RSS
CRÍTICA
O absurdo levado á crítica
» Escritor/a:
Eugène Ionesco
» Tradutor/a:
Henrique Harguindey Banet
» Ed. Edicións Laiovento,
» Ano: 2004
» Xénero: Teatro
» Coleccion:
» Pax: 165
» ISBN: 84-8487-061-8
A vida dunha pequena cidade vese perturbada pola insólita presenza dun rinoceronte ceibo que ameaza a morna paz cotiá. Inma López Silva celebra a edición en galego desta obra clásica do teatro do absurdo e fai unha reflexión chea de preguntas sobre a tradución.
Inma López Silva.Santiago
Unha vez ratificada de sobra a valía estética e as características do arquicoñecido teatro de Eugène Ionesco, a recente publicación en Laiovento da obra “Rinoceronte” move ao comentario desde a perspectiva do non menos coñecido debate sobre a tradución. Tería sentido a estas alturas contar e recontar, analizar e interpretar neste diminuto espazo da Rede a obra de Ionesco? Si, pero non o imos facer. Por unha vez, e xa que a lectura de “Rinoceronte” nos puxo estupendos no ámbito absurdo, imos elaborar a praxe dun diálogo de xordos entre a crítica e os seus lectores, ou a praxe do nihilismo crítico, o que menos esperan: non falar do libro e si doutras cousas que o rodean; o texto coma pretexto, o grande anatema da teoría literaria! Igual que na imaxinación de Ionesco aparecen rinocerontes ameazantes nas vilas de provincias e hai quen se resiste a comprender o que significan, nesta provincia de España aparecen críticos que falan de traducións, e non pasa nada. Mañá ninguén o lembrará (pasou o día, pasou a romaría).
O primeiro que nos chamou a atención de “Rinoceronte” non é a apracíbel situación que Ionesco relata nunha vila de calquera lugar na que de súpeto aparece un rinoceronte, perturbándoo todo. Iso podería dar para sisudos comentarios sobre a metáfora nihilista e o simbolismo do desastre e, como non, sobre a posíbel montaxe teatral deste texto que, en definitiva, sería escrito para a escena. O primeiro que rechama neste libro é a “Nota do tradutor”, que, ante a total ausencia de prólogos (por certo, non virían mal, pois a edición do “arquicoñecido Ionesco”, non exime dunha desexábel, en Galicia, reflexión especializada sobre o teatro de fóra), realiza algunhas consideracións interesantes neste país no que a tradución é tan estraña e deficitaria.
O tradutor, Henrique Harguindey Banet, indica nesa nota inicial que cre que as poucas referencias de tipo local e as connotacións culturais “deben ser adaptadas nas representacións en cada país a fin de que o espectador sinta máis directamente o texto”, motivo polo que, en nota ao pé, ao longo de todo o texto, o tradutor suxire posíbeis adaptacións, que, na realidade, se reducen a eliminar referencias á moeda francesa anterior ao Euro (aquel caduco “franco” que, ao parecer, xa ningún galego debe coñecer) ou a eliminar áreas e localidades francesas, entre outras obviedades que, ao mellor, a un intelixentísimo director escénico lle apetece manter, e non por iso o teatro deixa de ser menos teatro e menos galego. (Vénme a cabeza, quizais sen vir a conto, e de aí o absurdo deste momento de inspiración crítica, unha obra de Peter Brook titulada “Le costume”, tradución/adaptación dun texto surafricano, na que o director mantén tódalas referencias indíxenas e anglosaxonas do texto orixinal. Os franceses do Théâtre de l’Oeuvre, entendérono, por certo, e non o viron nin máis francés nin menos surafricano, só coma o que era, unha excelente montaxe de Peter Brook).
