O paxaro quería ser heroe

De paseo polo Outono Fotográfico, que neste mes se celebra na cidade de Ourense, perfilando algunha das súas citas expositivas para rematar achegándonos ó mundo menos fotográfico do certame “Alterarte” no campus universitario. Paxaros detrás das fotografías.

Sempre que falamos de itinerario, como toca hoxe, un anaco de beirarrúa preñado de poesía ponse como punto de saída. Luisa Villalta interroga: “Stabat mater dolorosa. Dando vida a un pracer do que xa non tivese memoria”. Todo serve de alimento, serve de paciencia, de paisaxe, de supervivencia. Serve tamén de intento de paciencia, de intento de supervivencia, de intento de paisaxe. Porque a composición chega logo, antes están as paredes, os paxaros, os ceos e os pantalóns; iso sucede coa fotografía, coas manualidades e a pretecnoloxía. Cuestión de terras, de ollos e de mans enmarcando un anaco de realidade na busca dunha solución, dun sentido.

Comezar o paseo, pola illa ourensá da fotografía, da man dun fotógrafo sempre resulta, curiosamente, inesperado. Pasear polas rúas ourensás repasando, un a un, os moitos lados da doutrina fotográfica; esa foi a misión do mensaxeiro Roberto Ribao, un deses autores que se emociona, que pon atención milimétrica, nunha liña de horizonte varrida por tres nenos, area e vento, no ollo do Guernika baixo ruínas, no valado dunha cidade atlántica, branco e azul, que viu pousar o velo surrealista de Magritte, ou nunhas Meninas sen Meninas, onde un can solitario garda un lenzo inacabado, na hora da sesta. Velázquez non quería posar nesta fotografía. As paradas quedan sorteadas na mañá dominical de carreiras pedestres, licuada pola tarde, acelerada, dun venres.

Parada poesía
O Museo Municipal debuxa, na planta baixa, os mil intentos de facer fotografía; na primeira planta atopamos os mil intentos de non facer fotografía, sinxelamente, ser poesía e imaxe. O Papagaio era un dos barrios máis populares da Coruña, antes de que no mes de marzo do 2001 moitas das súas rúas se cubrisen dunha atmosfera de po, dun manto de cemento e erosión dentada. A atención está agora nas libretas de Luísa Villalta e nos anacos de imaxinación de Maribel Longueira. Agora quedamos cos anacos de paredes, cos cascallos; espazos illados que, coma corpos, seguían a lamberse, a seducir coa pel engurrada, coas luces apagadas nunha fiestra e o goce dunha loba abandonada nun cadro. Seguiamos a adiviñar as siluetas da prostitución, e non existe un papel pingado de sangue nin unha vasoira enriba dunha cama desfeita; nin Nan Goldin nin R. Franck quixeron apadriñar esta novela. Roberto Ribao lémbrame as mesmas traxedias, de cor sexual, no paseo pola rúa ...., a poucos metros; todo parte dunha memoria colectiva na que todos respiramos.

Parada luz
Álvaro Negro, que seguimos nestes meses en moitas latitudes e luces, e sombras e cores, presenta na galería Marisa Marimón o seu particular xeito de atrapar unha película de pel. O seu amigo Alex Ziha pintando unha sombra de Harley Davidson, o instante da auga na vertical dun estanque urbano, unha vella fábrica londinense nunha paisaxe verdenegra, a fugaz mirada desde o interior dun coche en París e a vibración da luz barómetro nunha oficina. No fondo da galería un pretexto actúa de recordatorio: un pintor de costas pintando un muro. Pensar en pintura mentres deixamos anacos de fotografía, película, díxitos ou píxeles na superficie dun aluminio. Igual que pensa e sentencia Tatiana Medal, nestes días na galería SCQ de Santiago: todo o logro do pigmento, da perspectiva, da luz vibrante nunha fotografía.

Parada periférica
Desviamos, deliberadamente, o itinerario cara a rúas que, por periféricas, non gardan nin unha miguiña de pincelada rural. Na saída cara a Terras de Trives, o campus universitario propón unha nova cita expositiva: Alterarte, dentro da convocatoria Artcampus. Jorge Perianes inaugura esta iniciativa, no pavillón 1 dun antigo hospital, nunha illa verde apertada de circunvalacións. Perianes imaxina un mundo case máxico; ou máxico. Case simbólico, ou simbólico. A sala improvisa un bosque de árbores espidas nas paredes, escenarios onde o autor instala unhas pequenas vivendas de paxaros. Repasamos unha a unha, como caixas-escaparate e intentamos poñerlle unha historia, un pretexto ou solución a cada unha; poñerlle títulos ó relato formado por un paxaro e a súa caseta. Igual nos sucede coas obras de Joseph Cornell ou Carmen Calvo. O home e a súa casa. O logro de paisaxe individual sempre se presentou forte na súa traxectoria. Pequenas composicións onde paxaros, casiñas ou invertebrados preséntanse inalterables, reis no seu territorio, ameazantes na súa aparente heroicidade. Pero nada de heroes, só paciencia de heroes. Porque falamos do que vemos, non do que imaxinamos. Un visitante imaxina que o paxaro que se aforca coa súa cadea é unha película de desesperación ou que o outro paxaro que non pode entrar nun burato, sempre será infeliz. Un, dous, tres ou catro posibles notas vitais a estas composicións depuradas, concentradas nas súas cores planas, mínimas, e nas súas inesperadas relacións co espectador.

Paradas sen autobús
Quedaron paradas, moitas pechadas, moitas sen colas, nun certame que sempre resulta imaxinativo, ambicioso incluso, na súa pretensión de unificar toda unha provincia cuberta co manto do fotográfico. O intento sempre se agradece; logo virían as conclusións e as cousas gardadas detrás do biombo. Faltan por chegar as imaxes recuperadas das Brigadas Internacionais, da man da Fundación Caixa Galicia; mentres seguimos facendo quilómetros, sen autobús, atravesando o castro de Las, camiño do mar nunha nova inmigración.