Volve Xesús Rábade ao panorama narrativo cunha obra pouco convencional, que vén de facerse co Premio Blanco Amor 2006. Novela na que se cruzan, en conxunción coral e sobre unha base rítmica jazzística, tres xeracións que dialogan e debaten. Herdeiras e herdeiros dun pasado que deixou en nós marcas indelebles que o presente non pode cambiar e que o futuro debe coñecer. Unha historia que se constrúe nun “mentres” en que os diferentes tempos acaban por se confundir.
25 / 1 / 2008
Montse Pena Presas. Santiago
“¿Fuches logo a Valverde?
-Fun.
-E medraría a herba.
-Medrou pero segárona.
-Co tempo ha retoñar.”
Esta metáfora cíclica da existencia sérvelle a Xesús Rábade para volver ao panorama narrativo galego cunha obra pouco convencional, que vén de facerse co Premio Blanco Amor 2006. “Mentres a herba medra” constrúese dende a sabencia de que somos herdeiras e herdeiros dun pasado que deixou en nós marcas indelebles que o presente non pode cambiar e que o futuro debe coñecer; un fondo pouso filosófico que atravesará o texto de comezo a fin.
O armazón da novela eríxese a partir dunha voz narrativa en primeira persoa, que é interrogada en determinados momentos por outras dúas (as de Tarnas e Paio, fillos do narrador e exemplificación dese porvir en que cómpre que nos proxectemos). Ao lectorado seméllalle estar lendo, reformulada literariamente, a transcrición dunha conversa a tres voces entre un pai e os seus descendentes que repasan, case sen se decatar, as vivencias íntimas da familia. Non hai, polo tanto, unha historia principal, só hai historias, ás veces unicamente anécdotas, que se entrecruzan, xogantinas, dando lugar a un caos controlado que xera unha profunda reflexión sobre a sociedade de hogano. As cuestións que se enfían van dende o amor, a política actual, a memoria histórica, a situación e a implicación da mocidade en certos aspectos, a literatura galega e a universal, o ensino, a intolerancia, a emigración, ata o poder da igrexa, demandando sempre por unha necesidade de diálogo e por unha tentativa de comprensión entre todos os axentes sociais. A voz que fala deita no escrito, nidias, as súas vivencias máis persoais e as súas opinións arredor de cada un destes temas. Isto favorece a posibilidade de recrear un autor implícito á procura dun lector cómplice co que compartir a súa crenza na educación e a súa descrenza na relixión; o seu rexeitamento a toda clase de dogmatismo e a súa fe nos ideais republicanos. Igualmente permite visitar o seu paraíso perdido da infancia, o meridiano dende o que ollar o mundo (sen esquecer tampouco as vivencias amargas) que Rábade sitúa no lugar mítico de Valverde, posiblemente un trasunto do seu Cospeito natal. Esta evocación da intrahistoria familiar, que exemplifica o evoluír da sociedade galega no último século. trae canda si un documento etnográfico que se reartella visitando diversas partes da novela e que lle fala á xente nova de formas de vida e de oficios que na maioría das ocasións só oíu nomear. Á visita ás lembranzas (moitas delas autobiográficas) non é allea a utilización dunha lingua preciosista e traballada, fermosa, con palabras para nomealo todo, tamén para soñarse cara o futuro, e cun alto grao de lirismo que evidencia o gusto do autor polo verso.
Fronte a esta parte máis privada na novela, a voz narrativa non renuncia a interrogarse sobre os alicerces da ficción, o que nos leva a unha metaescritura que alerta das concomitancias entre autor e narrador, inclúe o xulgamento que outros fixeron da propia obra ou nos anticipa o final do escrito con sinxelas metáforas. Emporiso, nesta desorde natural en que os elementos acaban por cinguirse, a música de jazz actúa como banda sonora visual que serve para dar cohesión a pensamentos e fábulas nas que acontece todo e nada ao mesmo tempo. Porque toda historia, e moi especialmente esta, se constrúe nun “mentres” en que os diferentes tempos acaban por se confundir, dando lugar unicamente a un: o que amosa a imaxe do que somos.