O xornalismo e o realismo máxico

A realidade e a literatura viven nestes tempos unha fusión aterradora. Hai profesionais da comunicación que aseguran non ter o “don da escrita” pero na recreación e transmisión do real achéganse, curiosamente, ó chamado realismo máxico. Ás veces unha ten a sensación de que camiñamos cegos, como no “Ensaio sobre a cegueira” de Saramago, porque nada do que nos contan se axeita ó que percibimos polos ollos. Polo nariz. Polo tacto. Vivimos nunha realidade paralela, aldraxada pola que nos prometen e que non acertamos a enxergar. Vivimos no medio dunha ficción e cómpre recuperar o real.

Non sei qué sensación tedes vós. Para min, dende hai xa uns meses a realidade permanece difuminada por un fume mesto que impide atinxir as formas tanxibles dos acontecementos. Porque os acontecementos prodúcense, aínda que ninguén os conte. Aínda que non haxa testemuños de gravadora, de micrófono e conexión en directo. Aínda que os cambien. Ultimamente presencio situacións que, ó ser reproducidas por medios de comunicación ¡oh, sorpresa! chegan a facerme dubidar de min mesma ¿realmente estiven eu alí? Porque as palabras que se repetiron ata a saciedade non aparecen e si as outras, as de transición, as que ninguén escoitou porque formaban parte de momentos mortos. Desculpádeme o cabreo, especialmente os colegas de profesión que relatades unha noticia escrita por outros xa antes de saír da redacción. Desculpádeme por indignarme porque cando arrinco chapapote nun coído cheo de chapapote teño que aturar que logo me conten que todo está “esplendoroso”. Porque me enche de carraxe que cada día as portadas repitan que non chega máis fuel, cando en Meirás aínda recibimos onte a última ondada de lixo, esa que tinguiu de negro as mesmas escaleiras da capela da Virxe do Porto. Porque estou farta de cheirar o xofre, de engraxar as mans, de carretar capazos negros, nos que custa tanto extraer as sucesivas capas que dá ganas de tirar todo ó colector, e que logo alguén sorría dende a televisión as marabillas do Plan Galicia. Coma se non pasase nada. Como se unha suposta choiva de euros fose varrer esta intemperie. Dóeme repetilo, logo de dous meses, pero ¿quen nos vai limpar o fuel das alentías da alma?



“A pesca e os mariñeiros. Cedeira, Cariño, Ortigueira e Mañón”




Sei que a miña función aquí é falar de literatura. Pero coincidiredes comigo que, se outros que teñen que falar do real invirten os papeis e fan literatura (únicamente no relativo á invención porque estilisticamente resulta pésima), eu teño licencia “moral” para falar da realidade. Alomenos da realidade que eu percibo que, xa dixen, ás veces dubido seriamente dos seus contornos dada a lectura que outros fan dela. Hoxe quero falar dunha obra de realidades, realidades do mar, realidades vitais. “A pesca e os mariñeiros. Cedeira, Cariño, Ortigueira e Mañón” é froito do arduo traballo de Esperanza Piñeiro de San Miguel e Andrés Gómez Blanco, que percorreron o litoral de Ortegal na procura das historias de vida dos seus mariñeiros. O libro, ademais, conta con fotografías de Pedro Varela López e está magnificamente ilustrado por Miguel Fernández y Fernández, antigo almirante xefe do arsenal de Ferrol ata que o enviaron como responsable das forzas da OTAN a Bruxelas.




Francisco Fernández Rei, que asesora lingüísticamente esta obra e sabe ben da miña paixón polo mar, regaloume un exemplar desta edición coidadísima para que o cheiro do Atlántico bravo mate a miña morriña na pedra santiaguesa. Realmente, resulta abraiante penetrar no océano de escuma densa a través das páxinas deste libro. E nos cantís abruptos da Garita de Herveira. E na paraxe espectacular de Santo Andrés de Teixido. E na ría de Ortigueira. E nos farallóns aguilloados da ribeira.



Historias de vida



A través desta investigación podemos afondar na historia da pesca destes lugares ó longo dos séculos, no tipo de embarcacións, no asociacionismo das xentes do mar, na explotación de recursos e, tamén, nas historias de vida de algúns mariñeiros de pel tatuada pola xerfa. Ler a súa vivencia do océano, o seu amor e o seu odio polo inmenso que calquera día non os devolve, apréndenos a respectar non só unha profesión senón tamén o noso ecosistema. Iso que a tantos lles resta tanto por aprender. Se os que ultimamente se dedican á literatura escoitasen a homes e mulleres de salitre como Jesús de Alonso, a “Maniños”, a “Paloma”, a “Tino”, ó “Cornán”, a Marcelo, a Edita ou ó “Garrús”, probablemente deixasen de escribir (burdamente iso si) na corrente do realismo máxico. Ó mellor escribirían sobre a importancia das correntes mariñas. De salvagardar as costas. De protexer o noso mar. Quizais haxa que lembrar a Calderón no famoso soliloquio de Segismundo: “Yo sueño que estoy aquí/ de estas prisiones cargado,/ y soñé que en otro estado/ más lisonjero me vi/ ¿Qué es la vida? Un frenesí./ ¿Qué es la vida? Una ilusión,/ una sombra, una ficción/ y el mayor bien es pequeño:/ Que toda la vida es sueño,/ y los sueños, sueños son”. Oxalá o soño dun país fose o país mesmo. Pero non é certo.



BIBLIOGRAFÍA:



-Piñeiro de San Miguel, Esperanza e Gómez blanco, Andrés: “A pesca e os mariñeiros. Cedeira, Cariño, Ortigueira e Mañón”, 2001



“Eu, non sei, muller. Aquí entrou chapapote na ría do Porto. Estaba o mar moi bravo, deu por riba das penas e aló van todos os bolos cheos de petróleo. Non é pouco, non, éche unha boa capa. Isto non se acaba nunca”. R.D.M. Meirás-Valdoviño, 29/01/03



NUNCA MÁIS