RSS
CRÍTICA
Cando as palabras non existen
» Escritor/a:
Chus Pato
» Ed. Galaxia,
» Ano: 2013
» Xénero: Poesía
» Coleccion: Dombate
» Pax: 132
» ISBN: 978-84-9865-486-8
A poesía de Chus Pato reafírmase como discurso inclasificable para o que non existen (nin existirán) adxectivos que o describan, signos de puntuación que o limiten ou lecturas que o reduzan. Este libro sitúanos na fenda existente entre o mundo prelingüístico e o mundo configurado, segundo o mito, a golpe de voz. Carne de Leviatán poderá ser bestiario, mito, pléroma, cuestionamento ou revelación pero nunca poderá ser peche.
Antía marante. Santiago
No ano 2000 sae ao prelo M-talá (Xerais, 2000), primeiro poemario da poeta Chus Pato pertencente á pentaloxía Decrúa, anteriormente coñecida como Método. Trece anos despois –trala publicación de Charentón (Xerais, 2003), Hordas de escritura (Xerais, 2008) e Secesión (Galaxia, 2009)–, Pato completa a súa achega con Carne de Leviatán (Galaxia, 2013) e reafírmase no seu discurso poético que xorde do rexeitamento de xéneros, límites e fronteiras –“as fronteiras porque xa foron desbordadas”– e opta por dilatar a palabra ata o infinito –“a letra escribe a palabra e ao escribila esténdea; cada límite, cada bordo achega outro e outro máis”– para amosar como outra poesía é posible, como a poesía non se reduce á lírica. Así, novamente, a expansión do discurso que Pato ofrece vén motivada polo seu compromiso político-social –as Redes Escarlata–, polo diálogo cos pensadores máis sobranceiros –Roland Barthes, Theodor Adorno, Giorgio Agamben, Pascal Quignard, entre outros–, polas cadeas de referencias “históricas-xeográficas-artísticas” e máis concretamente, nesta ocasión, pola concepción do espazo poético como panel do Atlas Mnemosyne, proxecto de Aby Warburg (1866-1929) ao que se fai referencia en Secesión, isto é, un espazo visual e de pensamento –precedente dos museos virtuais– onde conflúen imaxes e realidades de distintas temporalidades: á marxe da linealidade, á marxe da convención.
Unha posible imaxe de partida de Carne de Leviatán atopámola na referencia paratextual a L’aperto. L’ uomo e l’animale de Giorgio Agamben (Bollati Boringhieri, 2002) onde se evoca unha escena bíblica protagonizada polos “tres animais das orixes”: o peixe-monstro Leviatán –creado por Deus durante o quinto día para poder xogar con el trala xénese–, o paxaro Ziz e o boi Behemot. Con esta imaxinaría como xérmolo, o poemario xorde como relato ambivalente –ora xénese, ora apocalípse–, ou ékfrase de bestiario –“as serpes/ que eran cíclicas/despregaron a lonxitude máxima dos seus corpos/na terra/ e poboacións de palabras/ fixeron das serpes o seu fogar/ outras/ desprendidas da árbore/ pousaron no lombo dos leviatáns/ que son cetáceos brancos”–, que conduce á contemplación dos mitos de creación, poderosos discursos difusores de identidades e cosmovisións, desde si mesmos –“o espello bate/ prega sobre si a musculatura/ torce en hélice e finalmente vólvese a encartar”– para, a continuación, iniciar o camiño da súa deconstrución a través da poesía, entendida como único medio capaz de “arruinar o mito” e dos poemas, como espazos onde o tempo se suspende e a subversión é máxima –“e nos/ escrav*s/ ceibámonos do cofre da Historia/ a letra de opresión/ desintégranse”.
Así, entre outras moitas liñas de expansión, o discurso comeza ancorado ao escenario de resurrección que xorde trala deconstrución e transmuta en homenaxe a Manoel Antonio –“abríronse as portas cardinais/e ti pasaches/ceibe/sen horizonte”– como zapador do camiño de vangarda que agora Pato transita e dilata. Asemade, Carne de Leviatán tamén lles reserva un tempo aos ausentes e a memoria –“desde aí viñeches/pai”– que irrompe e condiciona, para, deseguido, enlearse en reflexións metafísicas ancoradas a cosmovisións antigas e teorías dualistas–“que Aristóteles chamou psique e os latinos traduciron por ánima”– que nos descobren un posicionamento a favor do corpo e da carne. Sobrancea, ademais e sobre todo, a reflexión sobre a cadea linguaxe-escrita-pensamento –“a letra escribe a palabra e ao escribila esténdea”, “escribimos por fóra, fóra da letra, fóra da voz”, “que pensamos a través dos nomes”, “que aprender de cor é desvencellar os nomes dos seu significado”– que desvela o escepticismo desde o que se escribe –“que o tropo non alcanza nunca ao significado”– “soubeches que en ningún idioma/poderías dicir a conmoción do corpo” e evidencia un descrédito radical na linguaxe.
Tanto a deriva metapoética –e marcadamente metalingüística– como a reflexión arredor da tensión entre animalidade e humanidade –“na lingua das bestas/ señor/ nesa lingua/ escribo”–, que sobrancean por exemplo en Hordas de escritura, recupéranse neste poemario que rexeita a linealidade, invoca a múltiples civilizacións e discorre por diversos escenarios –a cidade de Mogador, o conxunto de Poi Kalian, as murallas de Buxoro, unha casa en L’viv– para conformar unha estrutura fractal –ou rizomática, tal e como propoñían os filósofos Gilles Deleuze e Félix Guattari– onde calquera temporalidade e xeografía é central. Deste xeito, do discurso de Carne de Leviatán vanse despregando realidades ao tempo que se sitúan nun mapamundi, outro, que visibiliza o soterrado: a historia do artista protestante Matthias Grünewald –“a contemplación dos cadáveres de miles de labregos, asesinados”–, a lingua iroquesa dos Kanien’ Kehá:Ka –“o pobo do sílex/da liga dos Irequois”, as voces dos silenciados –“un pobo sofre sobre si todo o peso da devastación”, “e nos/ escrav*s”
Se ben a escrita de Carne de Leviatán, condensada por momentos, contrasta coas enxurradas lingüísticas inzadas de recursos gráficos e tipográficos doutros títulos da pentaloxía, a sección Pléroma conecta con elas e antóllase paréntese onde atopármonos tanto con figuras poéticas de nome-letra, familiares para os lectores da poeta –“nese intervalo Ch é un ser totalmente exposto”– como con algúns dos conceptos chave do seu proxecto:
“Esta comunidade é a totalidade dos humanos: animais en figura humana divindades tamén en figura humana –dos sexos máis diversos– animais irrepresentábeis en forma de animal animais-máquina-humanos racionais e persoas e outras moitas comunidades: animadas de greta de peixe de clan de horda sensíbeis de plásticos parlantes pensantes de nación de cantón de república de estado. Xeralmente simultáneas, de todas as partes”.
A poesía de Chus Pato reafírmase como discurso inclasificable para o que non existen (nin existirán) adxectivos que o describan, signos de puntuación que o limiten ou lecturas que o reduzan. Neste contexto todo o apuntado previamente debera ser acompañado de puntos suspensivos coa vontade de respectar o inaprensíbel dun poemario suspendido no tempo e, por veces, atravesado por referencias a un avance –“un mapa proxectaremos”– na dirección que marcan as frechas –“→→→→”– porque, tal e como se apuntaba en Secesión, “o poema é como unha punta de frecha da idade dos/ metais/cando todos as mans pasaron”.
Así Carne de Leviatán sitúanos na fenda existente entre o mundo prelingüístico, ao que apela o Pascal Quignard lido por Pato, e o mundo configurado, segundo o mito, a golpe de voz. Asomármonos á físgoa é cuestionar a linguaxe –“monstro”– como vehículo inútil, ao ronsel tamén do pensamento de Paul Celan sobre a poesía, para dar conta do significado real de determinadas experiencias. Carne de Leviatán poderá ser bestiario, mito, pléroma, cuestionamento ou revelación pero nunca poderá ser peche, malia a que a pentaloxía Decrúa así o esixa, porque o silencio xa non ten cabida trala aparición desta poesía libre e infinita que trascende as palabras e xorde cando estas aínda non existen, ou mesmo, cando, malia a súa existencia, o seu significado nos foi ripado.
2 / 9 / 2013
Antía marante. Santiago
No ano 2000 sae ao prelo M-talá (Xerais, 2000), primeiro poemario da poeta Chus Pato pertencente á pentaloxía Decrúa, anteriormente coñecida como Método. Trece anos despois –trala publicación de Charentón (Xerais, 2003), Hordas de escritura (Xerais, 2008) e Secesión (Galaxia, 2009)–, Pato completa a súa achega con Carne de Leviatán (Galaxia, 2013) e reafírmase no seu discurso poético que xorde do rexeitamento de xéneros, límites e fronteiras –“as fronteiras porque xa foron desbordadas”– e opta por dilatar a palabra ata o infinito –“a letra escribe a palabra e ao escribila esténdea; cada límite, cada bordo achega outro e outro máis”– para amosar como outra poesía é posible, como a poesía non se reduce á lírica. Así, novamente, a expansión do discurso que Pato ofrece vén motivada polo seu compromiso político-social –as Redes Escarlata–, polo diálogo cos pensadores máis sobranceiros –Roland Barthes, Theodor Adorno, Giorgio Agamben, Pascal Quignard, entre outros–, polas cadeas de referencias “históricas-xeográficas-artísticas” e máis concretamente, nesta ocasión, pola concepción do espazo poético como panel do Atlas Mnemosyne, proxecto de Aby Warburg (1866-1929) ao que se fai referencia en Secesión, isto é, un espazo visual e de pensamento –precedente dos museos virtuais– onde conflúen imaxes e realidades de distintas temporalidades: á marxe da linealidade, á marxe da convención.
Unha posible imaxe de partida de Carne de Leviatán atopámola na referencia paratextual a L’aperto. L’ uomo e l’animale de Giorgio Agamben (Bollati Boringhieri, 2002) onde se evoca unha escena bíblica protagonizada polos “tres animais das orixes”: o peixe-monstro Leviatán –creado por Deus durante o quinto día para poder xogar con el trala xénese–, o paxaro Ziz e o boi Behemot. Con esta imaxinaría como xérmolo, o poemario xorde como relato ambivalente –ora xénese, ora apocalípse–, ou ékfrase de bestiario –“as serpes/ que eran cíclicas/despregaron a lonxitude máxima dos seus corpos/na terra/ e poboacións de palabras/ fixeron das serpes o seu fogar/ outras/ desprendidas da árbore/ pousaron no lombo dos leviatáns/ que son cetáceos brancos”–, que conduce á contemplación dos mitos de creación, poderosos discursos difusores de identidades e cosmovisións, desde si mesmos –“o espello bate/ prega sobre si a musculatura/ torce en hélice e finalmente vólvese a encartar”– para, a continuación, iniciar o camiño da súa deconstrución a través da poesía, entendida como único medio capaz de “arruinar o mito” e dos poemas, como espazos onde o tempo se suspende e a subversión é máxima –“e nos/ escrav*s/ ceibámonos do cofre da Historia/ a letra de opresión/ desintégranse”.
Así, entre outras moitas liñas de expansión, o discurso comeza ancorado ao escenario de resurrección que xorde trala deconstrución e transmuta en homenaxe a Manoel Antonio –“abríronse as portas cardinais/e ti pasaches/ceibe/sen horizonte”– como zapador do camiño de vangarda que agora Pato transita e dilata. Asemade, Carne de Leviatán tamén lles reserva un tempo aos ausentes e a memoria –“desde aí viñeches/pai”– que irrompe e condiciona, para, deseguido, enlearse en reflexións metafísicas ancoradas a cosmovisións antigas e teorías dualistas–“que Aristóteles chamou psique e os latinos traduciron por ánima”– que nos descobren un posicionamento a favor do corpo e da carne. Sobrancea, ademais e sobre todo, a reflexión sobre a cadea linguaxe-escrita-pensamento –“a letra escribe a palabra e ao escribila esténdea”, “escribimos por fóra, fóra da letra, fóra da voz”, “que pensamos a través dos nomes”, “que aprender de cor é desvencellar os nomes dos seu significado”– que desvela o escepticismo desde o que se escribe –“que o tropo non alcanza nunca ao significado”– “soubeches que en ningún idioma/poderías dicir a conmoción do corpo” e evidencia un descrédito radical na linguaxe.
Tanto a deriva metapoética –e marcadamente metalingüística– como a reflexión arredor da tensión entre animalidade e humanidade –“na lingua das bestas/ señor/ nesa lingua/ escribo”–, que sobrancean por exemplo en Hordas de escritura, recupéranse neste poemario que rexeita a linealidade, invoca a múltiples civilizacións e discorre por diversos escenarios –a cidade de Mogador, o conxunto de Poi Kalian, as murallas de Buxoro, unha casa en L’viv– para conformar unha estrutura fractal –ou rizomática, tal e como propoñían os filósofos Gilles Deleuze e Félix Guattari– onde calquera temporalidade e xeografía é central. Deste xeito, do discurso de Carne de Leviatán vanse despregando realidades ao tempo que se sitúan nun mapamundi, outro, que visibiliza o soterrado: a historia do artista protestante Matthias Grünewald –“a contemplación dos cadáveres de miles de labregos, asesinados”–, a lingua iroquesa dos Kanien’ Kehá:Ka –“o pobo do sílex/da liga dos Irequois”, as voces dos silenciados –“un pobo sofre sobre si todo o peso da devastación”, “e nos/ escrav*s”
Se ben a escrita de Carne de Leviatán, condensada por momentos, contrasta coas enxurradas lingüísticas inzadas de recursos gráficos e tipográficos doutros títulos da pentaloxía, a sección Pléroma conecta con elas e antóllase paréntese onde atopármonos tanto con figuras poéticas de nome-letra, familiares para os lectores da poeta –“nese intervalo Ch é un ser totalmente exposto”– como con algúns dos conceptos chave do seu proxecto:
“Esta comunidade é a totalidade dos humanos: animais en figura humana divindades tamén en figura humana –dos sexos máis diversos– animais irrepresentábeis en forma de animal animais-máquina-humanos racionais e persoas e outras moitas comunidades: animadas de greta de peixe de clan de horda sensíbeis de plásticos parlantes pensantes de nación de cantón de república de estado. Xeralmente simultáneas, de todas as partes”.
A poesía de Chus Pato reafírmase como discurso inclasificable para o que non existen (nin existirán) adxectivos que o describan, signos de puntuación que o limiten ou lecturas que o reduzan. Neste contexto todo o apuntado previamente debera ser acompañado de puntos suspensivos coa vontade de respectar o inaprensíbel dun poemario suspendido no tempo e, por veces, atravesado por referencias a un avance –“un mapa proxectaremos”– na dirección que marcan as frechas –“→→→→”– porque, tal e como se apuntaba en Secesión, “o poema é como unha punta de frecha da idade dos/ metais/cando todos as mans pasaron”.
Así Carne de Leviatán sitúanos na fenda existente entre o mundo prelingüístico, ao que apela o Pascal Quignard lido por Pato, e o mundo configurado, segundo o mito, a golpe de voz. Asomármonos á físgoa é cuestionar a linguaxe –“monstro”– como vehículo inútil, ao ronsel tamén do pensamento de Paul Celan sobre a poesía, para dar conta do significado real de determinadas experiencias. Carne de Leviatán poderá ser bestiario, mito, pléroma, cuestionamento ou revelación pero nunca poderá ser peche, malia a que a pentaloxía Decrúa así o esixa, porque o silencio xa non ten cabida trala aparición desta poesía libre e infinita que trascende as palabras e xorde cando estas aínda non existen, ou mesmo, cando, malia a súa existencia, o seu significado nos foi ripado.
CRÍTICAS POR XÉNERO
culturagalega.org | RSS | Aviso legal | Contacto | O equipo do portal | Licenza de uso | Contactar coa redacción: redaccion@culturagalega.org I T: +34 981 957202 | F: +34 981957205 |
Consello da Cultura Galega. | http://www.consellodacultura.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal