Canto hai que non ves a Vía Láctea? Iso no caso de que a viras algunha vez. Somos a primeira xeración en milenios que xa non se sobrecolle co ceo nocturno dende a fiestra da súa casa. Se somos po de estrelas, a astronomía é botar un ollo ao álbum de familia, á vida na Terra, pasado e porvir. Diso saben na Agrupación Astronómica Coruñesa Ío, como nos conta o seu presidente Xoán Cardelle.
Se alzas a tapa dun piano, atopas con 88 teclas brancas e negras.
Se alzas a cabeza cara ao ceo nocturno verás unhas cantas constelacións menos, xa que o fas dende un dos hemisferios, pero curiosamente tamén suman 88 as constelacións totais recoñecidas pola UAI [Unión Astronómica Internacional] entre o hemisferio norte e o sur. É unha casualidade, claro, pero quen di que as casualidades non xogan a favor da harmonía e a beleza. Como que o tamaño aparente da Lúa sexa idéntico ao tamaño aparente do Sol, e de aí o espectáculo de precisión reloxeira que é unha eclipse total. 88 é un número -convencional- que fai coincidir a música coa astronomía de observación. Esa de mirar ao ceo na escuridade, cun telescopio e un termo de café. Si, esa que practican criaturas que abanean entre paspáns e cracs.
E falando de constelacións, cantas saberías recoñecer ? Algunhas enrédanse como personaxes dunha serie con moito capítulo e spin-off. Ver unha constelación, esa realidade aumentada de "une os puntos" que os nosos antepasados trazaron na bóveda celeste, resúltache sinxelo dende a túa cidade ou a túa vila? E ver a Vía Láctea -ou Camiño de Santiago para algúns-, esa fita chea de estrelas, a nosa galaxia riquiña que non nos cobra aluguer? Podes vela?
Xoán Cardelle, Presidente da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío. Foto cedida
Quen me conta isto é Xoán Cardelle, presidente da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío, unha asociación que comezou en 2002 [o día D, 6 de xuño, por certo] desembarcando nos ceos con 13 afeccionados que se reunían no Planetario da Coruña, ese R2D2 xigante que vixía o Parque de Santa Margarida. Quedaban nas noites de pouca lúa e moita estrela e a día de hoxe suma 165 socias e socios, cun case 44% de mulleres.
Malia que unha das súas principais actividades seguen a ser as saídas a ceo descuberto -un auténtico traballo de campo que fai dos astrónomos criaturas moi sensibles á súa contorna- é común atopar entre *s afeccionad*s unha sincera conciencia ecolóxica, orixe da reflexión actual sobre o problema in crescendo da contaminación luminosa ou lumínica [tomo a licenza de cualificala "lumínica" xa que o xulgo un adxectivo máis aséptico, menos positivo, para dar conta dun problema grave].
A fauna astrónoma é variada. Os espécimes que me atopei nos meus anos como socia van desde o astrofotógrafo, animal moi corrente, experto en panos, APODS [Astronomy Picture of The Day, unha astrofoto diaria, idea da NASA], longas exposicións, oculares con orballo, captura de nebulosas de arrebatados escarlatas [por exemplo, M42, nebulosa de Orión] ou auroras boreais que van do esmeraldino ao fucsia [ninguén diría ao ver esas fascinantes auroras que só son vento solar soprando na burbulla magnética da Terra]; tamén temos á carne-de-monte, experta en plantar telescopios [así, en xerga], colimalos, tratalos, e non menos experta en roupa de abrigo e calzado pisamerdas; temos logo ao perseguidor de eventos astronómicos polo mundo adiante: eclipses totais, auroras, raios verdes, luces zodiacais, festivais, congresos, astrocousas; á astrofísica ou cosmóloga, curiosa da materia escura e tamén [non confundamos] da enerxía escura, flutuacións cuánticas ou buracos negros; á cachifallas, apaixonada de rovers, sondas, foguetes marca soviética, estadounidense ou chinesa... Moit*s son todo isto a un tempo, por iso de que a astronomía é un saber transversal que toca moitos paus... dende coñecer constelacións, os seus mitos, os seus nomes noutras culturas até non esquecer que o Tang [si, eses pos fosforitos que se beben disoltos] ou o teflón da tixola popularizáronse grazas á carreira espacial a mediados do século XX.
Aurora Boreal. Foto de Óscar Blanco
Imaxe da nebulosa Norteamérica, NGC 7000, na constelación de Cygnus, preto de Deneb.
