O Centro de Interpretación de Xogos Populares e o concello de Ourense organizan o I Curso de xogos e deportes populares e tradicionais

Xogar á billarda, aos bolos, aos asubío, á petanca, á chave... non son só cousas de patio de colexio, son tamén parte da cultura do país. Por iso, en Ourense hai un centro que se dedica á recuperación destes e outros xogos e deportes aos que xogaron os noso pais e, á súa vez, os seus pais. Este espazo chámase "O Palao" e agora prepara o "I Curso de Xogos e Desportes Populares e Tradicionais".

Cando xogamos, ademais de divertirnos estamos exteriorizando boa parte da nosa forma de ser. E está é a filosofía que está detrás do Centro de Xogos Populares que puxo en marcha o concello de Ourense aproveitando unha partida de fondos PRODER. No entanto, desde hai un ano unha empresa ourensá (Altega) conseguiu unha concesión e imprimiulle un ar novo ao centro. "O primeiro que fixemos, explica Lois Pardo, director do centro foi chamarlle Palao, porque é un dos nomes que ten o xogo da billarda en Ourense, e dábanos moito xogo e a partir de aí creamos unha imaxe corporativa e comezamos a traballar".

Un espazo para xogar
E comezar a traballar significa varias cousas, en palabras de Lois Pardo, "organizar visitas guiadas para colexios, crear un centro de documentación de xogos, preparar un CD para colexios con xogos populares, guías de xogos pequeniñas para todas as persoas que se acheguen até o centro".

Desde que Altega se fixo cargo do centro uns 600 escolares pasaron polas instalacións onde, nunha media de dúas horas se lles explica un par de nocións teóricas sobre a orixe dos xogos que logo poñen en práctica xogando.

Para que os rapaces poidan ir recuperando os xogos, no centro contan con dúas chaves (galega e asturiana), dous xogos de rá, varias billardas, dez aros con guía, vinte sacos, bolas, chapas, dúas cordas pequenas e unha grande, tres ou catro pelotas, varios panos, dez palas, ten pelouros (croios)a, un taraio (un xogo que trouxeron de Bergantiños), tres en raia, muíños, cinco en raias, e xiz para pintar no chan todos aqueles xogos populares de sempre, que teñen diferentes nomes en función das zonas. Nese sentido, Lois Pardo ten a súa propia teoría "eu dubido que os xogos sexan autóctonos, é dicir, que nacen nun mesmo espazo e se xogue só nese lugar. Os xogos son iguais en todo o mundo pero con variantes, e estas diferenzas son as que teñen a matiz etnográfica que ofrece información do pobo no que está". É o caso que lle aconteceu en Lobios de Seber onde descubriu que ao tres en raia lle chamaban "pedreiro gharabateiro", ou "pedreiro carpinteiro", foi un "feito que me fixo moita graza porque con ese cambio de nome, vemos que na Limia alta había carpinteiros e logo que é unha zona de gheada. É unha curiosidade que nos da información sobre os oficios, a lingua e a forma de vida"

Xogar con amigos
O centro non é máis que a punta do iceberg, dun fenómeno moito máis amplo e que pretende conectar a todas as asociacións, agrupacións e persoas interesadas e mesmo xogadores habituais de calquera dos xogos populares que se desenvolven en calquera punto de Galicia. E a conexión de todo isto permitiría crear unha Rede Galega de Xogos Populares. "No Val Miñor hai unha liga de bolos celtas, en Santiago outra de chave, en Amoeiro houbo un encontro de Xogos Galaico-Portugués... o primeiro paso é estar todos xuntos por iso se pretende crear a Rede Galega" explica Lois. Ademais diso, considera que as novas tecnoloxías facilitan ese encontro porque "coas listas de distribución, e con internet poderiamos pornos en contacto, manter unha periodicidade dos encontros, evitar que se realicen actividades no mesmo tempo e se puidese recuperar algúns xogos e facelos extensíbeis a máis xente".

Sería o primeiro paso para a creación dunha Federación Galega de Xogos Populares, un proceso máis complexo porque está regulado por lei. "Hai basicamente tres requisitos, explica Lois, que se xoguen en tres das catro provincias, que haxa un mínimo número de clubes por provincia e que o deporte sexa autosuficiente economicamente".

Un curso xogando
E para ir sentando inquietudes comúns O Palao está a organizar o "I Curso de Xogos e Desportes Populares e Tradicionais" que terá lugar en Ourense do 28 ao 30 de maio. Lois Pardo explica que "as xornadas pretenden servir, en primeiro lugar, de achegamento aos xogos populares desde o punto de vista académico e, en segundo lugar, como punto de conexión de todos aqueles aos que nos interesan os xogos populares". Durante tres días haberá conferencias académicas, e demostracións prácticas dos xogos nas prazas, que serve recuperar o espazo, o espírito e a forma na que se xogaron.

Polo demais, como o homenaxeado este ano no Días da Letras Galegas, Xaquín Lourenzo, foi un destacado etnógrafo e polígrafo, o congreso non quere deixar pasar por alto a súa figura. E faino coa proxección da curtametraxe "O carro e o home" (documental etnográfico realizado por el e por Antonio Román no ano 1940), alén dunha conferencia sobre a súa figura e a recuperación da publicación feita polo polígrafo sobre o temas do xogos na parroquia de Santa Marta de Velle.