Poemas axóuxere

A paisaxe do íntimo en confluencia coa ollada pública queda concentrada nas últimas obras de Tono Carbajo que se presentan na galería SCQ de Santiago e que poderemos ver ata finais de mes. Poemas axóuxere.

A lectura, en moitas ocasións, faise desde o compromiso directo, en primeira persoa; así asistimos ás obras de Tono Carbajo que nestes días controlan o espazo da galería SCQ. Controlar en vez de invadir, dialogar para emocionar, a modiño, para non facer soar o axóuxere. Tono Carbajo presentouse na arte galega na década dos oitenta nun lugar dominado pola resaca aínda fresca de Atlántica, optando por un posicionamento activo dentro dunha “non xeración” de artistas, agrupados por Berta Cáccamo ou Dim Matamoro, entre outros. Formas de comunicar que se illaban dunha linguaxe atlántica que non os deixaba acomodar, sorte positiva, como lle sucedeu a Jorge Barbi ou a Xabier Toubes; crear alternativas, sinais, no terreo da expresión.

Grampadora memoria
Tono Carbajo ten a cidade de Barcelona como espazo de supervivencia e comprensión, alí se trasladouse hai poucos anos, pero foi alí mesmo onde xa ós 20 anos se foi a estudiar á Escola Massana e á Escola de Belas Artes de San Jordi. Logo chegou Madrid nunha paisaxe dominada polos artistas dos oitenta; o logro creativo destes anos comeza a agromar con performances e instalacións, e inicia a súa paixón por compoñer, que serán palabras maiores anos despois e que agora se centra nesta exposición dun xeito case clásico. Algo do que vemos nesta mostra comezaba a facerse visible nas súas montaxes para escenografías teatrais deses anos; Madrid ofrece un lugar onde o propio Tono produce unha obra tremendamente pictórica e matérica. O soporte como un espazo permeable, como un campo onde se atrapan formas e obxectos, realidades e elementos, en minifundios ou latifundios segundo sexa o día de traballo. Serán os últimos anos tempos de sinfonía, mentres executa poemas mínimos en pequenos formatos, laboratorios de experimentos. Serán os colaxes, as composicións, os mecanismos de relatar, de fixar unha memoria recente e unha memoria persoal.

Dous espazos para moitos espazos; dúas habitacións para varias habitacións. Lugar público e lugar privado. Tono Carbajo ofrece unha das obras máis maduras da recente creación galega, un apaciguamento de traballo que se concentra nos últimos anos nun camiño que converte en ambigua a calidade de superficie e bidimensión. Ambigua porque o emprego da fotografía outórgalle unha limpeza de pel da que semellaba escapar nas súa direccións estéticas pero que, sen darnos case conta, sorprende con novas impresións plásticas e pictóricas ó mesmo tempo, con imaxes a gran escala; sorprende con obxectos e con elementos atopados. Entrou a fotografía pero entrou con ritmo catalán, consciente, pero tamén se camuflou perfectamente como sen querer molestar. Todo queda, agora, como unha fusión dos seus traballos: composición, paisaxe persoal, memoria e obxecto máxico.

Natureza con fondo
Un estante con patas, enriba tres libros e unha maqueta dunha fábrica de bronce oxidada, queimada. Ese ó o poema, a propia experiencia barcelonesa. Este é o apéndice de mobiliario que Tono Carbajo coloca diante dun lenzo e dunha fotografía, o que é o mesmo, un anaco de realidade diante da fición. O espectador actúa sentíndose cómodo, asistindo a un golpe cotiá, recoñecible; pero tamén se fai preguntas, moitas preguntas. Esta é unha das obras que reciben ó visitante e que demostran a nova escenografía deste artista escenográfico. Poñer o mundo diante, contrapoñer realidades, texturas e canles de visión: fotografía e pintura, obxecto e baleiro, liña e cor, poesía concentrada e paisaxe de fondo; ferro e manta, calor e navalla. Canles dun repertorio sígnico complexo pero identificativo. Un espello e plátanos de madeira, despois un montón de libros usados diante dun cadro branco; queda a pintura nunha liña verde, con chiscadeiras a Newman, posminimalismo prendido de Serra nos seus gravados monocromos ou Donald Judd en seis caixóns que se presentan abertos saíndo da tea do lenzo, como os de Dalí saíndo dunha Venus emocionada. Espazo público e espazo privado, rico e pobre, diferentes realidades enfrontadas, recortadas. Fálanos dunha creación urbana, que vive nos edificios, nas estancias e nun urbanismo de distritos, ben de Barcelona ben de Vigo.

Logo quédase espido nun lazo atado cunha correa de coiro, atrapando unha manta vermella. Brutalidade pura. Atrapar a calor coa lápida, atrapar o soño da noite co silencio do branco; xa non quedan nin lúas nin soles, nin círculos, só liñas que definen parámetros constructivos. O mesmo relato sucede naquela obra, agochada, onde representa ó seu fillo cunha máscara de medo, branca, facendo parella cunha gran mancha amarela —vestixio curioso de Rothko— e un listón de madeira adornado con axóuxeres; arrolar un neno pero que non esperte, arrolar unha obra tremendamente persoal.

X.M. Lens [correo]