Foto de Alfredo Madrigal
Faise raro pensar que a luz -símbolo do progreso humano e ata o logotipo simbólico dunha idea, capturada nunha bombilla- poida converterse en polución, como un refugallo tóxico. Iso tratan de nos facer ver cronobiólogos, ornitólogas, zoólogos mariños e astrónomas... Como sentenza o título dun libro de Emilio Sánchez Barceló: Hicimos la luz... y perdimos la noche. E non só a perdemos: o exceso de luz artificial é directamente prexudicial sobre a nosa saúde e a de moitos seres vivos, por non falar do dispendio enerxético e económico que supón.
Esta conciencia sobre a contaminación lumínica, que afecta non só aos astrónomos con ganas de ver setestrelos e andrómedas, senón a todas as criaturas con ritmo circadiano, espertou unha potente actividade divulgativa na Agrupación Ío: veñen de lograr que A Coruña sexa anfitrioa do XXIVº Congreso Estatal de Astronomía en 2020, a primeira vez que un congreso astronómico se celebrará baixo os ceos de Galiza; neste 2018 tamén artellaron o Iº Encontro da Noite, levan unha exposición itinerante dende hai anos sobre contaminación lumínica por institutos, centros cívicos etc., argallan observacións cidadás de eclipses, Lúa, Perseidas, Xemínidas, a Hora do Planeta, visitas aos observatorios da nosa comunidade [Cotobade, Compostela, Forcarei]... Só en 2017 superaron o cento de actividades. Algo que, en palabras de Xoán, "é ben gratificante, grazas a esas actividades somos tantos e tan coñecidos".
Malia que sempre foi unha agrupación con case a metade de mulleres, unha maior conciencia do seu labor no eido astronómico impulsou propostas tan tentadoras e comprometidas como a que tivo lugar a finais de xuño deste ano: as Xornadas de Muller e Astronomía, na Domus da Coruña.
En 2020 cando, tal e como nos contou o astrónomo e divulgador Borja Tosar, a NASA estrele gracilmente sobre a superficie de Marte un dron apto para rastrexar o terreo e pescudar indicios de vida... será un ano emocionante para a astronomía. Embora, que ano non o é?
A Vía Láctea en Namibia. Foto de Óscar Blanco
Volvamos a Galiza: aquí contamos con dous destinos Starlight, unha certificación da fundación homónima do Instituto Astrofísico de Canarias e respaldada pola UNESCO, que mapea zonas con ceos escuros, bo seeing [nitidez] así como con recursos naturais e culturais que alicercen un turismo de calidade. Eses selos acreditan que, por moito rabudo Nubeiro, por moito mito e por moitas ducias de palabras coas que informemos de que unha vez máis "chove" [orballa, zarzalla, poalla, chuvisca, xistra...], aínda podemos mirar ao ceo tal e como o miraban as nosas bisavoas, coas súas galaxias, incluída a nosa propia, estrelas, constelacións, cometas, planetas... As nosas alfaias Starlight son Trevinca en A Veiga [Ourense] e o Parque Nacional Illas Atlánticas [Pontevedra].
Observar o ceo é o principio de todas as preguntas e, por tanto, de toda a filosofía e a poesía da nosa especie. Si, é moi de cracs, sabémolo. E sabemos algo máis: non se trata dun capricho, é un dereito. Un dereito da humanidade.
Descubramos de novo a Vía Láctea.
Volvamos abrir os ollos ao escuro.
Algúns MITOS sobre a astronomía que cómpre CARGARSE...
A astronomía é unha ciencia. Non é astroloxía, superstición de arriba abaixo, unha pseudociencia sen probas e fecunda en disparates. Os astrónom*s estudan e recollen probas, observacións, datos, con eles elaboran hipóteses que han de contrastar. Tratan de comprender o porqué do universo, non saber como lle irá a unha acuario se cruza cunha xéminis [que, por outra banda, non cadran co que aparece nas revistas, outro día explicamos por que, pero hai serpes polo medio].
Falando de estrelas coñecidas, a famosa Estrela Polar non é a que máis escintila, senón a que en aparencia e debido á posición do noso planeta, permanece fixa durante toda a noite mentres o resto semella xirar en torno a ela. A estrela máis brillante do ceo nocturno é Sirio... pero o obxecto máis brillante que ás veces verás será Venus, un planeta. Planeta en grego significaba errante.
...e algúns FITOS da astronomía que paga a pena CURIOSEAR
A Lúa afástase da Terra 3'8 cms. ao ano, pero vela por un telescopio é unha das mellores experiencias da astronomía de observación, algo que emociona por igual a nen*s, maiores...