Preguntas
Á luz disto, pregúntome, quen vén sendo o tradutor como para permitirse suxerir como adaptar unha obra á luz de simplezas para a escena como son os nomes dos lugares, as moedas, os nomes? É realmente tan difícil, en virtude da vontade universalista (malia pasada polo filtro francés) de Ionesco, que un director de escena ou dramaturxista sexa quen de decidir qué referencias do país veciño inclúe ou non na súa montaxe? Ou mesmo para iso necesitan que “outros” lles lean os textos? Debe o tradutor condicionar ata ese punto a lectura do director de escena? Máis aínda, a tradución literaria de obras teatrais, é un paso anterior ou debe ser directamente a canle para a montaxe das obras estranxeiras? Todas estas preguntas quizais poidan parecer a algúns sorprendentes coma a propia obra de Ionesco, mesmo nos atreveriamos a dicir que tal arrebato lóxico sobra neste amago de deconstrución absurda da crítica co que pretendemos xogar nesta entrega LG3. Pero, xa se sabe, o absurdo adoita predominar neste (a)normalizado contexto, e quizais os editores deberían proporse certas preguntas antes de que llelas propoñan os críticos, cando xa non hai volta atrás.
Aínda que non é aquí o lugar para xulgar a tradución en si, creo que de xustiza é sinalarlle ao profesor Harguindey unha pericia agradecíbel para facer críbel un Ionesco que, en galego, soa a bo galego. Non son flores tralas críticas (tamén sería absurdo!) senón que cómpre indicalo, neste país no que tamén proliferan, sobre todo a respecto dos clásicos (grecorromanos, sûr tout) traducións procedentes de linguas que non son a orixinal e que acaban dando lugar a un galego ficcional, coma a vida mesma. Eu non traduciría os nomes propios (que lle imos facer!) que Ionesco selecciona tan sonoramente mesmo para os oídos daqueles que non saben francés pero poden imaxinalo. Pensemos, tamén, en quén le en Galicia e quen le as traducións galegas do teatro francés, a ver se do absurdo pasamos xa ao realismo. Pero comprendo a coherencia tradutora de quen opta por traducirnos tamén as referencias en detrimento dos xogos co son. É unha opción, e nada absurda, por certo.
Congratulámonos, sen dúbida, de que, por fin, Rhinoceros sexa “Rinoceronte” [léase a palabra con acento galego, por aquilo do diferencialismo] e que fose grazas a Laiovento, editora sempre preocupada pola construción dun repertorio de calidade para o teatro galego. E rematou o absurdo, porque estas boas novas son do maior realismo e, sobre todo, do mellor camiño para un teatro que madura lentamente, con moitas doses de estrañeza que se mitiga ao ser ollada cun pouco de humor.
15 / 11 / 2004
Inma López Silva.Santiago
Unha vez ratificada de sobra a valía estética e as características do arquicoñecido teatro de Eugène Ionesco, a recente publicación en Laiovento da obra “Rinoceronte” move ao comentario desde a perspectiva do non menos coñecido debate sobre a tradución. Tería sentido a estas alturas contar e recontar, analizar e interpretar neste diminuto espazo da Rede a obra de Ionesco? Si, pero non o imos facer. Por unha vez, e xa que a lectura de “Rinoceronte” nos puxo estupendos no ámbito absurdo, imos elaborar a praxe dun diálogo de xordos entre a crítica e os seus lectores, ou a praxe do nihilismo crítico, o que menos esperan: non falar do libro e si doutras cousas que o rodean; o texto coma pretexto, o grande anatema da teoría literaria! Igual que na imaxinación de Ionesco aparecen rinocerontes ameazantes nas vilas de provincias e hai quen se resiste a comprender o que significan, nesta provincia de España aparecen críticos que falan de traducións, e non pasa nada. Mañá ninguén o lembrará (pasou o día, pasou a romaría).
O primeiro que nos chamou a atención de “Rinoceronte” non é a apracíbel situación que Ionesco relata nunha vila de calquera lugar na que de súpeto aparece un rinoceronte, perturbándoo todo. Iso podería dar para sisudos comentarios sobre a metáfora nihilista e o simbolismo do desastre e, como non, sobre a posíbel montaxe teatral deste texto que, en definitiva, sería escrito para a escena. O primeiro que rechama neste libro é a “Nota do tradutor”, que, ante a total ausencia de prólogos (por certo, non virían mal, pois a edición do “arquicoñecido Ionesco”, non exime dunha desexábel, en Galicia, reflexión especializada sobre o teatro de fóra), realiza algunhas consideracións interesantes neste país no que a tradución é tan estraña e deficitaria.
