tocaría outra peza mentres arden as bibliotecas. Este libro, sen ser unha obra mestra en absoluto, e no que, por outra banda, se podería ter afondado un pouquiño máis na revisión lingüística, supón por riba de todo un eloxio ao sarcasmo necesario, ao humorismo crítico, a abrir os ollos e non só os sobres de ketchup. Rinoceronte traduce e publica en galego unha obra de lectura altamente recomendable.
“ketchup” é precisamente o primeiro dos en torno a cen relatos que compoñen o libro. Nel, o protagonista atenta contra un dos maiores símbolos do capitalismo e a globalización no mundo cando chega, por si mesmo, á terrorífica e sorprendente conclusión de que o consumismo pode matar. Non está mal para abrir boca. Despois deste hai moitos outros contos nos que se critica o capitalismo, o consumismo, a superstición, a crueldade humana, as obsesións, a arte incomprensible... Son relatos desiguais, pero entre os que se atopan xoias da gargallada e do sorriso (pois gargallada e sorriso son diferentes niveis, como dicía Arturo Casas nunha entrevista recente), ou empachos de intelixencia (coma os das portas dos mexadoiros públicos que chamaban a atención d’O Leo). E se algo teñen en común todas esas historias é a vontade de romper coa apatía mental: se non queres pensar, dúas cuncas.
“A doncela”, por exemplo, é unha orixinal versión da Bela Dormente onde o príncipe se chama Capitalismo e a princesa, Rusia. O desenvolvemento de tal idea deixémolo á elucubración ou á lectura. Tamén pode desconcertarnos o inicio dun conto que fala do que se entende por ser europeo e civilizado: “Cando o crocodilo entrou no meu dormitorio pensei que tampouco había que esaxerar”. E así mesmo, toparemos con moscas impertinentes, osos filósofos ou serpes sarcásticas, nunha revisión das fábulas que faculta que os animais estean un paso por diante dos seres humanos e interaccionen con eles sen que estes acaben/acabemos de entender as súas mensaxes. No bando humano atopamos representantes do pobo que nos dan conta do “peso” da democracia, exorcismos, individuos sádicos que visitan museos de cera, xente que se socializa nos enterros, criminais que se investigan a si mesmos para reciclárense profesionalmente, e incluso a competencia comercial entre unha tenda parroquial e unha sex-shop. Tamén hai un relato no que un tren vai levando o cadaleito dun mandamais por todas as cidades do país, para que a xente presente os seus respectos, nunha particular pompa post-mortem que de momento aquí non se practica.
“O profeta” e “O cigarro” son dúas notas moito máis serias na ampla nómina de relatos dispoñibles. No primeiro descubrimos a maldade humana máis descarnada (“É moi divertido cando alguén se enfada con nós pero non nos pode facer nada”), e no segundo tocamos de preto o medo dun condenado a morte. En calquera caso, en todo o libro hai unha mestura de sarcasmo, revisión de todo tipo de tópicos e desmitificación xeral da sociedade e do que adoita entenderse por “coñecemento xeral”, que por veces toca cuestións moi sensibles e dolorosas dun xeito case superfluo, acentuando nesa superficialidade o dramatismo que hai nelas, desde a persecución dos xudeus ás limitacións da vellez, pasando polo que implica o medo. Fóra diso, hai outras categorías que quedan moi en entredito despois desta lectura, como a existencia da envexa sana, ou da cordura na superstición. Dito coloquialmente, non deixa pés con cabeza.
En conclusión, estamos ante un libro que ten relatos para todos os amantes e todas as amantes do humor crítico, conseguido con diferentes receitas: historias normais do día a día nas que se insire un elemento igualmente verdadeiro pero perturbador, relatos fantásticos de inicio a fin, relatos nos que realidade e ficción se mesturan en distinta dose… E neles hai espazo para falar de política, de relixión, de consumismo, de valores… mesturados co
márketing, os soños, as fantasías sobre o paraíso, as fábulas retocadas ou as historias de piratas. O relato que dá título ao libro é, de feito, unha historia de piratas e demóstranos unha vez máis que a intelixencia por veces pode máis ca a forza, pero en ningún caso, nin nese nin noutros relatos, se cae en tópicos da moralidade, senón nunha exaltación da reviravolta do pensamento. Mágoa que o libro non teña un índice para poder escoller a orde de lectura ou volver con facilidade sobre aqueles textos que máis nos chamaron a atención. De todos os xeitos, a forza do libro reside, debo insistir, na ironía ilustrativa dos erros, carencias e estupideces humanas máis frecuentes, así como na parodia de moitas situacións e temas, non por tópicos menos vixentes. O autor é quen de partir dun lugar común e levarnos a un universo novo, sexa co príncipe Capitalismo, ou co mesmo diaño ao que decidimos venderlle a alma. Sabemos o punto de partida, nunca o de chegada, pero apetece ler e aprender nesta viaxe satírica á cerna de nós mesmas/os.