Dende neno, Arturo Fra convive cun aviso definitivo: a morte agárdao en mércores. Esta obra, Premio Risco de Creación Literaria, reúne diferentes ingredientes literarios nunha receita en principio sinxela, mais difícil de lograr. A novela emana o arrecendo da fantasía que convive co cotián e o absurdo.
2 / 1 / 2007
Montse Pena Presas.SantiagoEste 2006 que acaba de marchar non só foi o ano en que os nosos dous escritores máis coñecidos sacaron da gabeta as súas novas novelas, senón que tamén foi a xeira de Xurxo Sierra Veloso e doutros autores vencellados ao mundo dos blogs (aí temos ese Premio Blanco Amor que gañou Francisco Castro ou o singular aire de bitácora que parte da crítica sinalou en “Tres segundos de memoria”, Premio Xerais 2006). Transcorrida máis dunha década dende a saída do prelo da primeira obra de Veloso, “Os ollos do rei de copas” (1994)-, nestes últimos doce meses conseguiu quedar finalista do Premio Lueiro Rey de Novela Curta con “Licor de abelá con xeo”, para despois acadar o Risco de Creación Literaria con “Os mércores de Fra”. Todo isto mentres seguía a escribir no seu diario en rede (reidecopas.blogspot.com/), que acaba de botar o peche, e nos agasallaba aos axexadores do blogomillo a palabra máxica e os aconteceres de Silvaoscura.
O premio chegoulle a Sierra Veloso cunha receita en principio sinxela, mais difícil de lograr. En “Os mércores de Fra” os ingredientes son poucos, pero están ben escollidos. O principal é unha historia atractiva, que incita a curiosidade do lectorado xa dende a suxerinte primeira liña: “-Morrerás en mércores- dixo por fin o oráculo...”. O segundo, tamén fundamental, é un protagonista, o lacónico e impasible Arturo Fra, absolutamente predeterminado por ese agoiro fatal que unha sorte de adiviño lle fai cando neno e que o leva a converterse no personaxe da súa propia vida, convertida á vez en novela.
Incapacitado para calquera clase de sentimento que implique altas doses de agarimo, inimigo dos futuros hipotéticos e dos arrepentimentos, metódico, abúlico, misterioso, raro en definitiva, abala entre a súa necesidade de monotonía e a menos convencional das existencias. O que fai que o seu percurso sexa excepcional son os seres que o circundan, dunha alta peculiaridade: unha nai tola que compón oracións na honra de San Antonio de Padua, unha irmá insubstancial que o abandona prematuramente, unha moza dada ás reflexións filosófico-existenciais nos momentos máis inoportunos, un sacerdote totalmente disparatado... O autor volve así amosar a capacidade para crear caracteres únicos, difíciles de esquecer, como xa fixera en “Licor de abelá con xeo”. Todos eles artellan este caixón de xastre que é a novela para que tras dela sobresaia, descarnadamente, o absurdo, auténtico rei e leiv-motiv indiscutible desta creación.
Absurdo que tamén se ve consolidado polo terceiro dos ingredientes básicos da obra: unha voz narrativa singular, que non é outra que a do propio protagonista co proxecto de escribir unha autobiografía. Tras o seu sarcasmo e a súa irreverencia, atoparemos algunhas das mellores pasaxes da obra: autoconsciente do seu estatus de instancia narrativa e de personaxe á vez, non renuncia tampouco a ser autoirónico, botando man da clásica declaración de “cronista rigoroso”, atrevéndose a manifestar o seu odio ás elipses ou insistindo no rexeitamento que os autores de “aforismos para vivir” (dense aquí por aludidos os P. Coelho, J. Bucay e sucedáneos) lle producen . O seu empeño en deixar ben claro que ten presente que está a construír unha fábula lévao mesmo a xogar coa coñecida brincadeira da ficción dentro da ficción, imaxinando como tería sido todo se a relación coa súa moza perdurase no tempo.
A receita de Sierra Veloso condiméntase finalmente cun léxico coidado, moi ben escollido, que denota unha marcada preocupación pola lingua, e con oracións desas que unha ten o impulso, case irreprimible, de subliñar no libro: “o mellor agasallo dun bo bico é a destrución das palabras”.
Porén, sempre é imposible que o prato saia perfecto, e como a maioría dos que se chegan a materializar, este tamén adoece ou se excede nalgún dos condimentos que contén. Deste xeito, a obsesión da voz narrativa en furgar na propia memoria fai que o fío da narración sexa, por veces, un tanto desordenado, pois aínda que esta é lineal, hai bastantes analepses e prolepses que non facilitan a cohesión do entramado argumental. Igualmente, a insistencia na vida monótona e pausada de Arturo Fra, provoca que en ocasións o relatado se torne un tanto insubstancial e un chisco repetitivo.
Mais, por enriba disto, a novela emana o arrecender de quen consegue tirar do monótono a fantasía do cotiá, entendida esta como o auténtico absurdo, que ao único que nos conduce é ao enorme, ao inmenso despropósito: o de condicionar toda unha existencia. Despropósito, o do malditismo dos mércores, que ademais, acaba por non cumprirse. A vida, ao final, nunca é como nola contaron.