<i>La alfarería de Galicia</i> descubriu o mundo desta artesanía hai 25 anos

A publicación, en 1983 de La alfarería de Galicia, de Luciano García Alén, supuxo unha achega pioneira ao traballo co barro no noso país. Técnicas, artesáns, variedades ou empregos, o volume recompilaba, con profusión de imaxes da autoría de Gómez Vilasó, todo un universo que ata o de entón nunca fóra tratado con tal profundidade. Agora, a Fundación Barrié recupera esta obra fundacional nunha reedición que fai aínda máis evidente como mudou a nosa artesanía nos últimos vinte e cinco anos.

A exhaustiva compilación de datos que supón este volume débese, maioritariamente a Luciano García Alén, médico de profesión que viviu desde moi novo con paixón o traballo co barro. Segundo nos explica o autor, "na miña xuventude, á par que estudaba Medicina e visitaba por disciplina académica os quirófanos e os cuartos de cura ía polos mercados de Santiago e da miña querida Pontevedra. De cando en vez atopaba mercaderes que viñan de aldeas de oleiros e pasmoneaba eu coa súa exposición de cacharros feitos en barro. En ocasións, o meu irmán Alfredo, o maior, deixábame ver salas do Museo de Pontevedra e por algún que outro rincón había olas de barro. Despois de finalizar os meses de estudo na Facultade de Medicina, os meus días de vacacións permitíanme coñecer Galicia e íamos por terras daqueles que viñan cos feixes de cacharros, comezando por Buño, na compañía do meu amigo Vilasó, que xa daquela era un magnífico fotógrafo".

A importancia
O propio Xosé Filgueira Valverde, no prólogo á obra incide na paixón de alén por esta arte e, en xeral, pola etnografía do país. "Luciano García Alén é un deses medicos humanísimos e humanistas que chegan á áraa das letras coa dobre bagaxe dunha rigorosa formación científica e das moitas experiencias da vida vivida". Ademais de fundador e fornecedor de fondos do Museo do Pobo, García Alén é tamén responsable por doazón da sala que leva o seu apelido no Museo de Pontevedra e que alberga unha importante colección da arte do alfar. Filgueira comenta sobre a obra de García Alén que "desde As cruces de pedra de Castelao nada comparable se fixo en Galicia".

Contidos
A obra, ademais dun exhaustivo catálogo sobre as variedades locais que existen en Galicia sobre a cerámica, inclúe un amplo estudo sobre a importancia desta artesanía no mundo labrego, contemplando a existencia de aldeas dedicadas case en exclusiva a este labor ou a distribución das mesmas, entre moitas outras cuestións. "A economía e os medios de vida daquelas xentes eran totalmente diferentes. Algúns deles nin sequera se atrevían a asinar un recibo. A olaría era xunto cos traballos na terra o seu medio de vida. Era unha xente que non só medía o esforzo senón a horas de traballo. Xunto aos produtos da terra, a olaría era o produto do esforzo humano por excelencia. Un oleiro non lle pedía máis ao Señor que o barro cocese ben", lembra García Alén. Ademais da fotografías de Gómez Vilasó, o volume recolle unha ampla documentación gráfica, ata completar 1.800 imaxes, e reconstrúe a historia da olaría galega desde o século XVIII, explicando os avances técnicos, as tendencias do mercado e mesmo o proceso de modernización coa instalación de fábricas neste amplo período.

A actualidade
Desde aquela, a desaparición de empregos tradicionais para este tipo de produtos foi case total. Segundo explica García Alén "Hai menos xente traballando o barro. Escraviza máis do que outros traballos. Tense que levar no sangue e ser fillo de oleiros, se non non se mete un nesas leiras. O barro ten que ser de boa clase e que estea ben temperado na cocedura. Agora as formas que se fan non ocupan todos os servizos da cociña e os coidados das cortes dos animais, como ben sabemos. Moitos daqueles servizos están hoxe ocupados por outros materiais. O barro abandonou moitos lugares da cociña e agora está noutras partes da casa, no salón ou no recibidor. Témolas en conta pola lembranza do pasado, polo significado e o sentimento, e mais polo seu valor artístico. Agora é un labor de arte, o que admiramos é a súa fermosura".

A apoiar estas ideas, a día de hoxe atopamos iniciativas sobre deseño aplicado á cerámica, encontros de investigación destes artesáns, propostas creativas de todo tipo e mesmo iniciativas industriais sobre este material aproveitando as novas tecnoloxías. A seguir a renovación dos tempos, a reedición facsimilar da obra que acaba de presentar a Fundación Barrié inclúe ademais un CD-ROM no que se poden ler en pdf os dous volumes orixinais.