Tempo de cabalos (e tamén de burros)

Non cabe dúbida de que vivimos no tempo dos cabalos e, por qué non dicilo, tamén dalgún burro. O pretendido éxtase líquido atopado en Santiago que agochaba un anestésico para animais; as víctimas de desafortunados “picos” de “cabalo” en Santiago e o traslado en Ferrol da estatua ecuestre do dictador Francisco Franco... Daqueles heroicos cabalos que encheron centos de obras literarias pasamos á perversión máis absoluta das seccións de sociedade e sucesos.

Parece que pasou o tempo dos cabalos de Bonanza, do compañeiro inseparable de heroes de calibre literario, relixioso ou histórico (do Quixote a Atila pasando polo Cid Campeador, Santiago Apóstolo ou San Pablo) ou das películas de indios e vaqueiros. Os chamados animais nobres deixaron de selo na actualidade dos mundos que corren e adoptan significados drásticos e crueis. Certamente, daba para unha boa novela.

Unha le na prensa local que un rapaz agochaba éxtase líquido que, en realidade, era un potente anestésico para cabalos mercado a un veterinario de Lugo e pensa que o mundo está un pouco tolo. E se a iso se lle suman as acusacións de familiares do detido a outro suposto implicado feitas públicas en carteis manuscritos que empapelan a zona vella compostelá entón conclúo que, definitivamente, isto non hai por onde collelo. As mellores historias de intriga policial non se atreverían a presentar este argumento por ilóxico e absurdo. Tamén parece digno dun relato de terror, da altura das películas americanas de propagación de virus ou de asasinos en serie, a proliferación de mortos por mor do “cabalo” nas últimas semanas en Santiago. A aparición de varias víctimas de “picos” desafortunados fixo falar dunha partida adulterada por mor do desabastecemento que o conflicto de Afganistán está a provocar nos mercados da droga europeos.


Bestas de bronce


O cabalo é tamén protagonista doutra noticia do mes, particularmente en Ferrol. A cidade departamental viu como, tras moitos anos de controversia, a estatua ecuestre do dictador nacido na cidade, Francisco Franco, facía o camiño de retorno ás instalacións militares de onde saíra décadas atrás. Vimos nas imaxes dos medios de comunicación a persoas brindando con cava polo histórico acontecemento e a outros amosando publicamente o seu incomodo pola marcha do cabalo. Non deixa de ser unha imaxe de gran valor literario ver viaxar ó caudillo nunha gaiola de ferro seguido por un séquito de centos de persoas alegres ou enfurecidas. Hai quen di que por fin se pecha unha porta co pasado máis negro. Outros afirman que supón esquecer a memoria histórica e que o cabalo non facía mal a ninguén. Eu digo, e ben alto, que o deixen ir e, por favor, que quiten tamén aqueloutra da rotonda da C-646 á altura de San Mateo no concello de Narón, instalada como castigo a un foco republicano da comarca. Fóra do debate político non me digan que non resulta cando menos simpático que o alcalde de Moeche reclamara a estatua do cabalo (que non do xinete) para decorar a feira cabalar do municipio ou que unhas mulleres dunha parroquia aseguren que non lles importaría que lles trouxesen ó dictador para a eira da casa, que ben lles cabe e se ninguén o quere, pois quéreno elas. A realidade sempre acaba superando a imaxinación dos máis ilusos.



Outros cabalos, por motivo ben diferente, tiveron na boca os titulares desta semana. Foron as bestas bravas de Sabucedo, da Rapadoira, da Capelada, o Forgoselo e máis do Valadouro. A rapa das bestas congrega cada ano a milleiros de visitantes nestes lugares para contemplar a loita entre o home e o animal salvaxe. Fascínanme as rapas. Escoitar o retumbar da terra baixo os pés cando as manadas baixan do monte e ver como dentro do curro os animais son reducidos polos aloitadores para cortarlles as crines e marcalos a lume paréceme un rito abraiante. O cheiro do pelo queimado, as miradas impresionadas dos foráneos, a beleza dos garañóns que pelexan, o frío seco da serra no verán e o valor dos homes e, tamén, mulleres que se meten nos coliseos de pedra e terra supoñen imaxes nidias dun profundo vínculo coa natureza que a sociedade moderna non acaba de comprender.



Un pouco asustada polo fenómeno cabalar das últimas semanas non podo quitar da cabeza a “Manso”, ese fermoso cabalo requisado polas tropas franquistas nos inicios da Guerra Civil que o autor de Fornelos de Montes, Manuel Lueiro Rey, empregou como fío conductor dunha novela homónima na que se relatan os duros acontecementos da contenda. A obra, que obtivo en 1966 o Premio de Novela Ciudad de Oviedo, foi publicada en Bos Aires en 1968, lonxe das fouces da censura e recuperada por Galaxia nos anos noventa para os lectores galegos. “Manso” é, máis que unha besta, unha parábola, en boca de Alonso Montero, “unha alegoría, ó seu modo, do pobo español”. A historia que nos conta Lueiro Rey fálanos de Manso dende o seu nacemento salvaxe no monte ó seu adestramento para labores agrícolas e incorporación ás filas do Exército dos sublevados e vencedores da guerra, pero tamén de tódolos personaxes que sobreviven ó seu redor. Supón un relato de episodios tráxicos e contundentes que nos fan reflexionar sobre a natureza humana e o dramatismo dun tempo de guerra fratricida. A besta heroica con xestos nobres e dignos ten pouco que ver cos animais que nos depara a última actualidade. O dito, máis que de cabalos, deberíamos falar de burros.


------------


REFERENCIA BIBLIOGRÁFICA:


Lueiro Rey, Manuel: “Manso”. Vigo: Galaxia, 1996