RSS
CRÍTICA
Reinventar un subxénero e un espazo
» Escritor/a:
Xesús Manuel Marcos López
» Ed. Edicións Xerais de Galicia,
» Ano: 2009
» Xénero: Infantil-Xuvenil
» Coleccion: Fóra de Xogo
» Pax: 416
» ISBN: 978-84-9914-064-3
A Táboa da Hospitalidade é a segunda entrega da serie O Brindo de Ouro, iniciada con A chamada do Brindo. Que se entusiasmou con aquelas aventuras reciben agora, algúns anos despois, o seguinte chanzo desta prometida triloxía. A saída do prelo da segunda aventura de Selmo, o Garduián do Brindo, é unha boa nova para a literatura xuvenil e unha oportunidade para que o público mozo de hogano se achegue a esta fascinante recreación do espazo courelá e dos seus símbolos literarios máis comúns.
Montse Pena Presas. Santiago
En 2004 chegaba ás librarías, logo de converterse en Premio Merlín (daquela aínda de literatura infantil e xuvenil), O Brindo de ouro. 1. A chamada do Brindo de Xesús Manuel Marcos. O texto sorprendía pola súa conexión coa triloxía d’O Señor dos Aneis ou o que é o mesmo, pola súa magnífica renovación da fantasía épica en clave galega; pola súa coidada ambientación no Courel, polo habelencioso emprego da tradición oral de noso e polo vizoso e coidado léxico. A través de Selmo, un adolescente que comeza unha perigosa peregrinatio co obxectivo de atopar un ben (o brindo) preciso para o seu pobo (os arxinas), o autor poñía fronte ao lectorado unha historia de madureza en clave de bildungsroman. Os seus axudantes na aventura eran Toimil (un guerreiro alobri) e Oulego (un misterioso ser con aparencia de lobo e un misterioso pasado) e, canda o protagonista, terían tamén que enfrontarse ás horxes da Bruxa dos Broncedos (principal antagonista e causante dos males da colectividade arxina).
As lectoras que limos entusiasmadas a primeira novela, vimos que tanto o título como o final deixaban a porta aberta para a continuación da triloxía. Porén, O Brindo de ouro. II. A Táboa da Hospitalidade tardou cinco anos, seguramente demasiado para un lectorado esvaradío como é o xuvenil (tendo en conta que o habitual é que os primeiros tempos en que se considera superada esa fase non se adoita volver os libros lidos nela. Iso sucede máis tarde). Aínda así, a saída do prelo da segunda aventura de Selmo é unha boa nova para a literatura galega xuvenil e unha oportunidade para que o público mozo de hogano se achegue a esta fascinante recreación do espazo courelá e dos seus símbolos literarios máis comúns (algúns de clara orixe novoneiriá).
Nesta segunda parte, Selmo aparece como custodio do brindo debido á suposta morte do seu pai Tilego. Porén, un día o amigo Toimil preséntase ante o protagonista co seu proxenitor enfermo mais vivo. Ao rescatalo, o guerreiro viuse obrigado a renunciar ao amor da raíña Ildara, xa que lle trocou a un dos prisioneiros a súa liberdade por saber cal era o agocho onde retiñan ao antigo gardián do brindo. Ao mesmo tempo, o desacougo e o malestar arrodean os arxinas, amais de pola inminente chegada do inverno, pola súpeta e inquietante morte de tres deles. Estes fíos argumentais propiciarán que Selmo, Toimil, o ourive Rendar, a xida Valiña de Osa e un grupo de loitadores da colectividade emprendan unha viaxe na procura dunha nova mina da que tirar riquezas. A camiñada dará lugar a encontros (de novo aparecen Oulego e Candea, o amor de Selmo) e a sorpresas que non desvelaremos aquí e que enchen a narración de interesantes reviravoltas argumentais. Esta continuación caracterízase por estar moi pensada para o público que se achegou á primeira parte e, sobre todo, por amosarnos a un Selmo cuxo proceso formativo como persoa semella acabado. A súa adaptación ás forzas sociais que o arrodean rematou, polo que esta nova peregrinatio responde máis a unha procura colectiva -a do pobo arxina- que a unha procura persoal. Quizais esteamos de novo ante a metáfora que presentaban dúas grandes obras xuvenís dos anos 80: Arnoia, Arnoia (1985) de X. L. Méndez Ferrín e O segredo da pedra figueira (1985) de María Xosé Queizán. O camiñar dos protagonistas adolescentes simbolizaba o camiñar de toda unha colectividade. Outra volta o recurso mítico coma xeito de aludir á propia historia.
Polo demais, A táboa da hospitalidade insírese perfectamente na triloxía. Atopamos de novo o recurso ao mundo mítico e oral como perigo, coma fonte de inquedanza e coma arela. Porén, Marcos reafirma a súa capacidade para crear a referencialidade, as crenzas, e mesmo os ditos de toda unha sociedade revisitando símbolos pagás que nos son coñecidos de orixe galega e europea. Os alumantes e os andaregos volven para asustar aos vivos e gañar adeptos entre eles; o mundo somerxido nunha lagoa convértese nunha caixa de Pandora de seres fantásticos (de mulleres xigantes, de mulleres con medio corpo de píntega e de mulleres-deusas con poderes sobrenaturais); unha curuxa, a Churiña, trae agoiros sobre os mortos; e o cervo Aio é o particular Caronte dos arxinas, chega para acompañalos na última viaxe. A relación cos elementos naturais tórnase máis estreita ca nunca: se non se escoitan estes, as esencias conxuntas pérdense.
Tan só unha falla lle aporemos á ficción: a caracterización dos personaxes femininos. Aínda que se presenta coidada nun primeiro nivel, lendo entre liñas parece corresponder aos prototipos das sagas míticas, en que as mulleres adoitan funcionar coma parellas e axudantes. Neste senso, esta obra é contraditoria. Se ben se alicerza nunha sociedade de orixe matriarcal (as xidas son as sabias das aldeas, a referencia a quen acudir, o sentido de pervivencia das tradicións e costumes, as que máis saben dos antergos), a individualidade dalgúns dos personaxes está construída ambiguamente. Por exemplo, Ildara, a raíña alobri, valente, decidida, guerreira non dubida en afirmar (cando pensa que Toimil a traizoou): “Por que me fixeches isto, Toimil? Por que? Por ti deixaría de ser a raíña dos Alobri para ser a túa muller” (142)”. E as barxas (aprendices de xidas), a pesar de teren asimilado os segredos da terra, amósanse medorentas e insistentemente procuran protección. Dúas ideoloxías operan no texto en canto ao xénero que provocan que o lectorado, por veces, rompa o pacto ficcional.
A pesar disto, con A táboa da hospitalidade, Xesús Manuel Marcos volve sorprender. Os seus textos non inventan nada novo, mais á vez reinvéntano todo: a concepción do mundo, o subxénero da fantasía épica, as tradicións e ata os espazos.
22 / 2 / 2010
Montse Pena Presas. Santiago
En 2004 chegaba ás librarías, logo de converterse en Premio Merlín (daquela aínda de literatura infantil e xuvenil), O Brindo de ouro. 1. A chamada do Brindo de Xesús Manuel Marcos. O texto sorprendía pola súa conexión coa triloxía d’O Señor dos Aneis ou o que é o mesmo, pola súa magnífica renovación da fantasía épica en clave galega; pola súa coidada ambientación no Courel, polo habelencioso emprego da tradición oral de noso e polo vizoso e coidado léxico. A través de Selmo, un adolescente que comeza unha perigosa peregrinatio co obxectivo de atopar un ben (o brindo) preciso para o seu pobo (os arxinas), o autor poñía fronte ao lectorado unha historia de madureza en clave de bildungsroman. Os seus axudantes na aventura eran Toimil (un guerreiro alobri) e Oulego (un misterioso ser con aparencia de lobo e un misterioso pasado) e, canda o protagonista, terían tamén que enfrontarse ás horxes da Bruxa dos Broncedos (principal antagonista e causante dos males da colectividade arxina).
As lectoras que limos entusiasmadas a primeira novela, vimos que tanto o título como o final deixaban a porta aberta para a continuación da triloxía. Porén, O Brindo de ouro. II. A Táboa da Hospitalidade tardou cinco anos, seguramente demasiado para un lectorado esvaradío como é o xuvenil (tendo en conta que o habitual é que os primeiros tempos en que se considera superada esa fase non se adoita volver os libros lidos nela. Iso sucede máis tarde). Aínda así, a saída do prelo da segunda aventura de Selmo é unha boa nova para a literatura galega xuvenil e unha oportunidade para que o público mozo de hogano se achegue a esta fascinante recreación do espazo courelá e dos seus símbolos literarios máis comúns (algúns de clara orixe novoneiriá).
