A cultura busca o seu lugar

A Cidade da Cultura non é o único complexo de ámbito cultural feito no mundo. Non hai outro con esa singularidade pero existen moitas outras iniciativas que, partindo dun proxecto de base cultural, serviron de motor de desenvolvemento económico e social. O congreso que comeza hoxe en Santiago pretende dalas a coñecer traendo a personalidades de sona internacional que foron actores e representantes desas propostas. Existen moitos lugares para a cultura.

“Quede por diante que este non é un congreso para definir os usos e os contidos da Cidade da Cultura”. Así de claro fala Xaime Subiela, membro do comité científico que trae ata Santiago xente que se encarga de dirixir, xestionar e modificar a cultura a ámbito internacional. Margarita Ledo, que tamén fai parte dese comité científico, puntualiza que é un foro “máis de debate, a partir de comparar a situación e a Cidade da Cultura con outras experiencias que son similares pero en absoluto semellantes”. Nalgúns casos naceron para dinamizar zonas que mudaran completamente de usos pasando de ser zonas industriais reconvertidas a espazos artísticos e culturais; ou para dar a coñecer cidade que estaban sen función e uso recoñecible. A cidade de Nancy en Francia ou as bibliotecas parques de Medellín son algúns dos aspectos que se abordarán neste congreso. O caso da Cidade da Cultura é diferente. “Aquí aparece nunha cidade como é Santiago que ten unha imaxe moi forte que non precisa atraer xente porque recibe un número importante de visitantes pero que pode aprender de coñecer outras experiencias coas que se poden artellar outros programas” explica Margarita Ledo. E isto é no fondo o que pretende “Lugares de Cultura”.

Lugares de reflexión
A cultura ten un valor tanto de creación de produtos (desde ben máis tanxibles como poden ser un edificio ou un libro) como de representación dos usos e costumes dunha identidade. Pero é preciso ir máis alá. “Estase a demandar unha cultura que poida traballar con outras, en rede onde se poida innovar e exhibir. E este é o sentido que teñen o papel das infraestruturas neste momento”. Por isto é necesario ter espazos físicos nos que desenvolver ideas, e proxectos, onde se organice o traballo que acabe pórse en rede. Non é casual que o congreso asente a súa estrutura en catro aspectos: nas ideas e proxectos que se alimentan da creatividade dunha sociedade (SOFT); que precisa dun espazo físico para desenvolverse (a arquitectura para a cultura); nun traballo que ha de ser organizado e, en cuarto lugar, que pode xestar redes de cooperación que enriquezan as experiencias.

Xaime Subiela matiza que “a este congreso non veñen as experiencias, senón que traemos as persoas que van falar desde a súa experiencia no marco desas iniciativas para incorporalos ao debate. Coñecer a súa experiencia práctica pero co obxectivo de que xurdan ideas novas”. Por iso, este congreso non está dirixido só á sociedade galega (con especial énfase ao seu tecido cultural), senón a todo o público vencellado ao ámbito cultural internacional. “Xente que teña que ver co mundo cultural a nivel internacional, e con especial fincapé no eido europeo e americano” puntualiza Subiela.

A creatividade como motor: a cultura pode cambiar o mundo
Ademais da idea da necesidade de facer unha posta en común, hai outra que planea de fondo en todo o congreso. Trátase da concepción da cultura como un importante motor de desenvolvemento social e económico. Para Margarita Ledo débese visualizar a cultura “como algo que vai mais alá do rendemento económico, que vai máis alá da diversidade cultural, tan de moda hoxe en día”; e que, ademais, non se debe pensar dun xeito reducionista das industrias culturais tradicionais. “Falamos da presenza do que se chama da cidadanía, entendida como grupos sociais de acción, de expresión e de persoas que fan parte do que ten que ser unha sociedade poidan entrar en contacto e decidirse a propia identidade” explica Ledo.

E esa cultura entendida como motor ten o seu impulso na creatividade. Comprendida como algo novo pero que tamén pasa polo proceso de transformación desa orixinalidade. “A creatividade para o desenvolvemento débese entender non só como unha cuestión de desenvolvemento económica, senón como todo o que unha persoa é capaz de crear e que está relacionado coa sustentabilidade ou coa habitabilidade”. E sobre isto xira este primeiro congreso. O primeiro dunha serie porque a medida que o proxecto cultural de Galicia medre, haberá outras necesidades e outras perspectivas que o congreso pretenderá abordar en futuras edicións.

Ademais, inmersos na voráxine dixitalizadora da sociedade da información, no traspaso de fronteiras, na virtualidade dos proxectos e das novas formas de representar a cultura, congresos coma este poñan en valor da importancia de ter espazos físicos nos que corporeizar as diferentes cultura. En todo caso, será o sábado cando se presente o documento das conclusións cos que se pretende sintizar estes tres días de relatorios, comunicacións e propostas.

Yudhisthir Raj Isar

Profesor de Estudos de Política Cultural na Universidade Americana de París (de 2003 a 2008 tivo a cátedra Jean Monnet) e maître de conférence no Instituto de Estudos Políticos (Sciences Po). Isar exerce tamén como analista cultural independente, escritor e conferenciante, ademais de traballar como profesor visitante en diversas universidades de todo o mundo. É cofundador e coeditor das publicacións do proxecto Cultures and Globalization Series, así como membro do consello editorial da Encyclopedia of Global Studies de SAGE. No seu currículo profesional destacan os seus traballo en Harvard, no Instituto de Tecnoloxía de Massachusetts e na UNESCO (enter 1973 e 2003). Ademais, foi asesoor na Asociación Internacional Culture Action Europe, para o Fondo Mundial de Monumentos e para a presidencia da Comisión Europea, a Organización de Estados Americanos e a Fundación Cultural Europea. Anteriormente traballou para a UNESCO (entre 1973 e 2003), onde exerceu os cargos de director da Unidade de Políticas Culturais para o Desenvolvemento, secretario executivo da Comisión Mundial de Cultura e Desenvolvemento, director do Fondo Internacional para a Promoción da Cultura e redactor xefe da publicación trimestral Museum.

