A xeografía irregular das paisaxes da alma

“Na percura dunha paisaxe” é o título dun texto de Avilés escrito en 1988 que encontramos no compilatorio de prosa Obra viva e nos fai reflexionar sobre a natureza dos paraísos creados. Neste ano, dedicado ó autor de Taramancos, cómpre volver a ollada e o corazón lixado de fuel á súa poética para atopar o cerne da nosa propia memoria. Os versos tinguidos de saudade, de respecto ó poder telúrico da terra e do mar que o aleitaron amósannos as diversas facianas da alma dun home que, por riba de todo, soubo amar as súas patrias. O Ulises Fingal que liberou o corazón.

Sérvenos hoxe Avilés para evocar as paisaxes da alma. El non foi un emigrante común. As connotacións políticas e económicas da súa marcha a Colombia nos anos sesenta marcaron profundamente a súa vida. Alí inseriuse na vida social, creou a súa familia e viviu coma un americano máis, preocupado polos problemas e polo futuro do país. Avilés, coma moitas persoas, construíu varias patrias nas que desenvolveu a súa vida e se converteu, pois, na xeografía irregular das paisaxes da súa alma. “Eu case estou certo de que Ulises descobreu a América, ese paraíso mítico no que todos soñamos porque é o límite da lonxanía, e porque nel percuramos –como na bíblica terra prometida- os rios de mel e a fonte da eterna xuventude. E dicir, a felicidade e o freo do decorrer do tempo”. Os paraísos que creamos son os únicos paraísos reais. Os únicos paraísos que nos duran ata a eternidade. Esas paisaxes que o ser humano tece nos diversos avatares vitais constitúen os únicos territorios dos que somos posuidores porque pertencen ó atlas mundano da nosa biografía.



¿Cantas xeografías pode un asumir como propias? ¿En cantos espacios físicos un chega a desenvolver unha querencia como para sentirse parte deles? ¿A cantas patrias pertencemos? Ó pé destas cuestións existen outros moitos interrogantes sobre a natureza das paisaxes: ¿escóllennos ou escollémolas? ¿Que medida serve para establecer un espacio: o tempo de permanencia, a beleza do lugar, as persoas que o habitan? Non teño respostas. Dubido que exista unha resposta universal para tan íntimas verdades.


Lira


Non sei se me atreva a dicir Ardeleiro, Lira, Ximprón, Carnota. Paréceme unha ousadía nomear voluntariado, e marea negra, e capachos, e fuel, e máscaras de gas, e bocatas, e cabaleiros no pescozo. Dígoo baixiño, con vergoña, coa certeza interior de que por moito que as repita non volverán ter o mesmo significado que antes do 14 de novembro de 2002. Todas estas palabras perderon o sentido previo para se converter en conceptos e espacios próximos. Para ser obxectos e paisaxes da xeografía irregular da alma. A “obrigatoriedade” moral das tarefas de limpeza de fuel na costa (non existe voluntarismo cando non presentan alternativa: ou limpan os voluntarios ou queda sen limpar) provocou que moitas persoas crearamos espacios dos que xa nos sentimos parte. Son eses atlas contaminados por impunidades e neglixencias ós que unha marea de dignidade tenta devolver a vida. Os territorios feridos da superficie acuosa da biografía que cada un pestanexa. A rutina provocou que o percorrido sinuoso da estrada de Santiago a Carnota sexa xa un camiño familiar. A pedra e o mar. Como de volta a casa. E o pavillón polideportivo de Carnota no que se establece a cadea de montaxe, a conversión dos individuos en teletubbies de traxe anticontaminación e ollada lánguida. E o coído e o xabre de Ardeleiro, cubertos por unha masa densa e viscosa de morte na que os brazos e a xenreira son a única esperanza de devolver ó mar o seu nome. E as bágoas de desolación. E a impotencia de horas e horas co corpo como tatuaxe nívea no chan para deixar un oco limpo a penas diferente do anterior. E o cansazo. E as mans pegañentas. E o rostro embravecido. E a pel luxada. E a desesperación que reborda os capachos, un material tan mesto que nunca cae nos colectores e acompaña, de comezo ata o fin, coma unha maldición, nas viaxes ó areal. Nas viaxes ó irreal, ó terror de petróleo polo que outros asasinan.



Unha carpa para a esperanza



Pero, como en todos os infernos, existe un paraíso como oposición e como salvación. A carpa da confraría de mariñeiros de Lira na que as voluntarias da vila ofrecen cada día comida quente ós centos de voluntarios que retornan das praias supón un espacio para o futuro. Unha luz de esperanza na que compartir nun prato de plástico cun anaco de polo con outros anónimos de sorriso e maniotas significa máis que mil promesas gobernamentais. O único no que crer. Hai un cartel naquel recuncho quente que indica Lira no Corazón. E outros moitos debuxos de fillos de mariñeiros. E fotos de Maribel Longueira. E poemas de Fernández Naval. E recortes de prensa con mentiras que incitan á violencia. E cociñeiras que sorrín despois de dez horas de preparar espaguetis con tomate sen máis salario que unha ovación. E dous nenos que serven o azucre e o leite con vergoña e melancolía. E bandeiras de Nunca Máis. E berros e aplausos ó grupo de bombeiros de Córdoba que marcha derreado e ó colectivo ecoloxista catalán que chega tras dezasete horas de autobús. E a choiva que peta furibunda nas lonas. E os barcos que chegan na noitiña. E o mar que bate. E as apertas de reencontro ó outro grupo de Adega co que compartimos areal a fin de semana pasada. E o pastor alemán que ladra por defecto para chamar a atención. E os chandals empapados de suor e o cheiro a aceite no aire. E a amabilidade e o voluntarismo. E un café fervendo para quentar o corpo do frío da intemperie. É a esperanza.



No centro de recollida do Grove hai unha tartaruga mariña petroleada que apareceu nos tramallos dun barco o pasado día 24 e xaneiro. Esa víctima da marea negra leva nome de futuro. Nome de pobo. Nome de país.



Chámanlle Lira.



BIBLIOGRAFÍA:



-AVILÉS DE TARAMANCOS: Obra viva, Laiovento: 1992



“Con este sol, o fuel cheira moitísimo máis. Non quitedes a mascariña para nada. Isto é extremadamente tóxico. Hai moita xente que se mareou esta semana.” (A.V. Ardeleiro, 8/02/2003)



NUNCA MÁIS


NON Á GUERRA


Ós voluntari@s, cociñeiras, organizadores do material e mariñeiros da confraría de Lira.



A Miguel (de Lira)