A novela gañadora do Premio Xerais 2006, fai un retrato dun sector urbano e moi damnificado da sociedade actual, onde a espontaneidade abrolla por enriba do politicamente correcto. Na súa lectura María Liñeira acha nesta obra unha viraxe na curta e prometedora traxectoria do autor.
4 / 12 / 2006
María Liñeira. Oxford
Acaba de chegar ás librarías “Tres segundos de memoria” (2006), obra galardoada co XXIII Premio Xerais de Novela. Con ela xa son tres as obras publicadas polo escritor Diego Ameixeiras (1976), autor de “Baixo mínimos” (Xerais, 2004) e “O cidadán do mes” (Xerais, 2006), narrativas de xénero negro protagonizadas polo detective Horacio Dopico.
Agardei a chegada de “Tres segundos de memoria” coma auga de maio; por ser dun autor que me presta, por retratar a xeración dos que naceron a finais dos 70, ou sexa, a do autor e a miña propia, e por ser o Xerais. Porén, a novela non foi quen de encher as miñas expectativas de fan. O primeiro que me decepcionou foi o produto tan pouco atraínte que crearon entre o deseñador Miguel Vigo e o fotógrafo Manuel G. Vicente. A cuberta é herdeira dun realismo suxo algo pasado que o único que achega á novela é un monllo de tópicos que esta nin sequera confirma: a dieta do protagonista baséase no “Arroz á neveira” e non na típica pasta con tomate.
“Tres segundos de memoria” supón unha viraxe na obra de Ameixeiras, se ben non tanto como cabía agardar polas (propagandísticas) notas editoriais e diversas crónicas de sociedade, impresas e dixitais. Está ambientada nunha cidade galega grande, identificábel coa Coruña, e protagonizada por un “mozo” de trinta anos, solteiro, parado e náufrago. Narrada en primeira persoa, os setenta e tres fragmentos que a compoñen combinan a introspección do protagonista con abondosos diálogos, que ofrecen unha aparente pluralidade de voces que se resolve nun protagonista colectivo. Ameixeiras experimenta cun grupo sociolóxico concreto, o daqueles que roldan os trinta; parados, opositores ou precarios; semi-independizados das súas familias pero non dos seus colegas; solteiros ou escasamente comprometidos e en perpetua busca sexual. Pensamento único de derrota post-fracaso, en resumo, que condena ás personaxes e ás súas relacións ao estereotipo; pena que as únicas que se distinguen (Eduardo e Marcos, por exemplo) aparezan fugazmente.
O ton da novela é un dos mellores acertos do autor. “Tres segundos de memoria” deixa unha sensación agre de frustración e inmobilismo; sentimentos que se exploran desigualmente na clásica tríada de Saúde, Diñeiro e Amor. Este último é o máis importante, se ben se reduce, case exclusivamente, ao sexo. Os malentendidos entre o anónimo protagonista e as mulleres da súa vida (Alba, Sonia Kitamantxas, Andrea, e a Ratiña Tocabolas) son verosímiles, e provocan unha falta de control emocional absoluto. Porén, Ameixeiras fica na codia destas historias, desperdiciando material narrativo a esgalla. Por exemplo, a novela resolve en catro (prometedoras) liñas o encontro homosexual do protagonista. A relación entre xéneros é un dos temas centrais da novela, pero aínda que se agradece moito a perspectiva masculina do asunto, nin esta nin a feminina vai moito máis alá do tópicos. Neste aspecto probabelmente sexa a relación do protagonista co seu colega Mario unha das máis interesantes e mellor acabadas da novela. A exploración do tema Diñeiro-Traballo é incluso menor. Pese ás ducias de referencias, Ameixeiras non consegue proporcionarnos sensación de realidade. Sabemos que o protagonista é un “parado de longa duración”, e nun momento do libro fai enquisas pola rúa (escusa perfecta para analizar un destes estereotipos, neste caso a caixeira de supermercado Maribel), pero non hai unha obsesión activa por parte da personaxe. Sorprendéronme moito as continuas referencias a colegas do instituto, que engadidas á ausencia do período universitario na memoria das personaxes, provocan unha conseguida sensación de adolescencia prologada, ao tempo que nos fan dubidar das súas idades e dos seus estudos.
A cuestión máis explorada é a da Saúde. O protagonista fuma e bebe, come fatal e apenas fai deporte, e de cando en cando consume drogas. Ademais, o proceso de envellecemento físico está ironicamente metaforizado na cruel reubicación do pelo corporal. O capítulo final da novela (“Consellos publicitarios”) supón unha toma de decisión no que a este asunto se refire. Non son eu de contar finais, pero chámolles a atención sobre el, por ser incoherente coa narrativa e/ou demasiado soso para ser irónico.
Os puntos fortes de Diego Ameixeiras son o seu estilo e o seu rexistro lingüístico, porén as frases simpáticas (que títulos!) non son suficientes para construír unha boa novela. Se ademais lle engadimos que “Tres segundos de memoria” se parece demasiado aos anteriores libros do autor, chegamos á conclusión de que por aquí xa pasamos; e pasamos máis dunha vez. Nunha acertadísima ocasión fixémolo da man do novelista inglés Nick Hornby co seu clásico dos 90 “High Fidelity” (1995), retrato desencantado da Xeración X, cuxas preocupacións e situacións son demasiado semellantes a “Tres segundos de memoria” como para non ter a sensación de que isto xa o limos, só que mellor contado.
Quédame pena de que Ameixeiras non explore máis o seu rexistro máis intimista e poético, do que dá boa mostra no fragmento “O pálpito da cidade”, e que o asemella ás letras dos grupos indies que compoñen a “dieta sonora” do universo que narra. Pena de que despache en dous atinados fragmentos dedicados á familia (“Apoloxía da dobre manta” e “Útero con calefacción”) o paso da adolescencia eterna á inevitábel á madurez. Pena de que non se ocupe máis do desencanto que hai tras unha frase coma “Contra Fraga loitabamos mellor”, do cariño coma antídoto sexual, das ganas e o medo de marchar ao estranxeiro, e doutras moitas cousas que se cadra eu quero ver neste (outra volta) decepcionante Premio Xerais.