A novela coa que Adelaida Vidal acadou o Premio Risco de Creación Literaria no 2011 é un catálogo de emocións, teorías e olladas, narrado nunha prosa coidada e fluída, cuns personaxes ben definidos e verosímiles, exuberante no contido e sen fíos sobrantes, un manifesto de vida, filosofía e arte, contundente e fácil de ler.
3 / 1 / 2013
Lorena Domínguez Mallo. Val do Dubra
“Todos precisamos que alguén nos mire. Sería posíbel dividirnos en categorías, segundo a ollada baixo a que queremos vivir” (Milan Kundera)br>
Esta cita é o primeiro que atopamos ao abrir as
Olladas de Adelaida Vidal. E nesta única frase resúmense a un tempo o punto de partida e o sentido último da novela. A lectura é fluída e esvara sen dificultade das emocións e pensamentos íntimos ás reflexións sobre a vivencia artística ou a unha auténtica teoría da mirada. Catro personaxes, catro traxectorias vitais que converxen e se separan, e todas as súas encrucilladas, dúbidas, incertezas e diagnósticos emocionais. E así como sabemos que hai libros sobre os que se volve unha e outra vez, non teño reparo en afirmar que este para min é un deses libros, que ao lelo sentía que o que me estaba achegando non se esgotaría nunca, que con cada lectura apreixaría unha nova idea interesante que saborear, e que non sería quen de agradecer abondo á súa autora o telo escrito.
A novela percorre varios anos na vida dos catro protagonistas. Hai un comezo in media res que talvez procure rachar a densidade emocional do primeiro capítulo e proxectarnos sobre o futuro, pero que logo da lectura non acaba de funcionar porque non se recupera axeitadamente na memoria da lectora. A seguir, debruzámonos sobre a infancia de Nena e Joyce, e descubrimos como mesmo antes de coñecérense tiñan algo en común que podería unilos fortemente. É coma unha hipótese sobre a posibilidade da existencia de almas xemelgas que poden chegar ou non a coñecerse. Cuestión de probabilidades.
Precisamente ese elo de unión entre eles é “a perda”, e non deixa de ser significativo que así sexa porque cando chegamos a comprender o significado da morte, a nosa vida cambia para sempre (“Ficou alí, procurando lembrar e descubrindo que a xente pode deixar de respirar dun segundo para outro. Que os grandes dramas da vida poden suceder nunha milésima de segundo”, p. 15). No entanto, os dous nenos medrarán e faranse adultos construíndo a súa maneira de vivir con xeitos completamente opostos de afrontar calquera perda: converter a ausencia en presenza e parte do día a día, ou fuxir sempre cara adiante para non ter que quedarse a soas cun mesmo e coas propias angustias. Ben, pois este pequeno apuntamento pretende tan só dar unha idea do modo extraordinario no que a autora nos abre os ollos sobre as vidas dos seus personaxes, sobre os pespuntes emocionais, sobre as liñas que marcan os camiños posibles. É coma se puideramos camiñar sobre as súas cicatrices e interpretar cada movemento, mesmo especular co seguinte paso. A profundidade psicolóxica dos retratos é brutal, e en lugar de soster a narración nesa case omnisciencia, vai máis alá e un autor implícito opina, elucubra e deixa feridas abertas, obrigándonos na “limitación” do saber do narrador a marabillarnos aínda máis coa verosimilitude dos cortes.
O relato funciona mediante secuencias que saltan duns personaxes a outros e que encaixan á perfección, e isto ao longo de varios anos desas catro vidas que habitan e percorren escenarios como Irlanda do Norte e A Coruña. Alén diso, o feito de que tres dos catro protagonistas sexan artistas (Nena é pintora, Joyce xornalista e escritor, e Sarah dirixe videoclips e acaba mergullándose na industria cinematográfica), enche de luz, de cor e de reflexión teórica os capítulos. Esa visión artística imprégnao todo: as declaracións de amor (“Gústasme tanto que vou inaugurar unha exposición enteira co teu nome”, p. 160), as reflexións ético-sociais (“as paredes poden falar sen permiso e berrar aos catro ventos a súa verdade, pero non teñen dereito a voto”, p. 54), o sexo (“Ela non estaba acostumada á verbalización do erotismo, e a súa atención ás imaxes como medio de validación dos acontecementos viuse absorbida polo poder da palabra para saberse desexada”, p. 65) ou a función social da arte (“el, acostumado nos últimos anos a entender a arte como medio de combate e ignorar os cadros á procura dunha emoción antes que dunha idea que transmitir á sociedade”, p. 55).
En resumo, atopámonos ante un libro que é un abraiante catálogo de emocións, teorías e olladas, narrado nunha prosa coidada e fluída, cuns personaxes ben definidos e impactantemente verosímiles, exuberante no contido e sen fíos sobrantes, un manifesto de vida, filosofía e arte, contundente e fácil de ler. Sobran motivos para lelo, e despois de facelo non se é a mesma en moitos sentidos, pero centrareime nunha anécdota divertida de como a novela cambiou o meu imaxinario. Cantas veces non nos visualizamos pronunciando unha frase lapidaria e desaparecendo cun portazo. Pois eu xa non o farei máis, porque agora, en lugar de imaxinarme así, vén a min a expresión dunha das personaxes da novela á hora de despedir a alguén que non nos interesa pero que pretende querer saber de nós, ese “podes seguirme en Twiter” (p. 93), moito máis moderno, onde vai parar, que a versión anterior. Non chegan as palabras para recomendar esta magnífica novela e impresionante debut literario de Adelaida Vidal. Hai que lela.