O catedrático de Química da USC Manuel Bermejo fala con tanta paixón dos elementos da famosa táboa periódica que inventara o ruso Mendeléyev hai máis de 150 anos e que aínda continúa a ser unha das ferramentas imprescindibles para ensinar Química. Hoxe o Consello da Cultura conmemorou esa data coa celebración dunha xornada na que se presentou unha tradución ao galego da táboa periódica (que podes descargar nas ligazóns desta nova) e explicou as súas conexións con Galicia.
Por que esta táboa periódica en galego?
A razón é cultural. Nós somos mundo. Todo o mundo ten a súa táboa periódica e nós que temos mundo, cultura e lingua, tamén debiamos tela. Traballamos cos axentes de Termigal para perfilar a terminoloxía e puxemos a nosa visión científica para verificar a idoneade dos termos.
Aludiu varias veces á necesidade de que se perciba Galicia na ciencia que se fai.
Non é máis que o que sucede no resto do mundo. En Galicia non temos por que facer ciencia foránea, senón unha ciencia desde aquí para todo o mundo. O noso grupo de investigación de químicas en Santiago de Compostela chegou a ser o octavo do mundo a finais do século pasado e agora estamos quedando moi atrás porque non podemos reter á xente e os maiores se xubilan. Non hai reposición nin xente nova que entre. Os que están no estranxeiro non poden volver.
Como pode Galicia axudar aos rapaces a entender esta táboa?
O que pretendemos tanto coa táboa e co libro é dicirlle aos nenos como é o noso país. Que metais e outros materiais do noso país foron transcendentais na Historia e aínda o seguen a ser. Por que son tan importantes as augas de Galicia? Son das máis saudables do mundo porque teñen unha serie de oligoelementos no seu interior que son fundamentais para a vida. O litio, por exemplo, que é un antidepresivo extraordinario e as nosas augas o teñen.
Por que segue a ser a táboa periódica un material tan didáctico?
Esa é a xenialidade de Mendeléyev. Tivo a intuición de, ao ordenar dos elementos, enterarse a periodicidade. Os que están uns debaixo de outros teñen propiedades periódicas. A medida que vai incrementándose a súa base atómica, van variando as súas propiedades modularmente. Iso nos permite, coñecendo a táboa, contarlle aos nosos alumnos, como se desenvolveu toda a química. O único cambio que estamos producindo na actualidade non é do sistema periódico, senón no tamaño dos sistemas. Antes traballamos no mundo macroscópico, logo seguimos no microscópico e agora estamos no nanoscópico. En Galicia temos unha farmacéutica extraordinaria, María Xosé Alonso, que está a traballar en nanopartículas na medicina: como introducir medicamentos no interior dos organismos vivos.
Cal sería o seguinte paso na divulgación da química?
Hai que ter en conta que en Galicia temos xa cousas feitas que non están noutros países do Estado, coma o Álbum da Ciencia do Consello da Cultura Galega. Comezamos traballando desde o voluntarismo de tentar coñecer como era o noso país, como era a ciencia que se facía aquí. E descubrimos que non eramos uns ninguén. Que había xente como Tomás Batuecas, Domingo Fontán, Antonio Casares, Ramón de la Sagra, que eran autoridades en todo o mundo. Se non estiveran só en Galicia, serían coñecidos mundialmente. Desde aquí non tiñamos unha gran proxección.
Estamos retrasados no sentido de que non somos capaces de chegar á sociedade. Non sabemos vendernos. Non sabemos dicirlle á xente o trascendental e importante que é a química. Nós somos tan lonxevos hoxe en día e somos tantos millóns de habitantes porque a química inventou os adubos, e de ter unha única colleita e mala pasamos a ter moitas. Non se nos coñece. Moita xente cando non lle gusta un viño di que ten "moita química". Pero se agora os viños son mellores grazas á química! Non atopamos á persoa con gancho que consiga contarlle á sociedade todo isto.
Ás autoridades públicas non están pola labor de implicarse na divulgación. Pero o futuro está pendente da divulgación que se faga hoxe no presente. Canta máis xente consigas agora que se incorporen ao carro da ciencia, máis científicos teremos no futuro.
Por que esta táboa periódica en galego?
A razón é cultural. Nós somos mundo. Todo o mundo ten a súa táboa periódica e nós que temos mundo, cultura e lingua, tamén debiamos tela. Traballamos cos axentes de Termigal para perfilar a terminoloxía e puxemos a nosa visión científica para verificar a idoneade dos termos.
Aludiu varias veces á necesidade de que se perciba Galicia na ciencia que se fai.
Non é máis que o que sucede no resto do mundo. En Galicia non temos por que facer ciencia foránea, senón unha ciencia desde aquí para todo o mundo. O noso grupo de investigación de químicas en Santiago de Compostela chegou a ser o octavo do mundo a finais do século pasado e agora estamos quedando moi atrás porque non podemos reter á xente e os maiores se xubilan. Non hai reposición nin xente nova que entre. Os que están no estranxeiro non poden volver.
Como pode Galicia axudar aos rapaces a entender esta táboa?
O que pretendemos tanto coa táboa e co libro é dicirlle aos nenos como é o noso país. Que metais e outros materiais do noso país foron transcendentais na Historia e aínda o seguen a ser. Por que son tan importantes as augas de Galicia? Son das máis saudables do mundo porque teñen unha serie de oligoelementos no seu interior que son fundamentais para a vida. O litio, por exemplo, que é un antidepresivo extraordinario e as nosas augas o teñen.
Por que segue a ser a táboa periódica un material tan didáctico?
Esa é a xenialidade de Mendeléyev. Tivo a intuición de, ao ordenar dos elementos, enterarse a periodicidade. Os que están uns debaixo de outros teñen propiedades periódicas. A medida que vai incrementándose a súa base atómica, van variando as súas propiedades modularmente. Iso nos permite, coñecendo a táboa, contarlle aos nosos alumnos, como se desenvolveu toda a química. O único cambio que estamos producindo na actualidade non é do sistema periódico, senón no tamaño dos sistemas. Antes traballamos no mundo macroscópico, logo seguimos no microscópico e agora estamos no nanoscópico. En Galicia temos unha farmacéutica extraordinaria, María Xosé Alonso, que está a traballar en nanopartículas na medicina: como introducir medicamentos no interior dos organismos vivos.
Cal sería o seguinte paso na divulgación da química?
Hai que ter en conta que en Galicia temos xa cousas feitas que non están noutros países do Estado, coma o Álbum da Ciencia do Consello da Cultura Galega. Comezamos traballando desde o voluntarismo de tentar coñecer como era o noso país, como era a ciencia que se facía aquí. E descubrimos que non eramos uns ninguén. Que había xente como Tomás Batuecas, Domingo Fontán, Antonio Casares, Ramón de la Sagra, que eran autoridades en todo o mundo. Se non estiveran só en Galicia, serían coñecidos mundialmente. Desde aquí non tiñamos unha gran proxección.
Estamos retrasados no sentido de que non somos capaces de chegar á sociedade. Non sabemos vendernos. Non sabemos dicirlle á xente o trascendental e importante que é a química. Nós somos tan lonxevos hoxe en día e somos tantos millóns de habitantes porque a química inventou os adubos, e de ter unha única colleita e mala pasamos a ter moitas. Non se nos coñece. Moita xente cando non lle gusta un viño di que ten "moita química". Pero se agora os viños son mellores grazas á química! Non atopamos á persoa con gancho que consiga contarlle á sociedade todo isto.
Ás autoridades públicas non están pola labor de implicarse na divulgación. Pero o futuro está pendente da divulgación que se faga hoxe no presente. Canta máis xente consigas agora que se incorporen ao carro da ciencia, máis científicos teremos no futuro.