Avión ante a Lúa. Foto de Óscar Blanco
Os aneis de Saturno son fósiles de xeo e vense perfectamente por un telescopio, do mesmo xeito que os 4 satélites máis grandes de Xúpiter, aqueles que distinguiu Galileo unha escura noite toscana: Ganimedes [o máis grande], Calisto, Ío [de onde toma o nome a Agrupación herculina, unha rocha volcánica con fasquía de pizza 4 queixos] e Europa [se cadra con auga líquida baixo a superficie xeada]
Mirar ao ceo na noite é viaxar no tempo: a galaxia Andrómeda, visible con prismáticos, está a dous millóns e medio de anos-luz. Vémola tal e como era cando os primeiros Homo habilis andaban ás voltas cos Homo erectus sobre a Terra.
Fusionarase coa nosa Vía Láctea dentro duns 4.000-5.000 millóns de anos. E isto non é unha andrómena.
Galaxia de Andrómeda, M31. Foto de Óscar Blanco
Citas tamén no Planetario da Coruña
Sesión A noite é necesaria, no Planetario da Casa das Ciencias, unha produción dos Museos Científicos Coruñeses, Coruña Próxima e o FECYT sobre contaminación lumínica. Que che parecería este plan?: ti, eu e a Escuridade falándonos na propia escuridade do Planetario sobre a conciencia sobre o noso xeito de iluminar e sobre-iluminar este planeta. E o que xurda. Pénsao.
Cada último sábado de mes, ás 11 en punto dá mañá dende hai 12 anos no Planetario da Coruña, o astrónomo Borja Tosar divulga os sete saberes e novidades na sesión O ceo para enteraos, antes de botarlle un ollo ao ceo do mes seguinte e "pasar unha noite" [que dura 10 minutos] baixo a cúpula, da man de Marcos Pérez Maldonado, director dos Museos Científicos Coruñeses.
Temos un espectáculo no ceo, de balde, e non queremos perdelo. Xoán Cardelle remata embora cun desexo para os máis novos: "Que aprendan a mirar ao ceo, cando menos o elemental: estrelas, cometas, nebulosas, galaxias...as constelacións, que son inventadas, claro, cadaquén pode inventar cadansúa constelación. Até existe a constelación David Bowie!".
There's a Starman waiting in the sky
Certo, David Bowie, un Starman e unha Stargirl, abofé. E antes de entablarmos relación sería cortés que non os cegásemos cos nosos LEDS... ou igual non había ninguén máis no Universo e só eramos nós. En calquera dos dous casos, parafrasando a Carl Sagan, a resposta é abraiante.
Abraiémonos.
Se che picou o astrovermiño, podes botar un ollo e informarte máis en:
Agrupación Astronómica Coruñesa Ío [web] [facebook]
Asociación Sirio [web]
Astro Rías Baixas: [web]
Astrovigo: [web]
Cielo Barbanza: [Facebook]
Cel Fosc [web]
Calidade do Ceo [web]
Ourense Astronómico [web]
FEGAR Federación Galega de Astronomía e Radioastronomía [web]
Federación de Asociaciones Astronómicas de España (FAAE) [web]
CEA XXII Congreso Estatal de Astronomía [web]
IDA-International Dark Sky Association http://darksky.org/ [web]
Escritora e socia M107 da Agrupación Astronómica Ío.
Se alzas a tapa dun piano, atopas con 88 teclas brancas e negras.
Se alzas a cabeza cara ao ceo nocturno verás unhas cantas constelacións menos, xa que o fas dende un dos hemisferios, pero curiosamente tamén suman 88 as constelacións totais recoñecidas pola UAI [Unión Astronómica Internacional] entre o hemisferio norte e o sur. É unha casualidade, claro, pero quen di que as casualidades non xogan a favor da harmonía e a beleza. Como que o tamaño aparente da Lúa sexa idéntico ao tamaño aparente do Sol, e de aí o espectáculo de precisión reloxeira que é unha eclipse total. 88 é un número -convencional- que fai coincidir a música coa astronomía de observación. Esa de mirar ao ceo na escuridade, cun telescopio e un termo de café. Si, esa que practican criaturas que abanean entre paspáns e cracs.
E falando de constelacións, cantas saberías recoñecer ? Algunhas enrédanse como personaxes dunha serie con moito capítulo e spin-off. Ver unha constelación, esa realidade aumentada de "une os puntos" que os nosos antepasados trazaron na bóveda celeste, resúltache sinxelo dende a túa cidade ou a túa vila? E ver a Vía Láctea -ou Camiño de Santiago para algúns-, esa fita chea de estrelas, a nosa galaxia riquiña que non nos cobra aluguer? Podes vela?
