O Nadal do Bruñelo

Unha das maiores virtudes da lectura reside na sorpresa. Cando a forza do costume provoca que mingüe a nosa capacidade de abraio (sen ir máis lonxe as secuencias de cinema), atopar textos de antano significa abrir as portas do pasado para horrorizarnos polo presente. Sábeo ben Edith Pazó, quen descubriu un artigo de don Álvaro Cunqueiro titulado “Las bestias del Tenebroso” que fende a alma pola súa maldita actualidade. Como di Manolo Rivas “Polycommander, Urquiola, Erkowit, Andros Patria, Casón, Mar Exeo.... e agora Prestige. Xa non queremos contar máis. Xa abonda. Xa estamos petroleados ata as praias da alma”. Ben o dixera don Álvaro. Tamén o dicimos nós. Que non o repitan os autores que aínda non naceron.

“En los últimos tiempos han surgido otras bestias: los grandes petroleros. Animales frágiles, que se rompen facilmente,o revientan, y entonces vierten en el mar el contenido de sus enormes vientres, un líquido mortal que da muerte a los peces y a las aves marinas, y se tiende como un manto negro por las blancas playas, y embadurna las rocas, y siembra la muerte allí donde se posa...”. Terriblemente familiar. A inocencia da investigación levoume, e desculpade a primeira persoa, a incorrer na sorpresa cada vez que descubría un texto histórico con extraordinarias similitudes co presente. Pasoume con Curros Enríquez, con Paz Andrade, con Villar Ponte e mesmo con eses preciosos textos protoxornalísticos de inicios do século XIX. Pasoume tantas veces que o abraio por ter atopado unha curiosidade histórica converteuse en cansazo e desesperación. Non eran casualidades. Non eran froitos brillantes dunha boa investigación. Non eran visións de futuro extraordinarias dos nosos autores consagrados. Resulta que seguimos igual. Simplemente iso. Seguimos arrastrados centripetamente por un muíño de auga cíclico do que non fuximos e nos repite unha e outra vez as nosas miserias e os nosos erros históricos. Lémbrame Marta a Nietzsche. A emigración, os accidentes do mar, os problemas do sector pesqueiro e gandeiro, a lingua, o despoboamento, a escola, o tecido industrial.... Demasiadas casualidades. Non abonda con revestirnos de modernidade, cubrirnos as costas cun manto de autocompracencia e asumirmos que é algo máis conxuntural, máis íntimo, máis sangrante.



O Tenebroso




Dicía Álvaro Cunqueiro nese magnífico artigo premonitorio “Supongo que no se nos va a dejar solos a los gallegos ante esas nuevas bestias y que eso que se llama el Estado tendrá algo que decir. Ya estuvimos demasiados siglos ante el Tenebroso, recogiendo en el parvas cosechas y pagando con vidas humanas (...) Tampoco podemos pescar donde solíamos, por mor de las limitaciones que impone el Mercado Común. Difíciles licencias hacen falta para ir al. Gran Sol a echar las redes. Quedamos reducidos a aprovechar nuestras aguas, y cuando intentamos acomodarnos a lo que puedan dar, se nos mete en éllas la nueva y enorme bestia marina, vertiendo líquidos fatales”. Hai disto máis de dúas décadas, lémbranos Edith de Caritel e sei que se lle tronza a voz con indignación, con mágoa de nós mesmos. Un amigo lembroume hai pouco un conto meu (e desculpade novamente a primeira persoa) que este portal publicou hai xa dous invernos titulado “O Nadal do Bruñelo”.


Debo recoñecer que o esquecera, tal vez por estar en formato electrónico e non telo en papel, algo moito máis tanxible. O certo é que estes días lino de novo e, tamén, por referencias inevitablemente persoais, encolleume un pouquirrichiño o corazón. Non sei explicalo pero este relato (magnificamente ilustrado por Carmen Fernández, deseñado por Manolo Gago e Miguel Alonso e dobrado por Marta Pérez e Edith Pazó) pegou o seu argazo húmido nos meus ollos e tróuxome o medo, a desilusión, a culpabilidade, a premonición angustiosa. Por qué non somos capaces de evitalo. Por qué permitimos este muíño de auga cíclico tan noxento. Bruñelo, unha fermosa cría de centolo, quere ir xogar ás penas de fóra da ría. O seu avó, o sabio Centulio, advírtelle que debe esquecer as brincadeiras porque están no Nadal, esas datas tan malas para os bechos do mar por mor da avaricia do home. A Bruñelo cústalle entender o absurdo das explicacións do seu parente. Pensa que eses seres bípedos e sen branquias están tolos. Cánta razón leva e cánto me doen as últimas palabras da historia. Como me doen as derradeiras letras do texto de don Álvaro: “Podemos asistir a la muerte del mar, cuya piel el hombre no se cansa de ensuciar cada día. A la muerte de nuestro mar. Todo depende de que tres o cuatro bestias de estas hociquen contra el Finisterre y se desangren. Es muy sencillo. Es perfectamente previsible”. Ten razón, don Álvaro, era perfectamente previsible. Tan só difiro dunha cousa con vostede neste texto. Vostede di que a gaivota é a ave máis libre do mundo. Non é certo.



Referencias bibliográficas:




CUNQUEIRO, ÁLVARO: “Fábulas y leyendas de la mar”. Ed.. Néstor Luján. Barcelona, Tusquets, 1982. Recollido por Edith Pazó para Vieiros




O Nadal do Bruñelo