O tradutor, Henrique Harguindey Banet, indica nesa nota inicial que cre que as poucas referencias de tipo local e as connotacións culturais “deben ser adaptadas nas representacións en cada país a fin de que o espectador sinta máis directamente o texto”, motivo polo que, en nota ao pé, ao longo de todo o texto, o tradutor suxire posíbeis adaptacións, que, na realidade, se reducen a eliminar referencias á moeda francesa anterior ao Euro (aquel caduco “franco” que, ao parecer, xa ningún galego debe coñecer) ou a eliminar áreas e localidades francesas, entre outras obviedades que, ao mellor, a un intelixentísimo director escénico lle apetece manter, e non por iso o teatro deixa de ser menos teatro e menos galego. (Vénme a cabeza, quizais sen vir a conto, e de aí o absurdo deste momento de inspiración crítica, unha obra de Peter Brook titulada “Le costume”, tradución/adaptación dun texto surafricano, na que o director mantén tódalas referencias indíxenas e anglosaxonas do texto orixinal. Os franceses do Théâtre de l’Oeuvre, entendérono, por certo, e non o viron nin máis francés nin menos surafricano, só coma o que era, unha excelente montaxe de Peter Brook).
Preguntas
Á luz disto, pregúntome, quen vén sendo o tradutor como para permitirse suxerir como adaptar unha obra á luz de simplezas para a escena como son os nomes dos lugares, as moedas, os nomes? É realmente tan difícil, en virtude da vontade universalista (malia pasada polo filtro francés) de Ionesco, que un director de escena ou dramaturxista sexa quen de decidir qué referencias do país veciño inclúe ou non na súa montaxe? Ou mesmo para iso necesitan que “outros” lles lean os textos? Debe o tradutor condicionar ata ese punto a lectura do director de escena? Máis aínda, a tradución literaria de obras teatrais, é un paso anterior ou debe ser directamente a canle para a montaxe das obras estranxeiras? Todas estas preguntas quizais poidan parecer a algúns sorprendentes coma a propia obra de Ionesco, mesmo nos atreveriamos a dicir que tal arrebato lóxico sobra neste amago de deconstrución absurda da crítica co que pretendemos xogar nesta entrega LG3. Pero, xa se sabe, o absurdo adoita predominar neste (a)normalizado contexto, e quizais os editores deberían proporse certas preguntas antes de que llelas propoñan os críticos, cando xa non hai volta atrás.
Aínda que non é aquí o lugar para xulgar a tradución en si, creo que de xustiza é sinalarlle ao profesor Harguindey unha pericia agradecíbel para facer críbel un Ionesco que, en galego, soa a bo galego. Non son flores tralas críticas (tamén sería absurdo!) senón que cómpre indicalo, neste país no que tamén proliferan, sobre todo a respecto dos clásicos (grecorromanos, sûr tout) traducións procedentes de linguas que non son a orixinal e que acaban dando lugar a un galego ficcional, coma a vida mesma. Eu non traduciría os nomes propios (que lle imos facer!) que Ionesco selecciona tan sonoramente mesmo para os oídos daqueles que non saben francés pero poden imaxinalo. Pensemos, tamén, en quén le en Galicia e quen le as traducións galegas do teatro francés, a ver se do absurdo pasamos xa ao realismo. Pero comprendo a coherencia tradutora de quen opta por traducirnos tamén as referencias en detrimento dos xogos co son. É unha opción, e nada absurda, por certo.
Congratulámonos, sen dúbida, de que, por fin, Rhinoceros sexa “Rinoceronte” [léase a palabra con acento galego, por aquilo do diferencialismo] e que fose grazas a Laiovento, editora sempre preocupada pola construción dun repertorio de calidade para o teatro galego. E rematou o absurdo, porque estas boas novas son do maior realismo e, sobre todo, do mellor camiño para un teatro que madura lentamente, con moitas doses de estrañeza que se mitiga ao ser ollada cun pouco de humor.
CRÍTICAS POR XÉNERO
culturagalega.org | RSS | Aviso legal | Contacto | O equipo do portal | Licenza de uso | Contactar coa redacción: redaccion@culturagalega.org I T: +34 981 957202 | F: +34 981957205 |
Consello da Cultura Galega. | http://www.consellodacultura.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal