RSS
CRÍTICA
Un libro en dúas fases, en dous tránsitos, en dous estados
» Escritor/a:
Rexina Vega
» Ed. Galaxia,
» Ano: 2020
» Xénero: Narrativa
» Coleccion: Literaria
» Pax: 196
» ISBN: 978-84-9151-555-5
Todas as novelas nacen dun soño, acrediten o que lles digo, pois non só escribín algunhas senón que teño outras en camiño, lin centos delas e xa levo falado con demasiados escritores para non saber cales son as verdadeiras musas da narrativa. Deixemos paso franco á elucubración, ao territorio dos soños e a interpretación dos mesmos.
Xavier Queipo, Vigo, Xaneiro 2020
Partirei dunha aproximación máis intuitiva e ben menos académica. Na novela hai crueza. Necesaria mais crueza nas opinións e nas denuncias. Non tanto así, quero intuír na auto-análise do comportamento propio. Mais isto é fariña doutro muíño, pois non é do que vai o tronco da novela, e, enténdase, reflexionar a autora sobre as súas semellanzas con aquilo que critica con fereza, non é necesariamente ao uso, mesmo que, coido eu, estamos diante dunha novela de interiores, do que agora, nestes momentos de confusión estilística vense en chamar auto ficción. Mais hai neste caso unha auto ficción intelixente, de alguén que domina a arte de escribir e ten a intelixencia abonda como para mostrar sen pudor sentimentos ao tempo que, sen pudor tamén, agocha detalles e personaxes que non aparecen na historia. Responde pois Rexina con intelixencia de golpe, e daquela esta é unha celebración, unha chamada de atención ao excesivo pudor tan frecuente na literatura galega, que tantas veces semella estar escrita por aspirantes a monxas e abades.
Intúo que nalgún momento da súa andaina literaria, Xina tivo a tentación de mudar de sistema literario e deixar o galego, polas razóns que un día lle asaltaron. Semella tamén, por entrevistas recentes, que Álvaro Cunqueiro fixo que comezase a amar a literatura galega. Sorte que temos, que fica entre nós, que ten aquí as súas raíces. Mais permítanme outra falta de pudor se lles digo que tamén dalgún xeito quixeramos que tivese ás e que as súas novelas e os seus escritos saíran a visitar o mundo nas linguas que acaese no momento, pois non hai nada máis duro nunha artista (e os que nos dedicamos á escrita somos artistas da palabra) que ter cortadas as ás e non poder expresar a súa arte con liberdade.
Entrando no libro aparece de contado o detalle erudito da explicación sumaria do que é e o que significa 'O Libro Tibetano dos Mortos'. De aquí entrariamos nunha aproximación ao estudo das psicoses e a unha interpretación dos soños algo afastadas das concepcións freudianas. Daquela as referencias ao complexo de Edipo e a necesidade de matar ao pai, levaríanos se cadra ao eido contrario, á necesidade de reivindicar ao pai que hai no noso interior. Esa imaxe especular que nos persegue, que alí aparece nun recuncho ou nunha ausencia cada vez que nos ollamos ao espello cal narcisos redivivos.
Non lles vou contar o argumento. Xa o contei sen contalo: a preparación para a morte coma un arte do tránsito, a revisión da figura do pai, o rexeitamento que, ao meu parecer, non é tal senón unha mímese, unha simulación no senso máis biolóxico do termo, aquela que engana para atraer, aquela que se viste de cores para seducir, e as veces tamén para repeler, para provocar, para intimidar, se cadra. E logo está a limpeza ritual, sistemática -típica das psicoses paranoides- que pretende de xeito inxenuo limpar os restroballos da memoria, os restos das lembranzas, a pátina averdada dos recordos, o ecoar das voces dos que xa non están, ou mellor dito, en singular, do que xa non está (o pai), mais que está en toda parte do discurso, pois é refractario os produtos de limpeza, pois é indelébel pola propia condición de estar ancorado, incrustado no interior mesmo da que narra. Non de Xina, da que narra, que non ten necesariamente que ser ela na súa totalidade.
Consciente ou inconscientemente escolleu o loureiro como querenza do pai e a píntega como querenza propia da narradora, individualizada no horror aos outros réptiles. Vaiamos a un dicionario de simboloxía reputado (Jean Chevalier et Alain Gheerbrant, Dictionnaire des symboles, Ed. Robert Laffont, Paris, 1982). O loureiro, como todas as plantas que permanecen verdes no inverno está ligado á inmortalidade, e, por extensión, á gloria, como ben simbolizaron os Romanos. A inmortalidade adquirida pola vitoria. Tamén é o loureiro protector contra o raio, contra a morte súbita. Este simbolismo vai alén das fronteiras do mundo 'románico', de xeito que na China, é ao pé dun loureiro onde a lúa extrae a droga da inmortalidade. No Norte de África simboliza o contrato entre os vivos e os invisíbeis, e, asemade, talismán benfeitor contra as forzas do mal. A píntega, pola contra é símbolo de lume, pois segundo os antigos a píntega era quen de vivir no medio das lapas. Atribúeselle, porén, o poder de apagar o lume pola súa extrema frialdade. Na iconografía medieval representaría ao xusto que non perde a paz da súa alma e a confianza en Deus diante das maiores tribulacións. Para os alquimistas sería o símbolo da pedra fundida a lume vivo, pois a píntega nútrese do lume. Non é pois, senón lóxico que quen guste da píntega non poida soportar e até teña pánico as libeliñas, símbolos da levidade, da liberación da angustia. Curiosamente as libeliñas grandes, esas riscadas de amarelo e negro reciben o nome galego de 'quitaollos' (facendo unha transposición ao discurso esotérico, as que non deixan ver a realidade). Non, quen ama as píntegas nútrese precisamente da angustia, probabelmente da mesma angustia de quen ama o loureiro.
Non se perderon, non, e eu tampouco. Amais de contarlles o argumento esbocei as personaxes principais: o loureiro e a píntega, o inmortal e a lumieira que todo consume. Hai por certo outras personaxes secundarias de variado estilo e intervencións ben logradas como o macaco gramático e o lama tibetano, que conversa co loureiro inmortal na estación de tránsito.
Xa só me queda falarlles da estrutura, se cadra o que resulta máis complexo nunha primeira aproximación estrutural, arquitectónica diría eu, nesas doce teses que constitúen o estado transitorio do momento da morte (CHIKHAI), precedidas todas elas de atinadas reflexións do escritor británico John Berger. Teses que transcorren nun territorio bretemoso entre a negación da realidade, a crítica social ás convencións, a culpa, esa lousa que arrastramos dunha educación pouco liberadora, e os celos, de quen criamos noso en exclusiva, para o ben e para o mal, mais que partillamos con outros e outras, sufridores do seu veleno de capador de ilusións. E logo desas teses o CHONYID, o estado transitorio da realidade, vinte capítulos ou se o prefiren seccións heteróclitas situadas topoloxicamente entre a 'estación terminus', onde o lama exerce de barqueiro de Caronte para axudar na reencarnación, e a 'casa pechada', onde brilla a estrela da fortuna, lugar de todos os exorcismos, de todos os lumes purificadores desa narradora que se alimenta do lume. Eu quedaríame sen dubidar coas alucinacións lisérxicas do que acontece na estación terminal, alí onde outrora partían trens con destino impreciso e que agora son territorio do lama condutor e do seu macaco, nervioso e indomábel.
Porei tres exemplos deses recursos que aparecen con reiteración nesta novela, as descricións alucinadas, as enumeracións sistemáticas e os parágrafos de literatura potencial onde se xoga con parágrafos enteiros escritos con palabras onde só se usa unha das vogais. Falo das vogais gráficas 'a ,e, i, o, u', sen entrar nas sete vogais fónicas que a nosa lingua ten de seu. Escollín para o meu gusto os seguintes exemplos, mais hai outros igualmente válidos e engaiolantes: a) Descrición alucinada do mellor Gore edgard-alan-poiano: páxs. 65 a 67; ou simplemente relatos alucinados cando non lisérxicos páxs. 102-103; b) Enumeracións: páxina 160; entre elas unha enumeración antropolóxico cultural onde define o ano 1965 páxs. 113-4 e c) Pasaxes oulípicas, concentradas no capítulo final, na cerimonia ritual onde todo arde, pois a píntega de lume se alimenta para medrar; páx. 187.
Remato xa, pois todo lles contei sen pudor, da estrutura complexa, que fala sen dúbida dunha novela traballada ao detalle, non desas noveliñas ás que nos ten acostumado o noso sistema literario onde todo ten un comezo, un nó máis ou menos desenvolvido e un desenlace, tantas veces didáctico ou lacrimóxeno, como corresponde a unha literatura pudorosa, de, como dicía, aspirantes a monxas e abades. Faleilles tamén das personaxes míticas, do loureiro inmortal e a píntega que se alimenta do lume. Tampouco esquecín a temática de loita permanente, case psicótica e dual, entre o que se rexeita e o que se admira, entre o que se exorciza e o que definitivamente está dentro de nós, pois a loita da narradora non é senón unha loita que remata coa empatía e a piedade, con perdoar a vida ao contrincante.
Hai outras lecturas, sen dúbida, máis agradábeis ou máis parciais, máis canónicas e menos intuitivas, mais esta foi a miña, sen pudor e con algo de risco, pois que outro interese ten esta intervención senón a de explorar o camiño que non foi transitado, que é, acrediten, o que facemos os escritores. Tiña notas e as teño aquí, case en cada páxina da novela, que me levarían por outros camiños, mais escollín este, se cadra o menos compracente, tal vez o máis satisfactorio.
11 / 2 / 2021
Xavier Queipo, Vigo, Xaneiro 2020
Partirei dunha aproximación máis intuitiva e ben menos académica. Na novela hai crueza. Necesaria mais crueza nas opinións e nas denuncias. Non tanto así, quero intuír na auto-análise do comportamento propio. Mais isto é fariña doutro muíño, pois non é do que vai o tronco da novela, e, enténdase, reflexionar a autora sobre as súas semellanzas con aquilo que critica con fereza, non é necesariamente ao uso, mesmo que, coido eu, estamos diante dunha novela de interiores, do que agora, nestes momentos de confusión estilística vense en chamar auto ficción. Mais hai neste caso unha auto ficción intelixente, de alguén que domina a arte de escribir e ten a intelixencia abonda como para mostrar sen pudor sentimentos ao tempo que, sen pudor tamén, agocha detalles e personaxes que non aparecen na historia. Responde pois Rexina con intelixencia de golpe, e daquela esta é unha celebración, unha chamada de atención ao excesivo pudor tan frecuente na literatura galega, que tantas veces semella estar escrita por aspirantes a monxas e abades.
Intúo que nalgún momento da súa andaina literaria, Xina tivo a tentación de mudar de sistema literario e deixar o galego, polas razóns que un día lle asaltaron. Semella tamén, por entrevistas recentes, que Álvaro Cunqueiro fixo que comezase a amar a literatura galega. Sorte que temos, que fica entre nós, que ten aquí as súas raíces. Mais permítanme outra falta de pudor se lles digo que tamén dalgún xeito quixeramos que tivese ás e que as súas novelas e os seus escritos saíran a visitar o mundo nas linguas que acaese no momento, pois non hai nada máis duro nunha artista (e os que nos dedicamos á escrita somos artistas da palabra) que ter cortadas as ás e non poder expresar a súa arte con liberdade.
Entrando no libro aparece de contado o detalle erudito da explicación sumaria do que é e o que significa 'O Libro Tibetano dos Mortos'. De aquí entrariamos nunha aproximación ao estudo das psicoses e a unha interpretación dos soños algo afastadas das concepcións freudianas. Daquela as referencias ao complexo de Edipo e a necesidade de matar ao pai, levaríanos se cadra ao eido contrario, á necesidade de reivindicar ao pai que hai no noso interior. Esa imaxe especular que nos persegue, que alí aparece nun recuncho ou nunha ausencia cada vez que nos ollamos ao espello cal narcisos redivivos.
Non lles vou contar o argumento. Xa o contei sen contalo: a preparación para a morte coma un arte do tránsito, a revisión da figura do pai, o rexeitamento que, ao meu parecer, non é tal senón unha mímese, unha simulación no senso máis biolóxico do termo, aquela que engana para atraer, aquela que se viste de cores para seducir, e as veces tamén para repeler, para provocar, para intimidar, se cadra. E logo está a limpeza ritual, sistemática -típica das psicoses paranoides- que pretende de xeito inxenuo limpar os restroballos da memoria, os restos das lembranzas, a pátina averdada dos recordos, o ecoar das voces dos que xa non están, ou mellor dito, en singular, do que xa non está (o pai), mais que está en toda parte do discurso, pois é refractario os produtos de limpeza, pois é indelébel pola propia condición de estar ancorado, incrustado no interior mesmo da que narra. Non de Xina, da que narra, que non ten necesariamente que ser ela na súa totalidade.
Consciente ou inconscientemente escolleu o loureiro como querenza do pai e a píntega como querenza propia da narradora, individualizada no horror aos outros réptiles. Vaiamos a un dicionario de simboloxía reputado (Jean Chevalier et Alain Gheerbrant, Dictionnaire des symboles, Ed. Robert Laffont, Paris, 1982). O loureiro, como todas as plantas que permanecen verdes no inverno está ligado á inmortalidade, e, por extensión, á gloria, como ben simbolizaron os Romanos. A inmortalidade adquirida pola vitoria. Tamén é o loureiro protector contra o raio, contra a morte súbita. Este simbolismo vai alén das fronteiras do mundo 'románico', de xeito que na China, é ao pé dun loureiro onde a lúa extrae a droga da inmortalidade. No Norte de África simboliza o contrato entre os vivos e os invisíbeis, e, asemade, talismán benfeitor contra as forzas do mal. A píntega, pola contra é símbolo de lume, pois segundo os antigos a píntega era quen de vivir no medio das lapas. Atribúeselle, porén, o poder de apagar o lume pola súa extrema frialdade. Na iconografía medieval representaría ao xusto que non perde a paz da súa alma e a confianza en Deus diante das maiores tribulacións. Para os alquimistas sería o símbolo da pedra fundida a lume vivo, pois a píntega nútrese do lume. Non é pois, senón lóxico que quen guste da píntega non poida soportar e até teña pánico as libeliñas, símbolos da levidade, da liberación da angustia. Curiosamente as libeliñas grandes, esas riscadas de amarelo e negro reciben o nome galego de 'quitaollos' (facendo unha transposición ao discurso esotérico, as que non deixan ver a realidade). Non, quen ama as píntegas nútrese precisamente da angustia, probabelmente da mesma angustia de quen ama o loureiro.
Non se perderon, non, e eu tampouco. Amais de contarlles o argumento esbocei as personaxes principais: o loureiro e a píntega, o inmortal e a lumieira que todo consume. Hai por certo outras personaxes secundarias de variado estilo e intervencións ben logradas como o macaco gramático e o lama tibetano, que conversa co loureiro inmortal na estación de tránsito.
Xa só me queda falarlles da estrutura, se cadra o que resulta máis complexo nunha primeira aproximación estrutural, arquitectónica diría eu, nesas doce teses que constitúen o estado transitorio do momento da morte (CHIKHAI), precedidas todas elas de atinadas reflexións do escritor británico John Berger. Teses que transcorren nun territorio bretemoso entre a negación da realidade, a crítica social ás convencións, a culpa, esa lousa que arrastramos dunha educación pouco liberadora, e os celos, de quen criamos noso en exclusiva, para o ben e para o mal, mais que partillamos con outros e outras, sufridores do seu veleno de capador de ilusións. E logo desas teses o CHONYID, o estado transitorio da realidade, vinte capítulos ou se o prefiren seccións heteróclitas situadas topoloxicamente entre a 'estación terminus', onde o lama exerce de barqueiro de Caronte para axudar na reencarnación, e a 'casa pechada', onde brilla a estrela da fortuna, lugar de todos os exorcismos, de todos os lumes purificadores desa narradora que se alimenta do lume. Eu quedaríame sen dubidar coas alucinacións lisérxicas do que acontece na estación terminal, alí onde outrora partían trens con destino impreciso e que agora son territorio do lama condutor e do seu macaco, nervioso e indomábel.
Porei tres exemplos deses recursos que aparecen con reiteración nesta novela, as descricións alucinadas, as enumeracións sistemáticas e os parágrafos de literatura potencial onde se xoga con parágrafos enteiros escritos con palabras onde só se usa unha das vogais. Falo das vogais gráficas 'a ,e, i, o, u', sen entrar nas sete vogais fónicas que a nosa lingua ten de seu. Escollín para o meu gusto os seguintes exemplos, mais hai outros igualmente válidos e engaiolantes: a) Descrición alucinada do mellor Gore edgard-alan-poiano: páxs. 65 a 67; ou simplemente relatos alucinados cando non lisérxicos páxs. 102-103; b) Enumeracións: páxina 160; entre elas unha enumeración antropolóxico cultural onde define o ano 1965 páxs. 113-4 e c) Pasaxes oulípicas, concentradas no capítulo final, na cerimonia ritual onde todo arde, pois a píntega de lume se alimenta para medrar; páx. 187.
Remato xa, pois todo lles contei sen pudor, da estrutura complexa, que fala sen dúbida dunha novela traballada ao detalle, non desas noveliñas ás que nos ten acostumado o noso sistema literario onde todo ten un comezo, un nó máis ou menos desenvolvido e un desenlace, tantas veces didáctico ou lacrimóxeno, como corresponde a unha literatura pudorosa, de, como dicía, aspirantes a monxas e abades. Faleilles tamén das personaxes míticas, do loureiro inmortal e a píntega que se alimenta do lume. Tampouco esquecín a temática de loita permanente, case psicótica e dual, entre o que se rexeita e o que se admira, entre o que se exorciza e o que definitivamente está dentro de nós, pois a loita da narradora non é senón unha loita que remata coa empatía e a piedade, con perdoar a vida ao contrincante.
Hai outras lecturas, sen dúbida, máis agradábeis ou máis parciais, máis canónicas e menos intuitivas, mais esta foi a miña, sen pudor e con algo de risco, pois que outro interese ten esta intervención senón a de explorar o camiño que non foi transitado, que é, acrediten, o que facemos os escritores. Tiña notas e as teño aquí, case en cada páxina da novela, que me levarían por outros camiños, mais escollín este, se cadra o menos compracente, tal vez o máis satisfactorio.
CRÍTICAS POR XÉNERO
culturagalega.org | RSS | Aviso legal | Contacto | O equipo do portal | Licenza de uso | Contactar coa redacción: redaccion@culturagalega.org I T: +34 981 957202 | F: +34 981957205 |
Consello da Cultura Galega. | http://www.consellodacultura.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal