Éxodos lingüísticos

Curros Enríquez escribiu no seu xornal La Tierra Gallega contra o fenómeno da emigración. O celanovés insistía en que "no es que el gallego posea el instinto emigrativo de ciertas aves... es que en realidad no puede vivir en su tierra...". Máis dun século despois, o galego, segue a emigrar do seu territorio, da súa lingua.

Manuel Curros Enríquez escribiu no seu xornal La Tierra Gallega, editado na Habana a finais do século XIX, profundos e acedos artigos de opinión que resultan dunha actualidade mesmo humillante. A lingua galega, a complicada situación da illa caribeña, o agro galego e a emigración son algúns dos temas que centran as lanzas do ourensán contra a política que se está a exercer na Península: “No se comprende que un territorio tan feraz, tan abundantemente dotado por la naturaleza de todos los elementos necesarios a la existencia, carezca de medios para explotarlos y haya de ver un día y otro emigrar a sus hijos en un espantoso éxodo que recuerda la expulsión de los judíos por aquellos bárbaros decretos de los reyes de la Casa de Austria. No es que el gallego posea el instinto emigrativo de ciertas aves... es que en realidad no puede vivir en su tierra pues esta se niega a sustentarle y le hace elegir entre la miseria y la muerte, ante la fuga o la servidumbre...” (11/IV/1894).


Fuxidas desesperadas


Prefiro que sexa a sorna quen fale por min no referente ás causas da emigración económica e cinguirme ós éxodos lingüísticos e literarios. As fuxidas desesperadas como punto de arranque ou punto e final. As viaxes en medios de transporte públicos ou privados. As emigracións individuais ou en compaña. Os éxodos políticos ou as aventuras tolas sen destino coñecido. Todos veñen ser textos apoiados na sublime incerteza do descoñecido, na saída apurada duns hábitos cotiáns que nos pesan para cambialos por outra realidade... diferente. Sen embargo, conclúo con Curros Enríquez que o ser humano, neste caso o galego, non posúe o “instinto emigrativo” de certas aves senón que foxe de circunstancias que coñece demasiado ben e devece por esquecer.


Inventar a morriña


Damos voltas na buxaina de nós mesmos cunha marcada inocencia infantil pola sorpresa de vérmonos sorprendidos ante o noso propio inconformismo. E inventamos a morriña como escusa para podermos regresar a un espacio que non ten culpa do noso delirio emocional.


O galego dá voltas Arredor de si diría Otero Pedrayo. Miramos o mapa de Fontán e recoñecemos nel as cicatrices de mil feridas e as dobreces de ducias de engurras tatuadas no atlas xeográfico da nosa lingua. Por veces, a recapitulación final logo dunha viaxe iniciática abandona as causas e consecuencias dos personaxes para mergullar no retorcido da nosa existencia. Como pobo. Como ser humano.

Non quedamos nin máis satisfeitos nin máis completos. Supón unha especie de compracencia por un final adoito feliz que non vai alén diso: un final feliz. Pero traspoñémolo á nosa vida e facemos das súas victorias as nosas victorias para silenciar o vertixe e a covardía na asunción dos propios retos e miserias. A sorte non é fuxir, senón ter a onde regresar: unha explicación propia do mundo, unha lingua na que ese caos conte con palabras de seu. “No se comprende que un territorio tan feraz, tan abundantemente dotado por la naturaleza de todos los elementos necesarios a la existencia, carezca de medios para explotarlos y haya de ver un día y otro emigrar a sus hijos en un espantoso éxodo...”.



Os galegos seguen a emigrar do seu territorio, da súa lingua, por falta de incentivos económicos e políticos, por vergoña e porque pensan que noutro idioma considerado máis “prestixioso” poden calar as pantasmas da propia alma. Algún día inventaremos a morriña lingüística para termos a onde regresar fartos da indiferencia de interpretacións do mundo alleas. Como no mapa de Fontán.