O museo alfinete

Localizar a última xeración de artistas portugueses nun grupo de tres mostras que coinciden no MAC Serralves, mentres agardamos a mostra de Tony Cragg ou “Behind the Facts - Interfunktionen 1968-75”. Un novo pretexto para percorrer o xardín do museo e asistir a un ciclo de jazz.

Sorprende Serralves, o recoñecido Museo de Arte Contemporánea de Porto, pola súa localización nun contorno de parque urbano; fíxoo hai máis de dez anos cando comezaba a traballar a Casa de Serralves, arquitectura art-decó que dominaba un xardín francés que despois se desvirtúa a un ordenamento máis inglés, e faino agora en cada proposta expositiva. Neste territorio nas aforas, no barrio de Boavista, podemos asistir, nestes días, a un ciclo de jazz, a unha lectura pedagóxica da súa arquitectura ou a un sinxelo paseo polas esculturas espalladas polo parque. Podemos percorrer a obra de camiño de Richard Serra, a xigante e lúdica paleta de Claes Oldenburg, a paisaxe soterrada de Alberto Carneiro ou na natureza-invernadeiro de Dan Graham. Serralves sempre merece unha visita, nestes días asistimos a tres mostras que forman un bloque xeracional, mentres asistimos, como xubilados, ós procesos de montaxe das exposicións de Tony Cragg e da colectiva “Behind the Facts”; sempre é unha curiosa experiencia ver como manipulan, alterar muros e desvirtúan os espazos sagrados de Siza.

A pintura metacrilato
Recollemos o novo xornal gratuíto “Serralves” onde nos informan das actividades durante estes meses no museo. A estraña non-entrada queda atrapada polas obras dun dos artistas máis interesantes do panorama actual en Portugal: João Paulo Feliciano. A súa mostra, que se ve contaminada polo outro habitante expositivo, Pedro Tudela, pretende ser una achegamento ó ámbito da pintura e do cruzamento das áreas. Inmediatamente o percorrido situouse nos lindes do pracer, síntese fascinación polas obras do primeiro, todas pensadas e articuladas nun agarimo ás fiestras e ós baleiros do museo. Invade fiestras co verniz da luz e das cores, faino logo desde a propia luz artificial; sempre luminosidade activa. Todo atendendo á percepción do espectador, á súa participación activa, recreando mecanismos de atención visual, abstractos, pero fortemente suxestivos.

João Paulo é, posiblemente, o autor que mellor comprendeu o poder dunha fiestra e da metáfora de lenzo aberto ou acoutando a natureza; fiestras que son, por outro lado, vestixios do protagonismo arquitectónico-estético do propio Siza. En dous cristais colocou planos de cores, nun unha tricromía (teño que recoñecer que non me acordo dos tons, pero tanto ten), no outro un solitario verde, situado no fondo das escaleiras que levan á biblioteca; vemos verde, imaxinamos un céspede brillante, ó baixar descubrimos o engano, e a paisaxe convértese nun escenario imaxinado, soñado. A vontade de João Paulo está en transformar as percepcións, as nosas ilusións; é posiblemente un dos mellores exercicios de pintura da actualidade, e todo sen pintar. O mesmo se soluciona no campo de plasma, tamén na entrada, onde aparecen verdadeiras obsesión cromáticas, pseudo-postas-de-sol ou pseudo-amencedes. Sinxelamente, cores que respostan ó nivel de afectividade do espectador. Insistindo no campo das percepcións, o autor realiza unha desas instalacións que fan do visitante un lector activo, partícipe e case monicreque das obsesións do artista: unha sala branca chea de fume, na que sorprenden leves flashes e pensamos estar dentro dun non-lugar inquietante, case insoportable. Por iso na porta pon que non é unha obra apta para visitantes con problemas cardíacos, respiratorios ou de ansiedade. Sentimos a necesidade de saír, sabendo que estamos nun mundo non afín, case dicimos que entramos nun cadro abstracto, maximalista, esa sería a súa lectura posmoderna.

A non xeración
A mostra de João Paulo Feliciano forma parte dun trío expositivo, completado coas de Pedro Tudela e Vasco Araujo, todas comisariadas por Joao Fernandes, director do museo. Os tres nomes participan dunha mesma “non xeración” de artistas que desenvolven o seu traballo na década dos noventa, representantes dun novo arte portugués de forte presenza exterior e que se desliga dos referentes románticos dos oitenta. Como indicabamos ó comezo, a mostra de Pedro Tudela arrinca no vestíbulo, nunha instalación dunha trama de altofalantes con sons, pregando a atención do espectador. O autor ofrece unha proposta onde o son, os seus mecanismos de exhibición museística, son presentados nunha dualidade entre pezas e conceptos; igual que lle sucede ás obras de Juan Antonio Orts. A súa arriscada lectura achega ámbitos diferenciados, pintura, escultura e vídeo, unidos polas referencias musicais e visuais. Trata de cuestionar a propia realidade por medios dos sons, o noso xeito de ver ou oír. Quedámonos cos seus indicios, non coas súas sentencias.

Na primeira planta, no lado oposto á cafetería, situamos a instalación de Vasco Araujo; se os anteriores autores acadaban un novel de exhibición conceptual, este artista persegue unha vontade tremendamente narrativa, literaturizada e case excesiva. Un grupo de sesenta e un retratos de situacións de relación social nun imaxinado ámbito propio dun teatro francés; “veña e fale contigo”, “podes bicarme”, “ámote” ou “vostede conquistou o meu corazón” son mensaxes codificados en xestos e movementos de abanos e facianas. Xestos dunha presentación en sociedade, onde o autor incide nunha crítica ós tipos ou tópicos de relación na sociedade, codificados e mecanizados.

Xeitos de achegarnos á nova realizade visual portuguesa; para iso serve unha institución pública como o MAC Serralves. Comprender o local e o global nunha soa platea; así actúa un museo, incisivo e atento.