Bernardino Graña: o mariñeiro de palabras

Parece que escampa. Logo dun inverno como o que vimos de vivir, a chegada do bo tempo e o incremento paulatino das horas de luz semella unha beizón. A calor devólvenos, ós da ribeira, a ansia do mar, ese mar que non esquecemos e que segue a ser manchado co lixo que máis turba. O das mentiras. Contra a barbarie, é tempo de crer. E de crear. Volver a Bernardino Graña. Deletrear ámbar de sangue, vagada, sorrío, xaraiba, salitre, roncallo e arruás. Saborear con detemento ollomol, alcrique, xouba, sardiña, lombrigante, maragota, pinto e balea. Admirar as ardentías das noites sen lúa. Aceptar a Profecía do mar.

Debo confesar que creo, tal vez excesivamente, na providencia. Por iso estou segura de que foi unha sorte de instinto primitivo e, á vez, profético, o que me levou esta fermosa mañá de abril a Bernardino Graña. Teño nas mans unha edición do poemario “Profecía do mar” do ano 1966 de Salnés (Vigo) con ilustracións de Virxilio na que o propio Bernardino indica no limiar “o libro entrégoo agora, neste ano de 1966, pero, maiormente, xa estaba a punto no 1963, e xa ten corrido en parte en círculos literarios, recitales etc...”. Quere isto dicir que estamos no corenta aniversario destes poemas de salitre, amor e devoción mareira.


É Bernardino Graña un mariñeiro de palabra. Navegante de versos e redeiro de ardentías, esas fosforescencias das noites sen lúa nas que el atrapa a frescura da fala de Cangas. O seu amor pola patria queda rexistrado no alpendre dos versos, un alpendre no que expresa o amor pola lingua que mamou: “un galego, digo, coido eu, máis ben emparentado coa fala desta beira norte da ría viguesa chea de expresións carauterísticas que hoxe quero xunguir á literatura galega”. Tamén aquí define unha poética limpa e forte que logo desmalla en cada verso, como un mariñeiro ó sacar o peixe dos tramallos á volta da marea. Dinos Bernardino que o poeta deixou de ver “o esmagamento, a anguria esistencial do home” para “pasar a ver, aparte do home, cousa pequena, pero que “molesta” e na que hai que crér, o Universo, e pasar esí a cantar a forza primitiva, cega do home e todos os seres, o debalar da materia asombrosa, e hasta o couce, a rabia, o pulo que premite muitas veces seguir tirando”.



O gato da tasca mariñeira



Sentímonos, no poemario de Bernardino Graña como o gato da tasca mariñeira, onde “non hai silencio porque hai homes” que “beben viño coñac berran discuten contan chistes mascan”. Paseamos caladiños o noso lombo mol polos versos “mariñeiros de Cangas, meus amigos,/ meus irmáns de salitre e sol e chuva”. Uliscamos “Un mar sin terra vive, e quen o nombra/ perdido xa se ve sin pés ninleme,/ pois mar ceibe e fantástico se mete/ e desatarse pode en golpe ou sombra” e miañamos con mimo “Pero é certo que me agarda un mar mui grande i hei de ir, hei de ir pró mar que agarda.”. E miramos, como no bar de Cangas, os ollos do home e estendemos a orelliña aguda e indiferente, lambemos teimudos e calmos unha das patas e se acaso durmiñamos e abrimos un ollo para pregar “Pero rompe, que podes, contra o medo,/ dalle avante con forza, anque che doa,/ contra noites e néboas, pon a proa,/ mariñeiro de Cangas, e ven cedo”. O pouso medieval das nosas cantigas que se converte en aposta de futuro, en profecía do mar. E nós, como o gato da tasca mariñeira, rodeados de palabras de mar e de (a)mar bicamos a xerfa das vagas que nos arrolan, namentres escoitamos, como testemuñas mudas, as epopeas dos mariñeiros. Anainando nos versos de Bernardino comprendemos a grandeza do Universo choída nun anaco de horizonte de mar. Difícil é entender para os de terra dentro como o mar, diagnosticou Alberti, “tira do corazón”. Difícil é arredarse da súa cantiga de serea seductora en canto nós ficamos “cismando máis na beira”.


Bailamos na pegada dos emigrantes e dos homes de Cangas, Ons, Fisterra, Vigo e Cruña, dos nomes propios que abranguen na súa persoa todo o océano porque eles son mar. A Bernardino, que el é tamén, mar. E os seus versos énchennos a alma “hasta o couce, a rabia, o pulo que premite muitas veces seguir tirando”. Confeso que, tamén eu, “contra os días, a néboa, o medo, o escuro”, tamén eu “tento o mar e procuro a plenitude”.



NUNCA MÁIS. NON Á GUERRA