As cúpulas da realidade

O Centro Torrente Ballester de Ferrol segue con moita forza o seu asentamento na paisaxe cultural galega. Vari Caramés, Pamen Pereira, Carlos Rial e Rubén Ramos Balsa son algúns dos piares desta tempada, cada un desde a súa linguaxe persoal. Agora, neste momento de inestables etapas post-electivas, é unha boa ocasión para apoiar o seu importante labor dentro do tecido creativo da cidade.

O Centro Torrente Ballester era antes un hospital, o coñecido Hospital da Caridade. Así o recordan aínda hoxe moitos dos veciños de Ferrol. Na mesma vontade de rehabilitación e de alongar a súa función social, desde hai poucos anos está funcionando como centro cultural. Pouco acostumado está o pobo ferrolán a un programa de actividades culturais constante, nunha cidade de máis de cen mil habitantes que pagou un prezo moi alto por ser unha das cidades máis industriais e dinámicas dos setenta e parte dos oitenta. A caída económica trouxo consigo un inevitable debilitamento cultural. Nos últimos anos, nun proceso de normalización social, a dinamización de tipo cultural está actuando como unha das forzas de futuro e articulación urbana. Neste eixo constructivo o Centro Cultural Torrente Ballester —dependente da Concellería de Cultura— está a funcionar como elo de esforzos, presentando exposicións e actividades certamente moi interesantes.



A pasada semana asistimos á inauguración de tres mostras que, de xeito realmente transparente, reflicten a nova forza e orixinalidade deste espacio cultural. En poucos sitios no noso territorio difuso podemos ver agrupadas mostras de Vari Caramés, Pamen Pereira, Carlos Rial e Rubén Ramos Balsa, paradigmas interxeracionais da boa creación en Galicia. E aínda máis cando recollemos as exposición dun pasado inmediato, Chelo Matesanz, Juan Carlos Román, Foron Novísimos ou Colección CGAC, entre outros. Unha realidade certamente exemplar á que se debe de unir un dos seus piares máis firmes, o ciclo “Miradas Virxes” que, desde hai tres anos se leva realizado baixo o comisariado de David Barro, agrupando nomes da nova plástica galega, como Manuel Vázquez, Silvia Argüello, Fran Hervello ou o que agora presenta os seus últimos traballos, Rubén Ramos Balsa. O centro, de xeito paralelo, presenta unha progresión espacial de expansión ó redor dun patio cuberto, nunha estructural claustral; do mesmo xeito que outras institucións onde se agrupa rehabilitación e cultura, como o Museo Patio Herreriano de Valladolid ou o Centro de Cultura Contemporánea de Barcelona.



Andoriñas borrosas

Quizais non exista, hoxe en día en Galicia, unha exposición tan interesante como a que podemos ver de Pamen Pereira. A exposición, chamada “Un só sabor” e comisariada por Asumpta Rodríguez —propietaria da galería Trinta—, recolle as súas obras dos últimos anos, aquelas que presentan unha ollada cara ó íntimo, cara ó interior das forzas. Pamen leva recollidos anacos do seu mobiliario cotiá, agrupando nas súas mostras elementos de reflexión, lecturas filosóficas e poemas mínimos. Nos últimos anos a expansión espacial da obra de Pamen comporta unha maior expansión teatral, nun coidado case cinematográfico da súa presentación, nun intre de instalación pero, sobre todo, de disposición. Se a exposición do CGAC se localizaba como un museo arqueolóxico, con fitos iluminados, o paso pola Gallera reafirmou unha Pamen máis escenográfica, onde a única importancia recae na obra e a súa sombra, como o rastro do caracol na noite. Luces de candil na casa e soños doutros territorios que invaden un presente, un novo territorio; son as andoriñas que a milleiros sobrevoan a sala de exposicións, nunha elegante sensación de viaxes.



As pequenas andoriñas de chocolate e parafina revoan conducindo os nosos pasos ó piso superior, onde se presentan as fotografías de Vari Caramés. Se Pamen fala de intimidade, Vari quere pousar a súa faciana íntima nunha realidade pública. Nas súas obras a humidade, embazada nas cristais, a calor pegada nos corpos, nas paredes, e a eventualidade na pel dunha fotografía pictórica. Vari é o mensaxeiro que chegou xusto despois de que pasase algo, na epílogo duna historia, pero non como chega o inspector ou o detective, senón cando o fai o bafo do tempo, da brisa ou das areas do deserto.



Autorretratos de cor vida

Carlos Rial representa, noutra área, un tipo de actuación fronte á realidade nun comportamento íntimo e reservado, non tanto reflexivo como intuitivo; impecablemente intuitivo. A súa é unha aptitude de sinceridade, de elegante sinxeleza daquelo realizado coas mans, cos dedos, co tempo, coas vivencias e os soños, coas caídas e obxectos no lombo do traballo. O tempo fixo moito na obra de Carlos Rial, o mesmo que fixo o río nas terras e a mirada na pel, na pel branca. Todo queda nunha superficie de telúricas perennes, conxeladas nun territorio fóra de nós, tan afastado que dá a volta, máis próximo ó latexo do corazón. Obras que reflicten o seu posicionamento fronte á vida, tamén fronte ó medo, garitas brancas de fiestra solitaria, cadaleitos e garrafas de plástico furadas, porque Rial é, sobre todo, un gran escultor de formas, de praceres do murmurio dunha man acariñando unha superficie, o mesmo que fai o carniceiro sobre a la dunha ovella ou un escritor nunha folla de papel; o poder da textura como valor de existencia, o mesmo que a áncora como soporte de supervivencia. Cada unha das súas propostas fannos sentir máis vivos, ou polo menos, falan de posibilidades de crecemento, de sentir latexar o amencer, antes de que caia a noite escura.



Se pensamos, aínda que só sexa por un momento, nun mundo mellor, Pamen inventaría un mundo nómade, viaxeiro, sen fronteiras, Carlos construiría espacios onde convivir ou mesmo existir, tomándolle o pulso ó tempo, mentres Vari faría as tarefas de organización, clasificando a chuvia, o vento, o mar e cada unhas das voces que saen polas gorxas húmidas dunha Galicia que segue adiante, sobrevivindo como unha garita, dispersa como a andoriña e asentada, durmida, como esa gamela na marea baixa. Os tres, tres notas no noso calendario.