Obra gañadora do Premio Torrente Ballester 2007. Nela Xosé M. Pacho Blanco revélase como narrador cun mosaico feito con anacos da vida no que o amor e o desamor, a loucura, a soidade e a terra se encarnan en máis dun cento de personaxes de lugares e tempos dispares. A habilidade para integrar materiais e técnicas moi heteroxéneas resulta unha das principais bazas deste autor para situarse nunha posición de vangarda dentro do panorama narrativo galego actual.
16 / 9 / 2008
Anxos García Fonte. Cabanas
Relatos imperfectos, apenas esbozados, que contan vidas bruscamente interrompidas ou dominadas polas estrañas forzas do absurdo: este é o verdadeiro eixo vertebrador de
A choiva do mundo, unha ¿novela? que chega con vontade de algarear o tranquilo estanque da narrativa galega dos últimos anos, avalada polo importante Premio de narrativa Torrente Ballester.
A primeira cuestión que cabería analizar é se
A choiva do mundo é realmente unha novela ou se sería máis adecuado encaixala no xénero dos relatos. Na miña opinión, é difícil clasificar a obra como novela sen poñerlle unha chea de obxeccións debidas á súa falta de unidade estrutural. Aínda que hai certas recorrencias entre as distintas historias narradas, estas son máis ben coincidencias en canto ao tema e o seu enfoque (como xa dixemos, o remate inesperado da vida e a consecuente interrupción do relato; ou a insinuación do absurdo nun proceso “in crescendo” que acaba apoderándose do propio relato), fóra disto no atopamos ningunha ligazón entre os elementos estruturais dos relatos (tempo, espazo, personaxes, narrador).
A choiva do mundo é como unha serie de lenzos non secuenciados que un pintor realizase co obxectivo de expresar distintos aspectos e variacións dunha mesma teima; e cada un dos lenzos é independente sen estar supeditado ao anterior nin ao seguinte.
O autor desenvolve unha estrutura narrativa realmente complexa que se presenta nas primeiras páxinas como unha escolma de textos diversos que realiza un “editor” guiado por un criterio previo: “tiña na mente editar nun libro homenaxe este conxunto de textos, que son un crisol da tristura do mundo; tristura que, pinga a pinga en cada escrito, vai dando contornos humanos á nosa paisaxe”. É esta primeira voz narrativa, a do “editor” galego cosmopolita con gran experiencia da súa profesión e do mundo, quen apunta a vontade unitaria destes textos heteroxéneos (uns publicados e outros non, mesmo algúns nunca concibidos como textos literarios, froito de autores diferentes de distintas linguas que tiveron que ser traducidas) que “ao fin e ao cabo compoñen unha novela coral” (páx. 11-13).
Todo o que imos ler a continuación pasa, polo tanto, polo labor deste “editor” que escolle cun criterio moi persoal os textos, tradúceos, tentando “respectar escrupulosamente o senso dos textos”, ordénaos e procura darlles sentido, sen ter reparo ningún en interromper ás veces o discurso narrativo dos outros narradores:
“
Nota do editor
Velaquí xurdiu un problema. A escritora prometera enviar os dez primeiros capítulos para publicar en
Granta, a revista de creación literaria británica, na que eu, daquela, era axudante do editor. (...)” páx. 27.
O diálogo de voces narrativas, da 3ª persoa á 1º, que se sobrepoñen é frecuente ao longo das páxinas do libro e faise dun xeito moi sutil nun incesante xogo de primeiro plano a plano xeral, e viceversa, que nos lembra a linguaxe cinematográfica, porque “O lector desafortunadamente non pode ver moitas veces o que ve a narradora” (páx. 45) mais tampouco o narrador(-a)/escritor(-a) pode ver o que “ve” o narrador(-a)/editor: “Non podo menos que intervir. De novo o chauvinismo do escritor chega demasiado lonxe. (...)” (páx. 153).
A audaz experimentación, utilizando rexistros estilísticos moi variados propios de diferentes xéneros literarios, convértese nun dos recursos técnicos máis sorprendentes desta obra. Así temos no capítulo 9 “
Disgrace ou a perigosa vaidade do xogador”. Crítica literaria (
La quinzaine literaire); no capítulo 14 “Diálogos da fin do mundo”. Diario; no capítulo 18 “Post-it” (que poderiamos clasificar como microrrelato); no capítulo 27 “As tatuaxes da alma”. Carta a un xornal; no capítulo 30 “Os príncipes só fican nos castelos”. Peza teatral; no capítulo 31: “A vida sinxela”. Guión dunha curtametraxe; no capítulo 38 “As brisas do mundo” (guión de banda deseñada). É, sen dúbida, esta habilidade para integrar materiais e técnicas tan heteroxéneas unha das principais bazas do autor para situarse nunha posición de vangarda dentro do panorama narrativo galego actual, que é, en xeral, moi conservador formalmente.
As citas e referencias literarias e culturais (Bukowsky, Joyce, Kafka) que imos atopando a modo de paratextos ou integradas dentro do fío narrativo, tamén axudan a situar
A choiva do mundo como un produto literario herdeiro da tradición narrativa máis heterodoxa do século XX, esa mesma tradición en que se inscribiu con verdadeira forza e brillantez a literatura galega desde mediados dos 50 coas obras da Nova Narrativa Galega e que agora se revitaliza coa interesantísima achega de Xosé M. Pacho Blanco.