Gañadora do galardón Lueiro Rey de novela curta no 2003, esta narración de Pilar Buela supón un acercamento literario a un episodio histórico e a algúns dos seus protagonistas desde unha perspectiva de xénero inusual. A novela de Pilar Buela amosa segundo Ana Salgado unha capacidade para a introspección psicolóxica sen estridencias. Unha obra que se le con presa e coa que se recupera o pracer de ler.
9 / 2 / 2004
Ana Salgado.SantiagoO premio Lueiro Rey de novela curta 2003 achega unha voz nova e, no que conseguimos rastrexar, inédita, ao panorama da narrativa actual: a de Pilar Buela. O cal supón que non sabiamos máis desta profesora de ensino medio cando nos enfrontamos á obra có contido nas poucas liñas da contraportada.
Ácaros verdes lévanos á desolación do Berlín dos últimos días de dominio do nazismo e escolle para narralos a perspectiva de dúas non protagonistas da Historia: Eva Braun e Magda Goebbels. Isto colócanos xa nun episodio histórico controvertido se temos en conta, por exemplo, as investigacións que manteñen que Hitler e Eva Braun en realidade non se suicidaron no búnker berlinés no 45. Así e todo, non parece que a cuestión histórica sexa un motivo de especial atención na novela, senón máis ben un pano de fondo, algo que se respecta e que puido ser motivo de partida, pero que tamén pode pasar relativamente inadvertido.
O substancial da novela entendemos que se atopa na súa capacidade para a introspección psicolóxica, sen estridencias, sen lugar para o accesorio nin para dramatismos maniqueos ou lacrimóxenos (e o tema, de partida, prestábase), e coa intelixencia de quen deixa a mantenta espazos en branco porque presupón intelixencia nos seus lectores. Quizais tamén na habilidade da autora para facernos ver como dúas mulleres que supoñemos irremediabelmente afastadas por unha rivalidade que seguramente vaia alén do moral, están en realidade tan preto na súa radical soidade. Magda Goebbels, a imaxe pública feminina do réxime, nai de familia numerosa e esposa abnegada, e Eva Braun, a amante silenciada, a que leva canda si a dor da esterilidade, móstransenos en realidade máis marcadas polo que as une: o estigma de seren mulleres cunha vida que xira arredor dos homes con quen a comparten. E quizais o máis estarrecedor sexa a consciencia que se adiviña nas dúas tanto de si mesmas como da súa condición de compañeiras inseparábeis do máis abominábel.
Vemos como Eva e Magda escollen morrer a carón dos seus homes, quizais por motivos tamén moi achegados aínda que cunha importancia diferente en cada unha delas. Podemos identificar en ambas as dúas unha serie de elementos comúns que pesan na decisión de asumiren un destino que senten como propio: orgullo, identificación ideolóxica co réxime, lealdade e amor. Pero se en Magda, ser frío e desapiadado, a orde de importancia parece ser a da anterior enumeración, nesa Eva que casa, vestida de verde e sen unha triste flor nun búnker xa asediado, semella exactamente a inversa.
Ácaros verdes, estruturada en 28 capítulos breves, é unha novela desas que se len con présa e coas que se recupera o pracer de ler, que mestura situación dramática e ton lírico, nunha hibridación estética, moi secundariamente formal, con resultados realmente fermosos, e que nos suxire a localización desta autora (asumimos o risco e a provisionalidade da afirmación) no actual campo narrativo ao lado de voces coma a de Fran Alonso, quen, non por acaso,
confesa no seu blog o interesante que lle resultou a obra.
Parécenos esta novela -quizais a asociación se torne inevitábel polo momento histórico en que se centra- un esforzo consciente por non enmudecer despois de Auschwitz, isto é, por contar desde outra perspectiva, desde outro lugar, mesmo deste outro xénero; en definitiva unha fermosa tentativa de navegar ata os máis execrábeis fondos da condición humana e asemade seguir crendo na razón e/ou no sentido da linguaxe, da ficción.