A obra de Jacobo Fernández Serrano, gañadora do Premio Merlín de literatura infantil 2009, vainos levando ao encontro dunha serie de personaxes insólitos e á sucesión de situacións imaxinativas e disparatadas na cidade de Nil, onde todo é posible, onde o surrealismo é o normal e o absurdo convértese en lóxico. Un novo chanzo na carreira deste contador de fantasías e unha achega máis aos trazos que definen as súas creacións.
21 / 12 / 2009
Isabel Soto. Santiago
Para rastrexar o particular mundo no que se desenvolven as ficcións de Jacobo Fernández Serrano cómpre remontarse á revista
Golfiño e á súa serie
Os amigos de Archimboldo Roque, título tamén do álbum que antologou en 2008 algunhas entregas e dun dos seus blogs. Naquela serie, baixo a máxima “Na terra hai moita xente e cada un é cada un”, deu a coñecer un conxunto de historias poboadas por asombrosos personaxes con nomes e apelidos insólitos, habitantes dun mundo fantástico, amable e comprensivo coas diferenzas, que, no entanto, non deixaba de abordar temas espiñentos. Aquelas páxinas, co ton poético que rebordaban e coa súa ambivalencia, fixeron as delicias de moitos lectores, e permitíronnos descubrir, ademais da pericia do debuxante e o dominio da linguaxe do cómic, a poderosa imaxinación dun creador capaz de desenvolver noutros xéneros a súa concepción literaria, pouco ou nada transitada na produción infantil galega.
Sen lle dar nunca as costas á banda deseñada, balizada de éxitos como o Premio Castelao 2007 por
Aventuras de Cacauequi, a súa estrea narrativa produciuse co conto ilustrado
A gardería de dona Bixelmina (2005), boa proba da transformación xenérica da entrega do mesmo título publicada en
Golfiño. A seguir chegou
A pedra e as formigas (2006), un texto con aire de fábula clásica que desmonta con humor a tradición dos contos de encantamento.
Mil cousas poden pasar. Libro I supón un novo chanzo na carreira deste contador de fantasías e unha achega máis aos trazos que definen as súas creacións, desta vez avalado polo importante Premio Merlín. A historia retoma, con ampliacións e modificacións, as entregas publicadas nos que se converterían nos tres últimos números de
Golfiño –87, 88 e 89–, que coa súa repentina desaparición nos privou daquela da conclusión d’
O conto de Lina e Pouco. Non deixa de resultar curioso que a portada do nº 87 da revista anunciase o comezo da miniserie cunha ilustración na que destaca un libro de tapas duras, moi semellante ao que hoxe temos nas mans. Semella unha premonición ou un soño cumprido.
O título do libro, o retrouso que adoita empregar Mercurín, convértese se cadra na esencia que mellor resume a historia. Tras a lectura, certamente, descubrimos que mil cousas, ou moitas máis, poden pasar no ámbito dun universo ficcional tan ben artellado, que estimula o adulto polas súas calidades plurisignificativas e se adapta á lóxica infantil, afeita aos saltos e ás explicacións máxicas e que goza cos detalles e a transgresión do racional. Unha literatura libre na que a ficción suspende a realidade ordinaria e invita a quen le a vivir outra non menos real.
Dous fíos argumentais situados en cadanseu escenario, o mar e a terra, conflúen case por azar. Un obxecto, a tuba, que lle corresponde a Pouco nun sorteo, esperta a envexa do sinistro sepultureiro Hedión e a cobiza dos fillos do rei Pindo IV O Tratable para regalarlle a seu pai pola súa onomástica. O instrumento ocasiona ademais a separación de Lina e Pouco, tras a primeira interrupción que supuxo o comezo da Guerra do Leito Seco acabadiños de casar, e lévanos da man a unha intensa e fermosa historia de amor e complicidade.
As tres partes nas que se estrutura o relato compóñense dun número desigual de curtos capítulos que atopan no encadeamento continuado de aventuras, de capítulos ou de acontecementos, un recurso construtivo fundamental. En conxunto, trátase dunha historia sinuosa que se desvía unha e outra vez para dar entrada a una ampla e apaixonante galería de personaxes e peripecias enfocadas dende un rexistro humorístico, outro dos alicerces da historia, mesmo para retratar comportamentos absurdos como a guerra ou sentimentos negativos e situacións que pouco teñen de idílico, como a de Propicio, e cunha rebuldeira voz narrativa que se volve visible –no rexistro textual e no das imaxes– con constantes apelacións aos lectores, coa busca da súa complicidade ou manifestando a súa ignorancia sobre o acontecido nalgún caso.
Non renuncia Jacobo F. Serrano a engadirlle á obra a capacidade suxestiva das súas ilustracións. Nas primeiras páxinas invítanos a entrar no espazo ficcional con tres detallados mapas cartográficos nos que cada recanto atopa un nome de seu. Co seu trazo limpo recrea detalles e obxectos e amplía aspectos textuais; véxanse por exemplo a “Meaño I” (p.22), o “Museo das coroas reais” (p.24), o “antes e despois” de Hedión (p.64), ou a “Froufe Lamas, novelista” (p.180), aceno humorístico que dá conta do talento do autor como retratista.
Unha historia de aventuras, de amor, de azares, de viaxes, de desexos íntimos, de liberdade e de fantasía conducida con naturalidade e retocada con surrealismo, nunha liña que evoca a lembranza de clásicos como Roald Dahl, Carroll, Astrid Lindgren, Rodari ou mesmo os seres inadaptados e enigmáticos de Tim Burton. Cando chegamos aos tres capítulos finais, só nos consola un conxunto de interrogantes que prometen ter resposta nun segundo libro que xa nos tarda.