En Orán as ratas mortas inzan paseniño as rúas a medida que se estende a enfermidade. Tras moitas reticencias, as autoridades deben recoñecer o espallamento da praga e pechar as portas da cidade. Imponse un exilio que, na súa lida coa morte, fai agromar nos seres humanos traxedias a diversa escala: a soidade, o absurdo da existencia, a esquizofrenia relixiosa, a submisión, a arte, a solidariedade, a indefensión ante a xustiza e a Administración, a manipulación informativa. A descrición de toda esa evolución ocupa as páxinas da novela, e paga a pena ler cada paso para vermos como sucede.Talvez unha das ensinanzas d'A peste sexa que non pode darse nada por sentado.
15 / 3 / 2019
Lorena Domínguez Mallo. Val do Dubra
Son moitas as obras que na historia da literatura se levan achegado ao ser humano en situacións críticas para darnos conta de como este as afronta e tratar de ler nelas a esencia do que nos conforma, no bo e no malo, sen as imposturas das que o día a día nos permite servirnos. Estas representacións supoñen sempre unha ocasión para reflexionar, e por iso non é banal a cita que encabeza
A peste: Tan razoable é representar un tipo de prisión a partir doutro, como representar algo que realmente existe a partir de algo que non existe (Daniel Defoe). Nos tempos que corren, as lecturas que podemos dar á novela de Camus abranguen dende o persoal ao político, dende o íntimo ao social, das enfermidades do corpo ás pandemias que nos ameazan na labia perigosa de quen non se ve obrigado a deixar caer a máscara.
Foi a partir dese momento cando o medo, e con el a reflexión, comezaron (33).
Atopámonos ante o relato dos feitos sucedidos en Orán na década dos 40 do século XX por un personaxe-cronista, cuxa identidade só se revela ao final, e que utilizará, á súa vez, o testemuño doutro personaxe nos cadernos que este foi escribindo. Nesa cidade sen pombas,
sen árbores e sen xardíns, na que non existen nin bater de ás nin rozar de follas, un lugar neutro (11) desprégase a vida cotiá dos que axiña coñeceremos como personaxes relevantes no relato (un médico, un xuíz, un xornalista, un funcionario do concello, un suicida, un cura). Decontado, a súa rutina vaise ver seriamente afectada pola aparición de centos e centos de ratas mortas que son o anuncio da peste que obrigará a pechar a cidade. A epidemia terá varias fases e as reaccións das persoas, tamén. A incredulidade, o sentimento de inxustiza, a angustia da perda, a exacerbación dos sentimentos, e o seu arrefriamento, vanse sucedendo ata chegar a un punto, xa instalados plenamente na consciencia da epidemia, en que todos se senten parte da mesma comunidade e o egoísmo e o interese propios ceden paso ao ben común. A descrición de toda esa evolución ocupa as páxinas da novela, e paga a pena ler cada paso para vermos como sucede.
Isabel Soto e Xavier Senín son os responsables dunha tradución que nos deixa fronte por fronte coa concisión e o desapaixonamento escollidos polo narrador. No estudiado distanciamento con que se describe o que sucede, quen le séntese interpelada. É unha prosa sen berros, dunha dor silenciosa, que non constrúe grandes escenografías, xustamente aquela que nos achega de verdade aos feitos. A tradutora e o tradutor fannos partícipes do narrado desde a sobriedade textual. Recórdannos ao personaxe de Grand, que inviste horas e horas en reescribir a mesma oración coa que comeza unha obra máis longa (se callar). A escolla da palabra exacta, a escrita certeira que nos interpela, velaí o difícil e necesario traballo da tradución, encarnado, en certa maneira, nun dos personaxes.
E nesta prosa desapaixonada que nos morde, altérnase a descrición de longas xornadas de morte e monotonía (impresiona o fragmento en que se di que cumpriría xuntar a xente á saída de cinco cines, levala a unha praza e facela morrer para facerse unha idea do que supón certo número de mortos, totalmente extrapolable ao noso día a día cambiando
cine por
campo de fútbol) con episodios singulares que nos prenden a esas vidas encerradas en Orán. Quen coñece o sentido da vida, ao final? O vello que pasa as horas a mover chícharos, un a un, dunha pota a outra? O que inviste o seu tempo en loitar contra a morte exercendo a medicina? O que confesa que non se pode estar no mundo sen matar ou deixar matar e por iso todos levamos a peste dentro? Todos ou ningún deles?
Talvez unha das ensinanzas d'
A peste sexa que non pode darse nada por sentado. Así pois, convén ler esta obra. Vaia desde aquí o agradecemento á Editorial Hugin e Munin por permitirnos lela en galego. Quen é capaz de mirar a outro lado ante a evidencia dun mundo corrupto que estamos deixando á deriva despois de ler a confesión do personaxe de Tarrou? El di:
Sei a ciencia certa [...] que cadaquén leva en si a peste, porque ninguén, non, ninguén no mundo é indemne a ela. E cómpre vixiar arreo para non ser arrastrado nun minuto de distracción (272). Houbo quen leu
A peste como alegoría do nazismo, e nós podemos engadir hoxe, co narrador da novela, que
o bacilo da peste non morre nin desaparece endexamais (328).