Un cravo deitado no mar

A terra nunca che será leve porque a amaches por riba de todas as cousas. Fará por engulirche a alma de cadáver cego para nutrirse da túa beleza. Florecerán os cravos de abril máis tinguidos de sangue ca nunca e os tanques dispararán salvas de despedida no Largo do Carmo e na Avenida da Liberdade, aí onde a multitude te buscará e te atopará en cada lastra. A igrexa de orgullosas ruínas, metáfora dun pobo que non acaba de abrollar por riba do pasado, mirarate pasar cara a San João. Estrará a túa sombra de melancolía o Tejo e haberá quen volva fuxir contigo do cárcere de Peniche. Quedaranos Manuel Tiago a facer compaña dende a militancia da literatura e ti marcharás na procura dun paraíso con anxos de fouces e martelos. Mais nunca te irás de todo, don Álvaro. Meu camarada, contigo sempre nos quedará abril.

Eras ergueito como un cravo e orgulloso como a revolución. Non querías un caxato en que te apoiar e a cegueira quixo borrarche a túa extraordinaria lucidez do mundo. Hai ollos que esculcan e outros que alumean. Por iso a túa mirada foi sempre facho para quen quixo construír a liberdade. Encarnaches toda unha Historia na túa propia carne e soubeches ofrecela sen artificios a quen quixo oírte. Deixaches unha vida estrada polas corredoiras do exilio, na guerra da España, na clandestinidade de coches á fuga e troupelear de vietnamitas, na persecución contra as ideas, nos atentados contra a esperanza. Militaches na ideoloxía da igualdade dende que os teus soños arrolaban nas catro esquinas da cama baixo un santo ateo. Ti es o lamento do Portugal de Salazar, a miseria das colonias cando o desangre da guerra en África, a saudade no Brasil, o turbio alento con Marcelo Caetano, o afundimento do soño do Santa Liberdade en augas internacionais. Es, don Álvaro, a sombra estirada da fortificación de Peniche na costa embravecida que viu desfilar barcos e barcos camiño de América. Es a lapa que deambula polos corredores, que esculca polos ollos de boi das celas, o alento dos manuscritos da biblioteca, a auga que remexe as cisternas do patio, o murmurio que navega no parlatorio asubiando himnos contra a submisión.

Sabes, porque cho dixen, que sen ti non existiría Resistencia, porque sen ti nunca coñecería aos protagonistas, non amaría os lugares, non entendería o aturuxo enxordecedor das paredes que acubillaron os vosos soños e as vosas esperanzas. Contei o que ti me contaches, a través dos silencios, dos agradecementos, das memorias e do Manuel Tiago que un día me presentaches e quixo quedar canda min no norte do país. El puxo palabras duras e ásperas aos teus silencios pero nunca foi quen de entenrecerme como un sorriso teu do outro lado do teléfono. Sempre animoso. Sempre tirando dun carro que me custaba conducir a través das incertezas e das dúbidas literarias e no que ti criches ata o final. Porque ti crías na verdade da túa historia, no valor sacro dun puño en alto e na necesidade de estender a revolución que tanto orgullo pero tamén tantas frustracións che deixou no camiño democrático. E ti crías, sobre todo, nas persoas, na necesidade de soñar e de unir azos contra a desesperanza. Contigo marcha o derradeiro estalinista de Occidente, talvez o derradeiro loitador dos dereitos dos traballadores en estado puro. Contigo marcha o cabaleiro, o orgullo, a fortaleza.

Marchas canda o xeneral Vasco Gonçalves e o escritor Eugénio Andrade deixando orfa a memoria das grandes figuras da política e da literatura lusa, nun xogo dramático do destino. O Santo António de xuño florece sobre o Tejo e na Lisboa que vos veu pasar bole o cheiro das sardiñas, a feira do libro, as festas grandes da capital da Lusofonía. E vós marchades, cunha multitude que segue vagarosa os vosos cadaleitos cun puño en alto e un poema nos beizos:

Urgentemente

É urgente o Amor,
É urgente um barco no mar.

É urgente destruir certas palavras
ódio, solidão e crueldade,
alguns lamentos,
muitas espadas.

É urgente inventar alegria,
multiplicar os beijos, as searas,
é urgente descobrir rosas e rios
e manhãs claras.

Cai o silêncio nos ombros,
e a luz impura até doer.
É urgente o amor,
É urgente permanecer.

Eugénio de Andrade


Nunca o Largo do Carmo nin a Avenida da Liberdade quedaron tan silenciosos cun único epitafio nos seus muros de vento ¡Camaradas: 25 de abril, sempre!

E para min, ti e só ti, serás a Resistencia, esa alma que habita o Peniche do lado esquerdo do corazón.


Alvaro Cunhal finou de madrugada o día 13 de xuño de 2005. Tiña 91 anos.