A caixa e a porta

Pasamos a fronteira cada vez menos excepcional do río Miño. Porto é sempre un motivo de parada e de destino, polo menos para calquera observador da creación actual. Deixamos a “Diáspora” do MARCO para poñerlle máis preguntas á nova Casa da Música, obra do prestixioso Rem Koolhaas e para devolverlle a visita a Serralves, que estes días realiza unha invitación suxestiva, entrar no teatro dun dos mellores recreadores da memoria: Gregor Schneider.

A viaxe cara á excepción polos camiños secundarios. Esa sería a perfecta definición de como achegarnos, entrar e descubrir Porto. Exemplo: volvemos despois da autoestrada por unha rúa empedrada, antes de contornar unha das valas de obras do Metro e antes de aparcar o coche, por indicación dun mozo, nunha vía paralela á Avenida de Boavista. Exemplo: azulexos, un cemiterio romántico, o cartel de ollos fermosos nunha fachada e bastante cemento; todo antes de atoparnos cunha curiosa caixa branca que entrona un dos bordos da Praza de Mousinho de Alburquerque, antes de xirar a cabeza na busca dunha referencia espacial. Rem Koolhaas, artífice dunha demostración impecable de obxecto implantado, deixou un único final sen complementar: ¿como quitarlle a esta nova obra o pano de efecto Guggenheim que os xornalistas locais insisten en poñerlle? Non vin grandes colas, nin grandes elipses de xente rodeando esta caixa de varias caras; pero nunca se sabe.

Fíxenlle moitas preguntas, sobre todo porque ía visitar logo a poética de Siza, e quedo co comentario de que a arquitectura, en moitos casos, xoga coa excepción; aquí faise dun xeito impecable. Un estraño obxecto, máis propio dunha relación matemática, experimental, que relacionado coa tradición construtiva lusa que, con toda, dialoga no chan urbano do Porto. Unha praza, con dúas linguas que se erguen ou diminúen topograficamente para posibilitar, nas esquinas, os accesos ó aparcamanto. ¿Onde poñemos esta obra na clasificación do autor no seu libro, xa referente, “S, M, L, XL”?

Detrás da porta
Mentres entramos no barrio de Boavista, vemos a estraña silueta entrecortada do edificio, como propia dun xogo de nenos facetando planos, a súa pantalla de cristais e un grupo de mozos pendurados dunha das beiras da praza que miran á avenida. A Fundación Serralves, para quen non a coñeza, está localizada nesta zona pseudorresidencial da cidade, nunha parcela cun gran xardín que fusiona os dous estilos de xardinería, o inglés e o francés, e unha emblemática casa rosa art-decó. Agora achegámonos para coñecer o efecto da tormenta que supuxo a exposición de Paula Rego, con máis de cento cincuenta mil visitantes e que foi un fenómeno expositivo nunca antes visto en Portugal. O panorama, sen colas pero cun goteo constante de xente, está dominado polas arquitecturas de Álvaro Siza, as fotografías de Paulo Nozolino (“Far Cry") a intervención de Gregor Schneider. Todo no museo, mentres na citada casa, despois de esquivar as obras no xardín, visitamos a mostra de Ana Jota.

É a mostra de Gregor Schneider a que mellor define esta liña de efectos e de excepcións que vai tomando esta viaxe a Porto. A obra deste coñecidísimo autor alemán, que gañou o León de Ouro na Bienal de Venecia de 2001, vén presentando unha das máis activas e enigmáticas liñas dentro da creación actual europea. O seu é un proxecto de reconstrución dos espazos da súa vida, nunha dialéctica curiosa e en crecemento entre os valores biográficos de vida e morte. A súa mostra, á cal se accede pola parte traseira do museo despois de contornar as paredes brancas de Siza, resposta desde o comezo ás claves que Schneider propón en cada un dos seus proxectos: un papel para ler antes de entrar, varias advertencias por parte dos vixiantes e un máximo de 10 visitantes dentro da instalación. Todo, para participar na súa particular escenografía; nun teatro en directo, activo, no que penetrar e ser cómplice. A súa invitación a trasladarnos ó seu mundo de desesperación, non se ve desposuído de certo misterio. Unha incerteza que se pega ó espectador en cada paso, mentres se van abrindo e pechando portas, todas iguais e mentres se traspasan estancias brancas, todas iguais, con fotos de diversos espazos e con pequenas incorporacións de obxectos (urinarios, figuras, bolsas de plástico, etc.). Todo para, de cando en vez, trasladarnos a novas paisaxes, agora dominando o negro máis tráxico, para sentir na pel e nos ollos a proximidade da traxedia, ou da inestabilidade. A teatralidade efectiva e pouco efectista, que o propio autor insiste en prolongar ata un límite exacto.

O venres, na viaxe de ida, repasabamos a “Diáspora” no MARCO. Este xoves volveremos a poñerlle puntos de atención a cada un dos autores seleccionados, de camiño á mostra de Nano4814 da galería Ad hoc ou das abstraccións de Edmundo Paz na galería Chroma.