"Lembro ir de acampada cando mozo, aínda no franquismo, a Chelo [Betanzos] ou a Carballo, pero sen tenda de campaña. Durmiamos á intemperie. Mesmo con lobos preto. De noite estaba aquel ceo tan estrelecido... eu contemplaba todo aquilo e relaxábame até ficar durmido. Ou lembro tamén ir á aldea da miña muller, en San Xurxo de Bea, saír na noite e quedarme pampo vendo estrelas. Eu son moi de aldea, nada urbanita; en canto poida, escapo".
Xoán Cardelle, Presidente da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío. Foto cedida
Quen me conta isto é Xoán Cardelle, presidente da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío, unha asociación que comezou en 2002 [o día D, 6 de xuño, por certo] desembarcando nos ceos con 13 afeccionados que se reunían no Planetario da Coruña, ese R2D2 xigante que vixía o Parque de Santa Margarida. Quedaban nas noites de pouca lúa e moita estrela e a día de hoxe suma 165 socias e socios, cun case 44% de mulleres.
Malia que unha das súas principais actividades seguen a ser as saídas a ceo descuberto -un auténtico traballo de campo que fai dos astrónomos criaturas moi sensibles á súa contorna- é común atopar entre *s afeccionad*s unha sincera conciencia ecolóxica, orixe da reflexión actual sobre o problema in crescendo da contaminación luminosa ou lumínica [tomo a licenza de cualificala "lumínica" xa que o xulgo un adxectivo máis aséptico, menos positivo, para dar conta dun problema grave].
"Somos ecoloxistas en certa maneira, xa que nas observacións nocturnas sempre tratamos de deixar todo tal e como o atopamos. Amamos a natureza xa de entrada" apostila Xoán.
A fauna astrónoma é variada. Os espécimes que me atopei nos meus anos como socia van desde o astrofotógrafo, animal moi corrente, experto en panos, APODS [Astronomy Picture of The Day, unha astrofoto diaria, idea da NASA], longas exposicións, oculares con orballo, captura de nebulosas de arrebatados escarlatas [por exemplo, M42, nebulosa de Orión] ou auroras boreais que van do esmeraldino ao fucsia [ninguén diría ao ver esas fascinantes auroras que só son vento solar soprando na burbulla magnética da Terra]; tamén temos á carne-de-monte, experta en plantar telescopios [así, en xerga], colimalos, tratalos, e non menos experta en roupa de abrigo e calzado pisamerdas; temos logo ao perseguidor de eventos astronómicos polo mundo adiante: eclipses totais, auroras, raios verdes, luces zodiacais, festivais, congresos, astrocousas; á astrofísica ou cosmóloga, curiosa da materia escura e tamén [non confundamos] da enerxía escura, flutuacións cuánticas ou buracos negros; á cachifallas, apaixonada de rovers, sondas, foguetes marca soviética, estadounidense ou chinesa... Moit*s son todo isto a un tempo, por iso de que a astronomía é un saber transversal que toca moitos paus... dende coñecer constelacións, os seus mitos, os seus nomes noutras culturas até non esquecer que o Tang [si, eses pos fosforitos que se beben disoltos] ou o teflón da tixola popularizáronse grazas á carreira espacial a mediados do século XX.
Aurora Boreal. Foto de Óscar Blanco
Imaxe da nebulosa Norteamérica, NGC 7000, na constelación de Cygnus, preto de Deneb.
Foto de Alfredo Madrigal
"'Como hai unha agrupación astronómica tan grande na Galiza, co mal ceo que tendes!' Así nos din, sobre todo os andaluces, claro. Tanta nube... Non entanto, temos mellor ceo que Barcelona ou Madrid, que apenas ven nada pola contaminación luminosa. Os afeccionados de Ío, con todo, temos que viaxar 45 quilómetros, xa fóra da provincia da Coruña, para observar: aos montes entre Guitiriz e Aranga. Que hai anos era un bo ceo, pero xa está empeorando, chega a contaminación das luces e farois de Lugo e da Coruña", di Xoán.
Faise raro pensar que a luz -símbolo do progreso humano e ata o logotipo simbólico dunha idea, capturada nunha bombilla- poida converterse en polución, como un refugallo tóxico. Iso tratan de nos facer ver cronobiólogos, ornitólogas, zoólogos mariños e astrónomas... Como sentenza o título dun libro de Emilio Sánchez Barceló: Hicimos la luz... y perdimos la noche. E non só a perdemos: o exceso de luz artificial é directamente prexudicial sobre a nosa saúde e a de moitos seres vivos, por non falar do dispendio enerxético e económico que supón.
