RSS
CRÍTICA
A fraga da memoria
» Escritor/a:
Luz Pichel
» Ed. Sociedad de Cultura Valle-Inclán ,
» Ano: 2007
» Xénero: Poesía
» Coleccion: Esquío
» Pax: 81
» ISBN: 978-84-95289-81-0
Con este seu primeiro poemario en galego a autora conseguiu o premio Esquío en 2006. A autora fai neste libro un axuste de contas, coa propia lingua e coa propia historia. Na súa evocación de infancia Luz Pichel esquiva a visión bucólica e amosa unha viaxe de partida e de regreso á orixe, non sempre arcádica.
María Xesús Nogueira. Lugo
A expectativa de que un premio literario supoña o descubrimento dun autor ou autora descoñecido, preferentemente novo e innovador, viuse na última edición do Esquío parcialmente cumprida. A súa gañadora, Luz Pichel (Lalín, 1947), non é unha escritora novel, pois conta con tres libros en castelán, mais “Casa pechada” é o seu primeiro poemario en lingua galega. A súa (auto)presentación no paratexto resulta neste caso máis necesaria que noutros polo feito de que a residencia e o escenario das súas actividades literarias se sitúen fóra de Galicia, e que estas se desenvolvesen até o de agora –con algunha excepción– no sistema literario castelán.
Como é sabido, a colección Esquío destina as súas lapelas á información biobibliográfica e relativa ao contido do libro. É neste espazo onde se presenta o poemario nos seguintes termos: “Casa Pechada é un axuste de contas, coa propia lingua e coa propia historia. Había que escribir en galego por moi preto que se estivese del, por moi lonxe que quedase”. A autora explica ademais que o libro “xorde a carón dunha nai” á que “había que levar para fóra, había que a emigrar de segundas e pechar a casa”. De facermos caso a esas palabras, o libro ten a súa xénese nun feito de carácter familiar que remove os cimentos da orixe e da memoria: “as cousas ao seu paso, ían do corazón ao fondo da fraga da memoria persoal, e de alí ás palabras esquecidas na artesa das arañeiras”.
Concibido deste xeito, calquera poemario corre o risco de naufragar no tópico da vida rural idealizada ou dunha infancia feliz nun marco bucólico. Luz Pichel tenta esquivar estes perigos cunha visión complexa e por veces desacougante que nos anticipa no “Poema prólogo”, onde aparece a imaxe terríbel do “gato / que coñece os abismos” e que “mira para a casa que fora do seu dono / e laia coma un cadelo adoecido”:
A súa sombra é longa e afiada.
Espétaselle a un no peito de por vida.
Vai haber que o matar.
A casa pechada leva a unha evocación das vivencias que se detén de maneira especial no episodio da infancia –tema benquerido polas escritoras galegas contemporáneas- onde se resalta a figura dun pai, a miúdo interlocutor, que ao tempo que fai cestos tece coas súas mans a memoria destes anos. Estas estampas dunha infancia rural iluminan espazos escuros e hostís, condicionados polo medo, o traballo ou a privación: “Dóeme a man de fregar a lúa no regueiro, papá, / mira as feridas”. Semellantes desidealizacións da infancia lembran os versos desgarradores de Luísa Castro ou de Isolda Santiago. No caso de Luz Pichel, estas visións están inseridas nunha descrición da aldea como lugar da orixe. O fondo lirismo conseguido nalgúns momentos ocasiona fortes contrastes:
BOLBORETA NON SON
A roupa contra a pedra,
o xabón contra a roupa,
a chuvia contra o tellado do lavadoiro,
e no medio da chuvia miras as mans
abertas coma dúas ás arrugadas, moi limpas.
Pero ti non es unha bolboreta,
non se che vai coa auga a fariña das ás,
ti pódeste mollar.
A evocación destes anos prodúcese a miúdo mediante a recuperación dunha linguaxe simbólica, de resonancias infantís, que ficcionaliza a realidade cando designa “o rei do sacho”, “o rei do pantrigo” (o pai), “o rei doente do tempo” ou o “rei das casas pechadas”. Outras veces os ecos da literatura popular escoitada durante a infancia quedan plasmados no verso.
A viaxe interior que se inicia coa preparación da partida definitiva conduce tamén á nostalxia e ao baleiro: “Cando acabe de levar ao colector todo o que non serve, / que vou poñer no cobertizo baleiro, papá?”. Para combatelo, e combater tamén a desmemoria, o poemario énchese de “letreiros”: “Letreiro para deixar colgado na cesta grande”, “Letreiro para colgar no cobertizo cando non quede nada alí”, “Letreiro para colgar no cortello da besta”, etc. Trátase de poemas breves que conteñen imaxes, advertencias, reflexións, consellos e mesmo declaracións como a que figura no “Letreiro para poñer de fondo de pantalla cando me canse do que teña posto”: “Busco a beleza / na forma das patacas / irregulares”.
“Casa pechada” é unha viaxe (de partida, mais tamén de regreso) á orixe, non sempre arcádica, onde a protagonista consegue ir apartándolle ao lugares comúns do xénero. A voz da memoria desvíase a cada pouco do seu camiño para explorar os escenarios do medo, da violencia, da submisión ou da morte: “A poesía é un fouciño que desbrava unha ribada e atopa a camisa dunha cobra”, lemos no final dunha lapela ben pouco prescindíbel.
