3. Os Pioneiros (1897-1904)

Establecer os inicios do cine galego é complicado xa que hai que remontarse a moito antes da chegada do cinematógrafo a Galicia. O invento dos Irmáns Lumiere foi a culminación dun proceso cheo de ambicións por parte do home en facer unha imitación fidedigna da realidade. Despois dos logros fotográficos de Daguerre, Niepce, Marey, Muybridge,... o paso seguinte era intentar reflectir o dinamismo, e dicir: o movemento. Durante o século XIX foron moitos os mecanismos dos espectáculos pre-cinematográficos que simularon esta cualidade, trucos rudimentarios que foron perfilándose paralelamente ó progreso técnico; chegando ó seu cumio en Francia, en 1895, coa invención do cinematógrafo polos Irmáns Lumiere.

Aparellos menos perfeccionados como o kinematógrafo ou animatógrafo chegaron a Galicia antes que o invento dos Lumiere. Nos primeiros anos o cinematógrafo en Galicia tamén gozou do carácter itinerante de espectáculos de feira similares, espallándose, progresivamente, a partires das grandes cidades. Entre os exhibidores hai que destacar os procedentes de Portugal, contemplando daquela o territorio galego como un mercado con moitas posibilidades. Unha estratexia comercial que habería que revivir na actualidade para o desenvolvemento das dúas cinematografías: a portuguesa e a galega.

Sen lugar a dúbidas, o máis sobranceiro deste período é que a precocidade da cinematografía galega, xa que foi a primeira en xurdir no Estado Español. Esta afirmación, nos faustos do Centenario do Cine Español, foi causa dunha forte polémica botando por terra as convencións históricas "centralistas" que lle outorgaban ese mérito a cinta titulada "Salida de misa de doce del Pilar de Zaragoza" do pioneiro aragonés Eduardo Gimeno. Historiadores periféricos (Folgar, Castro de Paz, Letamendi...) apuntaron a "El entierro" de Coronel Bregua como a primeira película realizada no Estado Español e filmada por un español. Unha cinta impresionada polo pioneiro José Sellier, de orixe francés e residente, durante moitos anos da súa vida, na Coruña.

3.1 ESPECTÁCULOS PRE-CINEMATOGRÁFICOS
Desde moi antigo, o home de distintas épocas e lugares intentaron plasmar imaxes en movemento. Na procura deste obxectivo xurdiron moitas búsquedas de xeitos, modos e trucos que iríanse perfeccionando co tempo ata a aparición do cinema. Uns precedentes que se poden albiscar nos mecanismos que rexían o teatro de sombras, as sombras chinescas e as lanternas máxicas. Todos eles eran espectáculos itinerantes que percorrían as grandes cidades e feiras, tendo sesións en lugares que van desde o boato de cortes e teatros principais ata os improvisados barracóns de feiras.

Ó longo do século XIX popularizouse este tipo de espectáculos, ós cales se ían incorporando, a modo, os adiantos tecnolóxicos, sobre todo os de orixe fotográfica: lentes, emulsións, películas,... Unha estreita relación coa ciencia que suporía que os distintos trebellos ópticos se fosen perfeccionando a unha velocidade de vertixe e, deste modo, temos contabilizado moreas de nomes como os poliestoramas, cosmoramas, agioscopo, estereóscopos, calicromos, dioramas, neoramas, polierama, panorama,...

Galicia tamén foi transitada por estes feirantes nómadas que buscaban coas súas imaxes asombrosas, entretendo e aterrando a xente daquel tempo. A maioría das veces a chegada dun destes espectáculos recollíanse na prensa decimonónica, facéndose eco do lugar, dos contidos, da procedencia, do período de estadía... A maioría destas empresas destinadas ó lecer estaban rexentadas por individuos estranxeiros que, nos seus periplos e circuítos comerciais, contemplaban a toda Europa como mercado potencial. Entre os máis subliñables que percorreron os camiños de Galicia; temos ós procedentes de Inglaterra como Sir William Walter ou Mr. Cupper, os franceses Brunet, Cramer e Berdot, os italianos Pianca, Magiocco e Barbajelata, o suizo Luard... e como non, tamén os autóctonos, os galegos Manuel Parga, Ramón Gil, Francisco Contreras, Nicolás Domínguez, Ramón Cocina, Manuel Carrera...

Comentarios de prensa
No deberá confundirse con los cosmoramas, Dioramas, Neoramas, ó Polioramas que se hayan presentado hasta este día, pues en todos estos no se hace mas que engrandecer las vistas por medio de un Cristal de Aumento; al contrario en el Poliestorama, se verán las vistas, los objetos, las personas como si fueran relieve, ó sea de bulto y vivientes.
La Aurora del Miño, 30-IX-1857

La refractación óptica, es de un efecto admirable y sorprendente y muchos de los lienzos que la constituyen producen una ilusión completa; los aparatos ópticos son de una potencia y una fuerza de convergencia poco común.
Gaceta de Galicia, 11, 21, 27 e 30-VII-1888

Mañana habrá también función en dicho café, presentándose el magnífico poliorama con treinta cuadros fijos y seis de movimiento, entre los que figura un cementerio en los Alpes, descanso de un segador, un desesperado, un convite infernal y un magnífico cromotropo; y entre los cuadros fijos, figuran, en primer lugar, un bohío en Trinidad, Cuba, cafetán en Matanzas, la luna de miel en Cuba, dos hermosos puentes y ferrocarril en Venecia, un arrabal en Nueva York, y otros.
Gaceta de Galicia, 24-XII-1896

Bibliografía
CABO, J. L.; "Espectáculos precinematográfica: das sombras chinescas ós panoramas". CASTRO DE PAZ, J. L.; Historia do cine en Galicia. Vía Láctea, Oleiros, 1996

3.2 JOSÉ SELLIER

Biografía
Louis Joseph Sellier Loup naceu o 13 de Agosto de 1850 en Francia, na vila de Givars, no Departamento do Rodano, a uns 20 kilómetros da cidade de Lyon. Casa con Marie Ferge Michelet e teñen un fillo cos que se instala na Coruña en 1886, onde traballa co seu irmán no nº 86 da Rúa Real, no gabinete fotográfico que levaba por nome "Fotografía de París de Sellier Hermanos". En 1894, xa nacionalizado monta o seu propio estudio no nº 9 da Rúa de San Andrés. Viaxa frecuentemente a Francia para estar ó tanto das novas innovacións técnicas no seu campo. Consegue facerse cun cinematografo dos Irmáns Lumiere antes de que estes o comercialicen en Maio de 1897. Pero o 20 de xuño dese mesmo ano, Sellier rodou "El entierro del General Sánchez Bregua", primeiro título rodado por un español para unha empresa española. Sábese que Sellier cubriu o acto para a prensa escrita e que nos programas das primeiras sesións con producción propia aparece unha cinta con este título. Sellier percorre Galicia coas súas produccións, Vigo no 1898, Ferrol no 1899 e Santiago no 1900. Cando se popularizou o cinematógrafo Sellier deixou de facer películas, finando o 21 de novembro de 1922, sendo enterrado no camposanto coruñés de San Amaro.

Filmografía
Non se conserva ningunha película de José Sellier pero si se pode saber algunhas películas que fixo rastreando entre programas de mans conservados ou anuncios publicitarios na prensa do momento.
Entierro del General Sánchez Bregua (1897)
San Jorge, salida de misa (1897)
Fábrica de gas (1897)
Plaza de Mina y Orzán (1897)
Orzán, oleaje (1897)
Temporal en Riazor (1898)
Regreso de Cuba/ Desembarco de los heridos de Cuba en nuestro puerto (1898)
Matadero y salida de operarios (1898)
Descarga de carbón (1898)

Fragmentos
Non se conserva ningún fragmento de película.

Comentario da obra
Por aquelas datas, os filmes eran curtos, de aproximadamente de 1 minuto de duración e cunha cadencia de 16 imaxes por segundo. Sellier rodaba as súas películas seguindo o "modelo dos irmáns Lumiere" o que en terminoloxía acuñado por Noel Bürch, chámase Modo de Representación Institucional (MRI): un plano único cunha frontalidade rigorosa, utilizando o encadre co chamado plano de conxunto primitivo onde os personaxes ocupan a metade da pantalla e tamén atesourando unha forte sensación de profundidade.

todos los (...) "cuadros-documento" que participan en la construcción del modelo Lumiere me parece que en última estancia revelan una idéntica dirección: escoger un encuadre tan apto como sea posible para "atrapar" un instante de realidad, y filmarlo luego sin ninguna preocupación ni de controlar, ni de centrar la acción.
Burch, Noel; El tragaluz infinito. Cátedra, Madrid, 1987

Uns criterios nada discordantes cos fotográficos da época, elexindo os motivos das tarxetas postais do momento, paisaxes urbanas onde poder retratar o movemento de maior número de xente posible. Os lugares elexidos eran: igrexas, fábricas, prazas, rúas céntricas, portos, estacións...

Comentarios de prensa
Las proyecciones son realmente buenas, no sólo porque los asuntos de las vistas están tomadas admirablemente, si no por las buenas condiciones con que se presentan y por la precisión del aparato.
El eco de Santiago, 26-I-1900

La prueba verificada gallardamente en La Coruña desde hace unos catorce años por nuestro estimado convecino del destinguido fotógrafo Sellier, impresionando hermosas películas cinematográficas de los máis curiosos aspectos locales, que todos hemos visto y aplaudido,
La Voz de Galicia, 12-II-1911

Recordemos que Sellier fue quien nos hizo admirar en La Coruña muchos adelantos fotográficos aún antes de llegar a las principales poblaciones de España, y que é fue quien nos dio a reconocer el cinematógrafo con película locales, muy hermosas por cierto, impresionadas por él.
La Voz de Galicia, 9-VIII-1914

Bibliografía
CASTRO DE PAZ, J. L.; "A chegada do cine a Galicia e as primitivas fórmulas de exhibición (1896-1908)". CASTRO DE PAZ, J. L.; Historia do cine en Galicia. Vía Láctea, Oleiros, 1996.
CASTRO DE PAZ, J. L. e FOLGAR DE LA CALLE, J. Mª; José Sellier, La Coruña y los orígenes del cine. Vía Láctea, Oleiros, 1996.
FOLGAR DE LA CALLE, J. Mª; Aproximación al espectáculo cinematográfico en Galicia (1896-1897). Universidade de Santiago de Compostela, 1987.
NOGUEIRA, Xosé; O cine en Galicia. A Nosa Terra, Vigo, 1997.