Literatura

A palabra escrita, por si propia, non é mellor (nin peor) que calquera outro medio de expresión.

Vou volver tratar un tema que xa toquei hai un tempo, falando dos xéneros: o a BD como parte do sistema literario. Un dos grandes problemas a que nos enfrontamos á hora de defender o cómic como medio expresivo coa mesma validez que calquera outro é o de termos moi metida na cabeza a idea da supremacía da letra impresa con respecto a calquera outra forma de expresión cultural: un libro (a ser posíbel, sen gráficos) é a representación icónica da cultura por excelencia. Tanto é así que hai quen chega a pensar que todo aquilo que aparece publicado nun libro é incontestabelmente certo. O libro que só contén palabras escritas é o súmmum da cultura, ou iso parece estar gravado a lume nas nosas mentes, e mesmo nas dalgunhas persoas moi preparadas.
Tamén comentei aquí como está bastante estendida a crenza de que ler escritos implica per se un maior valor que acceder a información a través doutros medios, dando por sentado que sempre é máis fácil ver un filme ou ler unha BD, por exemplo. Isto esquece que hai libros moi doados de ler (a maioría dos éxitos de vendas, sen ir máis lonxe) e tamén filmes e cómics moi complicados. O paradoxal é que, desde dentro dos ámbitos ligados á BD, acaba dándose por válida, inconscientemente, tal crenza.

Xéneros literarios
A pregunta é: «É a BD un xénero literario?». A resposta automática de boa parte dos afeccionados é que naturalmente que non. Penso que isto vén derivado de tentar fuxir dunha visión cultural aínda moi próxima que vía (ou ve) a BD só como un capítulo dentro da literatura infantil. Tamén por pensar que a división por xéneros só pode ser estudada desde unha perspectiva temática, cando se refire neste caso ao punto de vista modal ou formal (xéneros serían, por exemplo, a poesía, a prosa, o teatro...). Desde o momento en que consideramos o teatro como xénero literario (e non só a obra no papel, senón o conxunto do feito teatral, que seguiría sendo literario incluso sen esa base, o mesmo que a literatura oral non deixa de selo por non estar escrita) podemos considerar dentro da esfera literaria a BD. Por se fose pouco, a BD comparte coa visión máis conservadora do literario o feito de estar (usualmente) impresa en papel e o de ter (polo xeral) palabras como parte conformadora do seu discurso.
O mao é que seguimos a manter un esquema de valores culturais transmitidos erroneamente polo sistema educativo: segundo iso, a parte gráfica dos libros é un «mal menor», algo «a superar» coa nosa aprendizaxe (como as rodiñas da bicicleta para quen está a aprender a andar nela). Os debuxos son só o «azucre» para pasar mellor a «pílula» do texto escrito, e os adultos xa non necesitan ese tipo de axudas.
Creo que é conveniente reivindicarmos a natureza literaria da BD. O seu texto híbrido, que combina imaxes e palabras, lémbranos que a orixe primixenia das letras é, precisamente, a representación da realidade por medio de debuxos. Cómprenos estar na esfera do literario en vez de en terra de ninguén; entre outras razóns, porque ao cómic sempre lle irá mellor sendo considerado un familiar da novela que como un ente «distinto a todo» e fóra de calquera categorización.