Nesta segunda parte, Selmo aparece como custodio do brindo debido á suposta morte do seu pai Tilego. Porén, un día o amigo Toimil preséntase ante o protagonista co seu proxenitor enfermo mais vivo. Ao rescatalo, o guerreiro viuse obrigado a renunciar ao amor da raíña Ildara, xa que lle trocou a un dos prisioneiros a súa liberdade por saber cal era o agocho onde retiñan ao antigo gardián do brindo. Ao mesmo tempo, o desacougo e o malestar arrodean os arxinas, amais de pola inminente chegada do inverno, pola súpeta e inquietante morte de tres deles. Estes fíos argumentais propiciarán que Selmo, Toimil, o ourive Rendar, a xida Valiña de Osa e un grupo de loitadores da colectividade emprendan unha viaxe na procura dunha nova mina da que tirar riquezas. A camiñada dará lugar a encontros (de novo aparecen Oulego e Candea, o amor de Selmo) e a sorpresas que non desvelaremos aquí e que enchen a narración de interesantes reviravoltas argumentais. Esta continuación caracterízase por estar moi pensada para o público que se achegou á primeira parte e, sobre todo, por amosarnos a un Selmo cuxo proceso formativo como persoa semella acabado. A súa adaptación ás forzas sociais que o arrodean rematou, polo que esta nova peregrinatio responde máis a unha procura colectiva -a do pobo arxina- que a unha procura persoal. Quizais esteamos de novo ante a metáfora que presentaban dúas grandes obras xuvenís dos anos 80: Arnoia, Arnoia (1985) de X. L. Méndez Ferrín e O segredo da pedra figueira (1985) de María Xosé Queizán. O camiñar dos protagonistas adolescentes simbolizaba o camiñar de toda unha colectividade. Outra volta o recurso mítico coma xeito de aludir á propia historia.
Polo demais, A táboa da hospitalidade insírese perfectamente na triloxía. Atopamos de novo o recurso ao mundo mítico e oral como perigo, coma fonte de inquedanza e coma arela. Porén, Marcos reafirma a súa capacidade para crear a referencialidade, as crenzas, e mesmo os ditos de toda unha sociedade revisitando símbolos pagás que nos son coñecidos de orixe galega e europea. Os alumantes e os andaregos volven para asustar aos vivos e gañar adeptos entre eles; o mundo somerxido nunha lagoa convértese nunha caixa de Pandora de seres fantásticos (de mulleres xigantes, de mulleres con medio corpo de píntega e de mulleres-deusas con poderes sobrenaturais); unha curuxa, a Churiña, trae agoiros sobre os mortos; e o cervo Aio é o particular Caronte dos arxinas, chega para acompañalos na última viaxe. A relación cos elementos naturais tórnase máis estreita ca nunca: se non se escoitan estes, as esencias conxuntas pérdense.
Tan só unha falla lle aporemos á ficción: a caracterización dos personaxes femininos. Aínda que se presenta coidada nun primeiro nivel, lendo entre liñas parece corresponder aos prototipos das sagas míticas, en que as mulleres adoitan funcionar coma parellas e axudantes. Neste senso, esta obra é contraditoria. Se ben se alicerza nunha sociedade de orixe matriarcal (as xidas son as sabias das aldeas, a referencia a quen acudir, o sentido de pervivencia das tradicións e costumes, as que máis saben dos antergos), a individualidade dalgúns dos personaxes está construída ambiguamente. Por exemplo, Ildara, a raíña alobri, valente, decidida, guerreira non dubida en afirmar (cando pensa que Toimil a traizoou): “Por que me fixeches isto, Toimil? Por que? Por ti deixaría de ser a raíña dos Alobri para ser a túa muller” (142)”. E as barxas (aprendices de xidas), a pesar de teren asimilado os segredos da terra, amósanse medorentas e insistentemente procuran protección. Dúas ideoloxías operan no texto en canto ao xénero que provocan que o lectorado, por veces, rompa o pacto ficcional.
A pesar disto, con A táboa da hospitalidade, Xesús Manuel Marcos volve sorprender. Os seus textos non inventan nada novo, mais á vez reinvéntano todo: a concepción do mundo, o subxénero da fantasía épica, as tradicións e ata os espazos.
CRÍTICAS POR XÉNERO
culturagalega.org | RSS | Aviso legal | Contacto | O equipo do portal | Licenza de uso | Contactar coa redacción: redaccion@culturagalega.org I T: +34 981 957202 | F: +34 981957205 |
Consello da Cultura Galega. | http://www.consellodacultura.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal