13. Durmindo cun estraño (Micromemorias I)

A primeira vez
Todo comezou a tenra idade de tres anos, nunha noite de inverno para min e abraio para os meus maiores. Nai entrou no cuarto sentíndome falar en alta voz. Logo saíu sen facer ruído –contoumo anos despois nunha sesión de filloas e confidencias- e foi chamar por pai: o neno sabía ler, o neno estaba lendo en alta voz “Aladino y la lámpara maravillosa”, o conto do rapaz que refrega unha lámpada de óleo e fai acordar un xenio que vivía atrapado no interior, o mesmo que lle vai conceder tres desexos. Aquela noite toda –e outras que viñeron logo- paseina imaxinando que lle podería eu pedir ao xenio da lámpada, para que os meus e mais eu fosemos felices de vez. Foi a primeira noite que durmín cun estraño, con aquel neno do Oriente que só quería ser feliz.

Pasada a primavera chegou o verán, que daquela duraba máis do que agora dura. Viviamos na casa da aldea de Pazos, nos arredores de Padrón, e alí a sesta era obrigatoria, tal parece que por razóns de hixiene e prevención. Os tres irmáns que daquela eramos xuntabámonos nun cuarto baixo a supervisión dunha tía avoa, que ocupaba o lugar da avoa que non coñeceramos e que disque vivía en Artemisa, na provincia de Pinar del Río. Ela abría un libro para nós máxico e de alí xurdían mil historias que nos contaba nun francés inventado ou nun italiano rocambolesco. O francés construíao rematando todas as verbas cun “e” e usando duns “r” arrastrados, que lle facían vibrar a lingua e o padal. O italiano, pola contra, construíao rematando case todas as verbas cun “i” e usando dunha entoación distinta, coma se berrase moito e soubese e baixase de rexistro cunha certa brusquidade. Aqueles contos mil veces repetidos (1), o da raposa e as uvas ou o de polgariño, o de branca de neve e os sete ananos ou o de Hansel e Gretel, o do gato con botas ou o do parruliño feo, adquirían así un efecto balsámico e ficabamos durmidos todos tres -no medio dunha lagoa ou dun bosque mesto onde había unha casiña de chocolate, na compañía de príncipes e princesas, de ogros abominábeis ou de animais que falaban- ata que o sol xa comezaba o seu descenso, e daquela podiamos saír a xogar na eira ou na horta inmensa, paraíso de aventuras e ambientes fantásticos.

No inverno había menos tempo para a lectura, pois a escola era ben esixente e tiñamos sempre unha morea de tarefas para facer na casa: problemas e redaccións, leccións de historia e mapas mudos que cubrir con nomes de batallas e derrotas –cada batalla é sempre en si mesma unha derrota-, conxugacións en latín e lecturas recomendadas. Cada domingo -sen faltar un- recibiamos o agasallo que pai nos facía dunhas revistas para nenos, que daquela recibían o nome xenérico de “tebeos”. Nelas desfilaban heroes de ficción como o “Capitán Trueno” ou o “Jabato”, que eu prefería –agora doume de conta- polo colorido das súas saias, o axustado das súas mallas e o ambiguo das súas amizades, ou heroes do afastado Far-West, en revistas importadas de México, como “Roy Rogers”, “Tomajauk”, “El llanero solitario” ou “Flecha Rota”, que por certo tiña unha serie que se podía ver na única canle de televisión que existía.

Pasaran os anos e por obra xa dunha ducia, recomendáranos na escola unha lista de libros para o verán. A lista era ben longa, mais as instrucións dicían que de todos eles tiñamos que ler cinco que nos escolleramos, e facer deles un resumo para logo comentar na clase no vindeiro curso. Aconsellado por unhas curmáns din en ler nunhas edicións especiais para nenos –metade debuxos, metade narración simplificada, “As viaxes de Gulliver” e a “Illa do Tesouro”, “As aventuras do Capitán Singleton”, que por acaso é o primeiro filme que a memoria trae, “Os dez mandamentos”, nun albume con cromos que retrataban escenas do filme de Cecil B. De Mille e “Corazón”, de Edmundo de Amicis. Máis tarde chegarían “Os fillos do Capitán Grant”, “Viaxe ao centro da terra”, “Historia de dúas cidades”, “Lawrence de Arabia”, “Robinson Crusoe” ou “David Crockett”.

Era con eses libros, inzados de ilustracións con diálogos –unha mestura de bandas deseñadas e narracións corridas- que eu pasaba as tardes de choiva – o verán era tan longo que contiña en si as catro estacións, e chovía, ía frío e vento, morría un coa calor e ás veces mesmo cubríase o ceo con nubes de todos tipos, como só acontece no outono. Lía aquelas aventuras fantásticas e xa logo procuraba nun atlas os lugares que ían aparecendo ao paso, construíndo así unha xeografía do fantástico e avanzando, sen sabelo, no coñecemento do mundo: a distribución de animais e de plantas, a localización de sabanas e desertos, de forestas tropicais e serras altísimas, que pronto desembocaría nun interese crecente pola natureza e os costumes dos pobos afastados. Cando escampaba as ocupacións eran outras e saiamos a xogar ao fútbol ou a roubar froita, a procurar niños ou a masacrar formigueiros, nun comportamento, metade salvaxe metade irracional, que aínda hoxe teño problemas para comprender. A vida afastoume daquel gusto inicial pola violencia en todas as súas formas, mais daquel tempo queda aínda, reconducido no seu carácter, un abraio inmenso pola entomoloxía, e non é infrecuente que fique apampado observando os ritos sexuais dos escornabois, a organización das fileiras de formigas que regresan ao formigueiro ou saen a recoller sementes, ou a danza copuladora que os cabaliños do demo despregan nas beiras dos regos que hai nas brañas do monte.


Os primeiros amores

Todo comezou no inicio da adolescencia, cando na fin, aínda que só nos veráns, conseguín ter un cuarto propio, que deseguida adquiriu un carácter especial, que ía co meu xeito de ser naquel tempo, unha mestura de monxe e aprendiz de cabaleiro de helmo e de celada. Apostei polo minimalismo e procurei ter as paredes limpas e o mobiliario estritamente necesario. As noites eran o período preferido: abría a fiestra e escoitaba cantar os grilos, observaba o voo paradoxal dos morcegos e atraía, para logo ceibalas sen dano, ás avelaíñas. Despois de procurar estrelas fugaces e pedir que os meus desexos de amor se cumpriran, pechaba a xanela e sentado nunha cadeira de orelleiras, comezaba as sesións interminábeis de lectura, xusto ata que do alén dos montes de Meda e o Castelo, clarexaba o alba. Daquela entraba no leito convertido en Sandokán, o Tigre de Malaisia, ou pretendía un comportamento ilustrado como o Capitán Nemo, que levaba os secretos do mar gardados tras dos ollos e unha xenreira fonda contra non se sabía moi ben qué, ou Edmundo Dantés, prisioneiro no castelo de If, do que conseguira fuxir in extremis para facer xustiza, ou o cabaleiro Galahaz, do que me fixen amigo inseparábel- perdido polos camiños do mundo, atravesando bosques e forestas, ríos xeados e desertos de dunas inmensas, na procura do Santo Grial, que por suposto non atopaba nunca. Viaxaba á lúa, descendía aos abismos submarinos, escalaba montañas e entraba en contacto con animais fantásticos –polbos xigantes e hidras de sete cabezas, unicornios alados e xigantes de ollo único- con guerreiros fabulosos e con magos, con xentes doutros países e doutras culturas, doutras relixións e doutras cores. Outra vez as viaxes e a natureza mudábel na súa diversidade de asociacións e de sistemas. Outra vez os atlas, cada vez máis detallados, e os mapas reais como o da descuberta de América, ou ficticios como o que localizaba a Terra Media ou as montañas de Mordor, onde se agochan as sombras, ou aquel outro no que se situaban Liliput e mais o País dos Yahoos.

En chegando o alborexar, alí estaba eu falando con Galahaz ou con Erik o Vermello, parolando cun Maharajah ¬nunha lingua inventada ou escoitando como Tarzán daba instrucións a Pemba, o elefante que tiña sempre de man, ou mesmo ás veces compartindo tenda de campaña co capitán Scott ou con Admudssen, admirados heroes do frío. Tantas noites marabillosas, tantas noites durmindo con estraños.

Lía tamén, por recomendación expresa dos meus irmáns maiores, libros de pandas de rapaces aventureiros como os que escribía Enid Blyton ou os dun canalla consumado como era o protagonista das “Aventuras de Guillermo”, que estaba sempre facendo rabiar a un vilego medio estúpido ou comendo galletas de xenxibre, que non descubrín que eran as miñas favoritas ata a primeira vez que viaxei a Inglaterra, cando xa era un adulto mozo. Esas lecturas duraron pouco malia a insistencia dos meus irmáns, pois os protagonistas viñan dun mundo ao mesmo tempo próximo e distante, mais non satisfacían, melindrosos como eran, as miñas ansias de aventuras e viaxes.

Hei dicir –os tempos eran outros e ben duros para a lingua na que hoxe escribo - que todas as miñas lecturas o eran en castelán, pois poucos libros se encontraban en galego e nin eu sabía ler naquela lingua que falaba só a metade cando na aldea- e mesmo entón os rapaces esforzábanse en falar comigo no seu castelán de escola- nin os poucos deles aos que tiven acceso se adaptaban aos meus gustos xuvenís.

(Continuará)

Xavier Queipo
Bruxelas, baixo a brétema e un manto de follas, novembro 2007

1. Mesmo que galeguize os nomes dos contos pois moitos deles están hoxe traducidos, no tempo do que falo (inicios da década dos sesenta do século XX) non era o caso, e todos os contos infantís aos que tiñamos acceso os nenos galegos da miña xeración estaban editados en castelán, única lingua daquel imperio do cutre que era a España franquista.