12 / 2 / 2007
María Xesús Nogueira. Lugo
A expectativa de que un premio literario supoña o descubrimento dun autor ou autora descoñecido, preferentemente novo e innovador, viuse na última edición do Esquío parcialmente cumprida. A súa gañadora, Luz Pichel (Lalín, 1947), non é unha escritora novel, pois conta con tres libros en castelán, mais “Casa pechada” é o seu primeiro poemario en lingua galega. A súa (auto)presentación no paratexto resulta neste caso máis necesaria que noutros polo feito de que a residencia e o escenario das súas actividades literarias se sitúen fóra de Galicia, e que estas se desenvolvesen até o de agora –con algunha excepción– no sistema literario castelán.
Como é sabido, a colección Esquío destina as súas lapelas á información biobibliográfica e relativa ao contido do libro. É neste espazo onde se presenta o poemario nos seguintes termos: “Casa Pechada é un axuste de contas, coa propia lingua e coa propia historia. Había que escribir en galego por moi preto que se estivese del, por moi lonxe que quedase”. A autora explica ademais que o libro “xorde a carón dunha nai” á que “había que levar para fóra, había que a emigrar de segundas e pechar a casa”. De facermos caso a esas palabras, o libro ten a súa xénese nun feito de carácter familiar que remove os cimentos da orixe e da memoria: “as cousas ao seu paso, ían do corazón ao fondo da fraga da memoria persoal, e de alí ás palabras esquecidas na artesa das arañeiras”.
Concibido deste xeito, calquera poemario corre o risco de naufragar no tópico da vida rural idealizada ou dunha infancia feliz nun marco bucólico. Luz Pichel tenta esquivar estes perigos cunha visión complexa e por veces desacougante que nos anticipa no “Poema prólogo”, onde aparece a imaxe terríbel do “gato / que coñece os abismos” e que “mira para a casa que fora do seu dono / e laia coma un cadelo adoecido”:
A súa sombra é longa e afiada.
Espétaselle a un no peito de por vida.
Vai haber que o matar.
A casa pechada leva a unha evocación das vivencias que se detén de maneira especial no episodio da infancia –tema benquerido polas escritoras galegas contemporáneas- onde se resalta a figura dun pai, a miúdo interlocutor, que ao tempo que fai cestos tece coas súas mans a memoria destes anos. Estas estampas dunha infancia rural iluminan espazos escuros e hostís, condicionados polo medo, o traballo ou a privación: “Dóeme a man de fregar a lúa no regueiro, papá, / mira as feridas”. Semellantes desidealizacións da infancia lembran os versos desgarradores de Luísa Castro ou de Isolda Santiago. No caso de Luz Pichel, estas visións están inseridas nunha descrición da aldea como lugar da orixe. O fondo lirismo conseguido nalgúns momentos ocasiona fortes contrastes:
BOLBORETA NON SON
A roupa contra a pedra,
o xabón contra a roupa,
a chuvia contra o tellado do lavadoiro,
e no medio da chuvia miras as mans
abertas coma dúas ás arrugadas, moi limpas.
Pero ti non es unha bolboreta,
non se che vai coa auga a fariña das ás,
ti pódeste mollar.
A evocación destes anos prodúcese a miúdo mediante a recuperación dunha linguaxe simbólica, de resonancias infantís, que ficcionaliza a realidade cando designa “o rei do sacho”, “o rei do pantrigo” (o pai), “o rei doente do tempo” ou o “rei das casas pechadas”. Outras veces os ecos da literatura popular escoitada durante a infancia quedan plasmados no verso.
A viaxe interior que se inicia coa preparación da partida definitiva conduce tamén á nostalxia e ao baleiro: “Cando acabe de levar ao colector todo o que non serve, / que vou poñer no cobertizo baleiro, papá?”. Para combatelo, e combater tamén a desmemoria, o poemario énchese de “letreiros”: “Letreiro para deixar colgado na cesta grande”, “Letreiro para colgar no cobertizo cando non quede nada alí”, “Letreiro para colgar no cortello da besta”, etc. Trátase de poemas breves que conteñen imaxes, advertencias, reflexións, consellos e mesmo declaracións como a que figura no “Letreiro para poñer de fondo de pantalla cando me canse do que teña posto”: “Busco a beleza / na forma das patacas / irregulares”.
“Casa pechada” é unha viaxe (de partida, mais tamén de regreso) á orixe, non sempre arcádica, onde a protagonista consegue ir apartándolle ao lugares comúns do xénero. A voz da memoria desvíase a cada pouco do seu camiño para explorar os escenarios do medo, da violencia, da submisión ou da morte: “A poesía é un fouciño que desbrava unha ribada e atopa a camisa dunha cobra”, lemos no final dunha lapela ben pouco prescindíbel.
CRÍTICAS POR XÉNERO
culturagalega.org | RSS | Aviso legal | Contacto | O equipo do portal | Licenza de uso | Contactar coa redacción: redaccion@culturagalega.org I T: +34 981 957202 | F: +34 981957205 |
Consello da Cultura Galega. | http://www.consellodacultura.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal