Unha trama periodística convertida en ficción literaria

“As voces da noticia” é o título da obra galardoada na XXI edición do Premio Blanco Amor de Novela Longa que este ano organizou o concello de Santa Comba. O traballo, que presenta unha complexa estructura narrativa, obtivo o recoñecemento do xurado por maioría nunha edición caracterizada pola cantidade e calidade dos exemplares presentados. A plica premiada agochaba o nome de Xosé Monteagudo Folgar, de 37 anos e natural de Moraña , quen non podía disimular a súa satisfacción. Anticipamos algunhas das claves das súa poliédrica versión dun suceso.

O pasado sábado día 9 un denso manto de néboa aniñaba na estrada que une Santiago de Compostela con Santa Comba. Por entre o bafo húmido do outono xurdía unha Galicia de herba, arado romano e carro. O concello das Terras do Xallas podería ser a Brea da novela de Xosé Monteagudo Folgar, un escenario rural no que conflúe o presente dunha sociedade moderna coa tamén presente sociedade tradicional. A estigmatizada e mal chamada “Galicia profunda” xorde cun sabor novo e dignifícante. “As voces da noticia” non é unha obra ruralista nin arcaizante senón unha construcción contemporánea de algo que nos vén de moi dentro. Os diferentes discursos que configuran a novela están tecidos con veracidade e unha gran solidez narrativa baseada, principalmente, no uso de variados rexistros lingüísticos.



Gústame a novela e non sei en que medida a aprecio máis, se no ámbito da miña profesión ou no da devoción literaria. O texto de Monteagudo afonda, como parece doado percibir polo título, na realidade dun labor, o xornalístico, moi de moda na actualidade. O periodista é devecido e odiado nesta sociedade nunha romana practicamente equilibrada. Neste caso, o protagonista configúrase coma unha testemuña allea e distante dun feito acontecido dez anos antes que el pretende reconstruír a partir das voces dos que o viviron. O autor pontevedrés sérvese de transcricións de cintas, correos electrónicos, entrevistas, actas xudiciais e apuntamentos para coñecer un suceso do que non temos constancia ata ben avanzado o relato. A fin de contas, o que lle interesa é a percepción que os protagonistas tiveron do feito e a transcendencia que tivo este nas súas vidas.



Esta narración paréceme enriquecedora tanto pola presencia dunha polifonía equilibrada de voces que engaden matices sobre o pasado como pola ausencia da versión do auténtico protagonista, xa morto. A introspección psicolóxica resulta determinante para o lector no fluír do relato e, baixo o meu punto de vista, tece unha serie de fíos manifestamente críticos que abrollan do discurso.



A estigmación dun delicto



Habitualmente nos medios de comunicación, o tratamento xornalístico dun crime por mor dun carballo, o dereito de paso dunha terra, conflictos de parcelaria ou herdanzas resulta ridiculizante. O argumento empregado quere manifestar a predominancia dunha sociedade urbana e afastada da ligazón á terra que é falsa en tódolos seus aspectos. Considérase máis moderna ou xustificable a morte por un axuste de contas, trata de brancas ou narcotráfico que asasinar a alguén que nos quere arrancar aquilo polo que os galegos levamos loitando dende hai séculos. Os dramas de emigración e escravitude laboral provocados pola arela de mercar os ferrados que se traballan non maduraron na memoria colectiva. Esas feridas fondas permanecen abertas e aínda supuran.




Creo que non se pode dar un paso á modernidade sen asumir a nosa propia conciencia e na novela de Monteagudo percíbese ese desexo de dignificación e asunción da identidade galega. Sen burlas nin sorna. Cando alguén mata por unha leira está evidenciando un dos nosos instintos máis primitivos: a defensa da propiedade. O pontevedrés, funcionario da Axencia Tributaria e licenciado en dereito, pon de manifesto non só o seu esforzo narrativo senón unha profunda reflexión social. A súa entrada no mundo literario galego (’O engado do triángulo’, obra gañadora en 2001 do Modesto Rodríguez Figueiredo permanece inédito) non podía ser con mellor pé. Resta a publicación da poliédrica “As voces da noticia” para que o público poida ler unha gran novela. E cadaquén que sexa sincero consigo mesmo e pense se mataría por ese cacho de terra.