Experiencias estéticas e tinta china

A mostra Gao Xingjian no Museo de Belas Artes da Coruña quedou presa nos ollos. As súas poesías visuais emocionaron á filósofa Verónica Cernadas nesta reflexión sobre a obra dun pintor descoñecido, dun escritor intimista.

Atoparse ante as pinturas de Gao Xingjian nunha sala branca e silenciosa é unha experiencia sobrecolledora. Despois de miralas unha a unha, senteime a observalas no banco central da sala e tiven unha insólita experiencia estética. As pinturas gritábanme en silencio, disputándose a miña atención; cheguei a oír e ver lamentos, murmuros e bágoas que caían amodiño, sorrisos case imperceptibles e olladas penetrantes e quedas. Isto foi especialmente incrible porque non hai un só ollo nin unha sóa boca nas obras de Gao Xingjian.


Os traballos deste artista, como di Cristina Carrillo Albornoz, son “visións e paisaxes interiores”. Gao Xingjian quere pintar a respiración, a alucinación, a lembranza e a serenidade, pero tamén pinta cousas e sucesos concretos como mulleres desnudas, sombras ou eclipses.



A pintura intensa

As pinturas que abordan o mundo feminino —un tema recurrente en Gao Xingjian— faino, sen embargo, de xeito diferente. Os dous primeiros anos (1964-1978) preséntanos mulleres indefensas e sufrintes, e os seus corpos espidos son algo máis ca un obxecto estético ou de desexo; en cambio “Les flammes” (1991) e “La transparence” (2000) semellan dicir: existen as mulleres, eu coñézoas con esta precisión, e iso prodúceme unha enorme felicidade.


A pesar de que a súa pintura está influenciada polo budismo zen, que non coñece as grandes paixóns e que aspira ó equilibrio espiritual, éstas últimas obras e alguna outra como “Le regard”, suxiren unha axitación e unha emoción intensas. Esta obra lémbranos un deses cadros románticos do XIX, cunha figura solitaria ante a natureza impoñente, a cal pode ser tranquilizadora para Gao Xingjian, pero tamén inquedante e temible. Outras obras como “La serenité”, “La respiration” o “L’emerveillement” sí transmiten paz e equilibrio.


Os títulos son moi suxestivos, incluso esclarecedores e contribúen á comprensión dalgunhas pinturas que, a primeira vista poden parecer algo crípticas, como “L’hallucination” ou “L’univers sauvage”. Claro está que isto tamén limita en certo xeito a nosa imaxinación, e así vemos o que Gao Xingjian quere que vexamos; ou quizais a súa forma tan precisa e casi poética de titular as súas pinturas resposta tan só a que non pode separar totalmente as súas facetas de pintor e escritor, esta última aparecéselle tamén cando emprega os pinceis e a tinta.



A escritura pintada

A súa última novela, "El libro de un hombre solo", pódese ler o seguinte: “Un home é realmente pouca cousa, o único que pode facer é expresarse, nada máis”. Despois destas palabras o que sorprende non é que destaque en dúas disciplinas tan dispares como a pintura e a literatura, senón quen non o faga tamén na música, o cineme ou calquera outra disciplina, pois a súa necesidade de expresión e o seu impulso creativo son enormes.


Para os que o coñecen como escritor e non estén tan habituados ás artes plásticas como á literatura, facerlles saber que as pinturas de Gao Xingjian din tanto del como un libro de cincocentas páxinas. Din o que pasa polo seu interior, e faino pouco a pouco pero tamén contundentemente, murmúrranche ó oído, se te achegas a elas, e grítanche se te alonxas, non permiten que pases a túa mirada sobre o papel sen deterte a descifrar a súa mensaxe ou polo menos, intentalo. Mensaxes que non son claros nin directos, senón susceptibles de múltiples interpretacións, como é o mundo e os seres que o habitan.