Restos do naufraxio
(non ver o interior holandés en Madrid)

Cando penso en naufraxios penso en Baricco, no vello Simbad, pero tamén nas imaxinativas obras de Carlos Rial ou Pepe Espaliu. A ollada preñada de Marta Pérez recolecta os vestixios dun naufraxio da inxustiza, da desesperación, desas pegadas que quedan para sempre, dun día de febreiro, cando Madrid recollía os pasos de milleiros de galegos. As barcas, quedaron, durmidas no peirao; porque o naufraxio desta xornalista tamén fala de esperanza.

Por Marta Pérez



O interior, tódolos interiores, tamén rexistran os naufraxios. Entendo aquí o naufraxio non como metáfora xa gastada de catástrofes persoais, senón como o que indican as primeiras entradas do diccionarios : “1. Acción e efecto de naufragar. 2. Afundimento dunha embarcación”.



O Prestige, -¿ou que outro naufraxio nos ven á cabeza que non sexa o do Titanic?- deixou tamén pegadas en Madrid. Non só son bandeiras nas fiestras de Sol, restos máis ou menos oficiais desta traxedia, senón pequenas pezas de arte urbana que penduran de árbores e impresionan beirarrúas. Graffittis de molde, de factura instantánea (a que permite o ritmo da procesión) con rostros de políticos e lemas, que destacan sobre o branco de pasos de cebra. Galletas de fuel nas árbores prendidas con imperdibles, que é imposible non tocar, para que os “capitalinos” entendan que é o chapapote impregnado nas mans. Pintadas trapalleiras, adhesivos.


Son mostras de arte efémera que poden admirarse discretamente mentres se esquiva a cola de tres horas “para ver a Vermeer”, que era o tema inicial deste texto. Ó final non hai Vermeer senón exposicións temporais e revisión extática de clásicos (Roger van der Veiden).



Máis restos: Pepe Espaliú


Chego ata Espaliú como por sorpresa, na desorde case arbórea (e polo tanto natural) do Reina Sofía.


A obra de enfermidade é a máis forte.


Penso que non tivo moito tempo.


Espaliú deseña un escenario de muletas e ferros nos seus derradeiros anos. A arte non lle servira para mostrarse ó mundo nin para entendelo. Foi para el “unha silenciosa mentira que se converteu na miña única verdada, último reducto do real”. Agachouse detrás dela cando, curiosamente, a expresión artística require dos ollos do “outro” para ser, para que o propio artista poida permanecer na cegueira do seu labirinto.


Sen embargo, neste submundo irrompe un “ruído”, como lle chama Espaliú, que é a sida. Coa enfermidade o artista sae do espacio creado dende o interior e emerxe á realidade: “A sida forzoume dunha forma radical a estar aí. Precipitoume no seu ser como pura emerxencia”. Por iso Espaliú abandona as máscaras de puliuretano para amosar os rostros reais dos amigos que o sosteñen coma un paxaro, descalzo, sobre as rúas da cidade. E a proximidade da morte condúceo a “unha absoluta unión cun límite existencial”.
A atracción polo sufismo ten relación con esta presencia nos extremos. A obra “Rumi”, dedicada ó poeta, son gaiolas encadeadas que, como as muletas, conforman símbolos ambivalentes. Espaliú vólvese sufí cando o seu corpo empeza a ser vencido pola enfermidade. Rumi tamén ten versos para isto:



“Se a imaxe do corpo desaparece, agarda polo Facedor de imaxes;

se o corpo está totalmente estragado, sé todo espírito.

Se o teu rostro esmorece como o azafrán pola morte,

Convírtete nun habitante dos leitos de tulipáns

E das árbores do amor.” *



Espaliú vólvese límite, todo espírito. E sendo límite insire cravos nos testículos no momento do orgasmo. Pracer e dor ocupando un mesmo lugar: “na dureza, tranquilidade; nas tribulacións, alegría”.


Como as accións nas rúas de Madrid e Barcelona, cravos, muletas e gaiolas non son só imaxes de enfermidade e morte. Non son danza macabra unicamente. Tamén falan de solidariedade en tempos de crise. A mesma sensación que nos deixan as pegadas do naufraxio nas rúas de Madrid.





-----------------

* Versos de “Oda 2180”, tirados de Mystical poems of Rumi 2, A. J. Arberry, The University of Chicago Press, 1991. (Traducción do inglés propia)