O libro gañador do Premio Isaac Díaz Pardo ao libro ilustrado do 2008 outorgado polos editores galegos invita a un paseo demorado polas súas páxinas, a se recrear nas súas palabras e imaxes. Cadernos de viaxe evocadores e poéticos que nos propoñen unha viaxe ao interior de nós mesmos, que nos trasladan a mundos imaxinados reais e fantasiosos, uns relatos que nos invitan a gozar do pracer da lectura.
22 / 12 / 2008
Isabel Soto. Santiago
Fronte á gran cantidade de títulos que se publican, hai libros –poucos– que invitan ao paseo demorado polas súas páxinas, a se recrear nas palabras e nas imaxes que nos achegan, a recorrer a eles moitas veces na procura dun respiro no camiño. Este é sen dúbida o caso do
Libro das viaxes imaxinarias que nos propoñen Xavier P. Docampo e Xosé Cobas, un volume especial que salta á vista pola súa coidada edición e a fermosura de cada unha das páxinas, algunhas das cales nos convidan a desencartalas e a estender perante a nosa ollada o traballo extraordinariamente rico e en absoluto redundante do ilustrador, máis coautor ca nunca neste caso, pois ben se percibe que o libro xurdiu tras dun reflexivo proceso de intercambio de pareceres entre ambos os creadores.
A nota da edición dá conta do artificio literario que consiste no rescate de dous cadernos de viaxe sen datos concretos de autoría, data ou localización xeográfica dos lugares visitados para transcribilos nas páxinas que seguen conforme foron atopados. A idea básica, posta de relevo na páxina que abre o caderno, nace da concepción do regreso como esencia da viaxe e dende o momento no que esta principia, pois non en van cómpre volver para contar e converter o percorrido en relato, un camiño que muda o noso ser e nos (re)constrúe, aspectos nos que se incide coa lenda das ilustracións das páxinas despregables:
Anda o Viaxeiro para volver,
pois os camiños son sempre regresos.
Nas pasadas que nos achegan á orixe,
ollar atrás semella avanzar.
Mais sabe o Viaxeiro que só se avanza
se miramos con coraxe cara a dentro,
para encontrarmos os vieiros que nos levan
polos montes e chairas de nós mesmos.
O lector mergúllase así, canda o Viaxeiro, nunha viaxe por trinta lugares imaxinarios, na que o acompañamos nesa esculca dos espazos que percorre, reinos, cidades, camiños, vales e montañas, aceptando o seu convite a nos arredar por veces do itinerario dereito. Canda el tamén descubrimos a través dos seus ollos marabillas poeticamente descritas, detalles arquitectónicos ou paisaxísticos que absorben a súa atención e o retrato dos habitantes que poboan eses enclaves, os seus costumes, tristuras, miserias, preocupacións e alegrías, xentes coas que o Viaxeiro, e tamén nós, imos establecendo relación e polas que imos sendo acollidos.
Arimori, reino alicerzado en ouro e asentado nun diamante, cuxos habitantes teñen a obriga de seren hospitalarios; Arama, a vila agonizante ou morta cuxas portas conservan variados chamadores de martelo; Arodisi, Aiza ou Aigra, onde nos esculcan xigantes, os ollos espertos dos seres insomnes ou o monstro que se alimenta de sombras; Adnilo, cuxos habitantes esqueceron totalmente o seu pasado, son só algunhas destas cidades descritas con palabras e interpretadas polo pintor, quen sitúa sobre fondos sempre en tonalidades próximas aos ocres, obxectos e seres que nos interrogan e nos axexan co seu brillo, por veces cun hiperrealismo engaiolante. Situadas nos lindes da imaxinación, onde estes reinos ben poden ser ou existir, as descricións do caderno acompáñanse con apuntamentos varios que adquiren a forma de poemas, cancións, debuxos, receitas, apócemas curativas, aforismos, reflexións íntimas, aforismos, refráns, listaxes, contos... Adquiren especial presenza as semblanzas das xentes coas que o Viaxeiro bateu no camiño e chamaron a súa atención.
Rematada a transcrición do percorrido deste anónimo Viaxeiro, os creadores agradecen a axuda prestada no camiño e declaran a súa homenaxe a outro libro tamén inclasificable,
As cidades invisibles, de Italo Calvino, co que establecen un particular xogo intertextual a partir das escolleitas denominacións dos enclaves visitados. Non esquece este convite á viaxe a presenza da persoa que agarda e vencella a súa vida á paciente esperanza do regreso, se atendemos á dedicatoria a Penélope e á cita inicial, que insiste na melancolía que adoita ocasionar a viaxe doutros que, como o gran viaxeiro de todos os tempos, Ulises, emprenden o seu longo regreso á súa Ítaca.
Alén da viaxe, o volume constitúe un acto de amor polo libro, a palabra, a imaxe e a lectura. Un libro destas características semella reclamar de nós unha lectura pausada, calma, sen présas e mesmo funciona mellor, ao meu ver, non dende o convencional respecto á sucesión dos distintos capítulos, senón case abríndoo ao chou para deixarse levar polo azar, pola intensa emoción que xorde, como unha súpeta epifanía, ao contemplar con gozo a beleza, ao saborear palabras que gañan na lectura en voz alta e ao nos recrear nas súas suxestivas imaxes. Aí reside tamén o seu carácter de libro especial ou libro obxecto, que non deixará de ter vixencia por máis que pase o tempo, e ficará nos andeis, sempre accesible para cando o precisemos e desexemos gozar da súa beleza literaria e plástica.