Stella Hall

É directora creativa NewcastleGateshead Iniciative. Stella Hall leva 25 anos traballando como presentadora e produtora no Reino Unido, durante os cales fundou tamén a Green Room (o centro de arte internacional de Manchester) e exerceu o cargo de directora do Warwick Arts Centre (Coventry) e do Festival de Belfast da Queen’s. No exercicio da súa actividade centrouse principalmente en facilitar o acceso á excelencia artística internacional. En 2005 converteuse en directora creativa da NewcastleGateshead Initiative, a primeira axencia de comercialización de destinos do Reino Unido en pór a cultura no epicentro da súa oferta turística, a través dun completo programa de festivais e eventos. Dirixe un programa establecido tras a candidatura da rexión á capitalidade da cultura (Culture 10), que se dedica á posta en marcha e ao desenvolvemento conxunto xunto con outras asociacións de grandes festivais e eventos deportivos e culturais ao longo do ano. Desde a Tall Ships ata a visita de La Fura del Baus, o programa abrangue eventos que celebran valores e iconas rexionais tanto no medio natural coma no construído. A súa atención principal céntrase en acadar a participación pública e fomentar o desenvolvemento de capacidades, confianza e, sempre que sexa possible, uns sólidos vínculos internacionais. É membro do consello directivo de LIFT (o Festival Internacional de Teatro de Londres) e de Dance City, un novo edificio aberto hai pouco en Newcastle. É a representante sectorial no Exercicio Nacional para a Avaliación da Investigación no Teatro, a Danza e as Artes Escénicas nas universidades británicas.

Xavier Greffe

Experto en política económica e economía do patrimonio. É profesor de Ciencias Económicas (economía das artes e dos medios de comunicación) na Universidade da Sorbona (París). Foi director da área de NN TT do Departamento Nacional de Educación da Administración francesa por un período de 12 anos. Ademais, dirixiu o programa de acción para o desenvolvemento do emprego local (LEDA) da Comisión da Unión Europea, onde actualmente é consultor. Realizou numerosas publicacións sobre o valor económico do patrimonio, as artes e a cultura en xeral, aplicando e desenvolvendo métodos para avaliar a cultura desde unha perspectiva económica sen caer en lóxicas puramente mercantilistas, entre elas La valeur économique du patrimoine: la demande et l"offre de monuments (Anthropos, Paris, 1990), Arts and artists from an economic perspectiva (UNESCO, París, 2002) e Política económica: Programas, instrumentos, perspectivas, en que foi coautor xunto co Instituto de Estudos Fiscais de Madrid.

Enrico Bertacchini

Investigador do Departamento de Económicas “Cognetti de Martiis” da Universidade de Turín. É membro do EBLA (Centro internacional de investigación sobre a economía da cultura, as institucións e a creatividade) e do centro NEXA para Internet e a Sociedade, do Instituto Politécnico de Turín. Enrico Bertacchini é doutor en Institucións, Dereito e Economía pola Universidade de Turín e doutor en Dereito pola Universidade de Gante (Bélxica). Os seus campos principais de investigación son a economía da cultura e o dereito e a economía da propiedade intelectual. No eido da economía cultural, traballou para a Axencia de Cooperación italiana en Exipto (no oasis de Fayoum e no xacemento arqueolóxico de Saqqara), dentro do proxecto “Apoio institucional ao Consello Superior de Antigüidades de Exipto para a xestión e supervisión ambiental dos lugares declarados patrimonio cultural”. Ademais, foi nomeado experto externo polo Ministerio de Cultura italiano para a preparación do Libro branco sobre creatividade e produción cultural. Na actualidade colabora co Grupo Italiano de Patrimonio Común Creativo, e a súa investigación académica céntrase na planificación, avaliación e estudo da dinámica das industrias culturais en Italia.

George Yudice

É profesor titular do Centro de Estudos Latinoamericanos e do Departamento de Linguas, Literaturas e Culturas Modernas da Universidade de Miami. É director da Rede Interamericana de Estudos Culturais. Exerce como profesor do Departamento de Español e Portugués da New York University (NYU) e como director do “Privatization of Culture Project”, centro de investigación de políticas culturais do Programa de Estudos Americanos da mesma universidade. Realizou numerosas investigacións e publicacións sobre as industrias culturais en América Latina, os aspectos económicos da cultura no contexto da globalización, as políticas e identidades culturais, os procesos de integración económica e tratados de libre comercio e as estratexias para fortalecer as industrias culturais de pequenos países e pequenas e medianas empresas nacionais e locais. É autor, entre outros títulos, de Vicente Huidobro y la motivación del lenguaje poético (Buenos Aires: Galerna, 1978), The Experience of Culture: The Uses of Culture in a Global Era (Duke UP 2003, trad. cast. Gedisa, 2002), Nuevas tecnologías, música y experiencia (Gedisa, 2007) e coautor de On Edge: The Crisis of Contemporary Latin American Culture (University of Minnesota Press, 1992) e de Cultural Policy (Sage, 2002, trad. cast. Gedisa, 2004)