Os segredos da creación literaria

Hai verdadeira expectación coas musas. Se existen ou non existen. Moitos pregúntanse que será iso da inspiración, se a maxia da creación falará baixiño á orella ou berrará ós catro ventos as súas ideas fabulosas. Os estudiosos Raúl Cremades e Angel Esteban achégannos os misterios de dezaseis grandes mestres da literatura nun volume editado recentemente por Espasa. Pero ¿é medible iso da inspiración? ¿onde reside o segredo da creación literaria?

Todos pensamos algunha vez en como será o proceso creativo de Gabriel García Márquez ou José Saramago. Cales serán os seus vicios, as súas manías e como soará a voz da inspiración que lles fala. Se será de timbre fino ou exquisita como o roncón da gaita. Para solucionar dalgunha maneira estas dúbidas os filólogos Raúl Cremades e Ángel Esteban veñen de presentar o libro “Cuando llegan las musas. Como trabajan los grandes de la literatura” (Espasa, 2002) no que debullan a experiencia creadora de dezaseis escritores latinoamericanos. A conclusión que extraen é pouco definitoria. Entre as manías dos autores, os hábitos insalvables e ducias de anécdotas nada este volume que nos ofrece unha imaxe certamente humana dos grandes mitos da literatura contemporánea.



Particularmente, non me gusta o termo musa. En absoluto e tampouco sei dicir por que. Pero non me gusta. E creo que, no fondo, este libro vai defraudar ós lectores porque non van atopar o que verdadeiramente buscan, o que todos buscamos...: como escribir. Así, a flor de Gabo; a colección de hipopótamos de Vargas Llosa, os baños matutinos de Borges ou os cadernos de Martín Gaite non son máis que caprichos persoais, recursos maniáticos nun oficio no que o difícil é sistematizar.




Outros apuntamentos ofrecidos no libro refírense a anécdotas, fantásticas anécdotas para alimentar a mitómanos. Que Gabriel García Márquez “gaste” ata 500 páxinas para un conto de 12; que Isabel Allende comece as súas historias indefectiblemente un 8 de xaneiro; que Benedetti aproveite o tempo previo a unha cita para escribir ou que Octavio Paz queime billetes non teñen máis valor que o de humanizar ós escritores. Que “Ensaio sobre a cegueira” fose concibida nun restaurante; que “La paloma” de Alberti nacese nunha noite de exilio parisino; que “Los santos inocentes” se escribise con mudanza incluída non teñen máis valor que o de humanizar as obras. E, sen embargo, en ámbolos dous casos as anécdotas divinizan ó creador e á criatura. Fanos humanos e, ó mesmo tempo, extraordinarios.



A clave reside no traballo




Se algo demostra o libro de Cremades e Esteban é que, tralos asubíos das ondas mareiras de novelas e poesía existe unha constancia e un sacrificio incalculable. O traballo dun creador literario resulta imprevisible e bascula da dor á ledicia sen aviso nin pedir permiso. O terror á páxina en branco espreita tralas esquinas convexas do cerebro e ri maquiavelicamente ante unha soa dúbida. Ninguén escapa ó seu maleficio pero na formación e na perseveranza estriba unha das moitas diferencias entre os creadores por excelencia e os mortais creadores. Trátase de traballo arduo dun oficio escravo e, na maior parte das veces, oculto polos flashes rechamantes das presentacións sociais. Esas luces nunca agochan as sombras da xestación e do parto literario.



Dictadoras



Non me gusta falar de musas. Prefiro falar de dictadoras. Dictadoras porque dictan os seus argumentos a unha velocidade ás veces desproporcionada e dictadoras porque exercen unha dictadura férrea, esixente e mesmo intolerante. Tanto lle dá que teñas algo que facer como que non. Coincido con Edwards en que a inspiración aborda nos intres máis inverosímiles e hai que aproveitar calquera circunstancia para escribir. Na parada de autobús, nun recibo de compra do supermercado, no avión. Nunca sabes cando as ideas tan fugazmente como viñeron volverán fuxir cun refacho de preocupacións do cotío. Mais ben podería dicirse, baixo o meu humilde parecer, que os escritores viven na escravitude da súa propia creación. E non resulta tan idílico como puidese parecer. Son as obras quen moven ó seu antollo o oficio e, por que non, non me gusta velas como musas. Hai personaxes que empezan a falar no medio da cea; paisaxes que abrollan cando pasamos a aspiradora e diálogos que se trenzan na cola da carnicería. Son unha escravitude que, tamén debo recoñecer, amo irracionalmente.




Non me gusta falar de musas. Prefiro falar da sorte de que unha idea pete ás portas da cabeza e se adobíe cunhas pingas de perseveranza para que o argumento cobre vida no caderno. Síntoo polas persoas que agardaban na obra de Cremades e Esteban as claves da escrita. Non as hai. Trátase de crer ou non crer. Quen queira escribir ten que crer niso e, ademais, traballo, traballo e traballo. Eu quedaría cos versos do poeta Francisco Luna “Es más, si las musas llegan en mi ausencia di que estoy botado en casa de la poesía/ que no chinguen, que el poeta no quiere musas sino besos”.