Esta conciencia sobre a contaminación lumínica, que afecta non só aos astrónomos con ganas de ver setestrelos e andrómedas, senón a todas as criaturas con ritmo circadiano, espertou unha potente actividade divulgativa na Agrupación Ío: veñen de lograr que A Coruña sexa anfitrioa do XXIVº Congreso Estatal de Astronomía en 2020, a primeira vez que un congreso astronómico se celebrará baixo os ceos de Galiza; neste 2018 tamén artellaron o Iº Encontro da Noite, levan unha exposición itinerante dende hai anos sobre contaminación lumínica por institutos, centros cívicos etc., argallan observacións cidadás de eclipses, Lúa, Perseidas, Xemínidas, a Hora do Planeta, visitas aos observatorios da nosa comunidade [Cotobade, Compostela, Forcarei]... Só en 2017 superaron o cento de actividades. Algo que, en palabras de Xoán, "é ben gratificante, grazas a esas actividades somos tantos e tan coñecidos".
Malia que sempre foi unha agrupación con case a metade de mulleres, unha maior conciencia do seu labor no eido astronómico impulsou propostas tan tentadoras e comprometidas como a que tivo lugar a finais de xuño deste ano: as Xornadas de Muller e Astronomía, na Domus da Coruña.
"Somos ademais membro da Federación de Asociaciones Astronómicas de España, así como da asociación contra a contaminación luminosa Cel Fosc. E acolleremos por vez primeira na Coruña o Congreso Estatal de Astronomía en 2020", lembra Xoán.
En 2020 cando, tal e como nos contou o astrónomo e divulgador Borja Tosar, a NASA estrele gracilmente sobre a superficie de Marte un dron apto para rastrexar o terreo e pescudar indicios de vida... será un ano emocionante para a astronomía. Embora, que ano non o é?
A Vía Láctea en Namibia. Foto de Óscar Blanco
Volvamos a Galiza: aquí contamos con dous destinos Starlight, unha certificación da fundación homónima do Instituto Astrofísico de Canarias e respaldada pola UNESCO, que mapea zonas con ceos escuros, bo seeing [nitidez] así como con recursos naturais e culturais que alicercen un turismo de calidade. Eses selos acreditan que, por moito rabudo Nubeiro, por moito mito e por moitas ducias de palabras coas que informemos de que unha vez máis "chove" [orballa, zarzalla, poalla, chuvisca, xistra...], aínda podemos mirar ao ceo tal e como o miraban as nosas bisavoas, coas súas galaxias, incluída a nosa propia, estrelas, constelacións, cometas, planetas... As nosas alfaias Starlight son Trevinca en A Veiga [Ourense] e o Parque Nacional Illas Atlánticas [Pontevedra].
Observar o ceo é o principio de todas as preguntas e, por tanto, de toda a filosofía e a poesía da nosa especie. Si, é moi de cracs, sabémolo. E sabemos algo máis: non se trata dun capricho, é un dereito. Un dereito da humanidade.
Descubramos de novo a Vía Láctea.
Volvamos abrir os ollos ao escuro.
Algúns MITOS sobre a astronomía que cómpre CARGARSE...
"Algunhas noticias científicas son moi sensacionalistas -mesmo ás veces as da propia NASA- e a xente colle malos costumes: confúndennos todo o tempo con astrólog*s...", di Xoán.
A astronomía é unha ciencia. Non é astroloxía, superstición de arriba abaixo, unha pseudociencia sen probas e fecunda en disparates. Os astrónom*s estudan e recollen probas, observacións, datos, con eles elaboran hipóteses que han de contrastar. Tratan de comprender o porqué do universo, non saber como lle irá a unha acuario se cruza cunha xéminis [que, por outra banda, non cadran co que aparece nas revistas, outro día explicamos por que, pero hai serpes polo medio].
"Cando dicimos que somos dunha agrupación astronómica entenden 'ah, gastronómica'? Non. As-tro-nó-mi-ca. Temos relación coa gastronomía, abofé: picar algo ou tomar unha Estrella [Galicia], que tamén é unha estrela", di Xoán, botando por certo un grolo á súa.
Falando de estrelas coñecidas, a famosa Estrela Polar non é a que máis escintila, senón a que en aparencia e debido á posición do noso planeta, permanece fixa durante toda a noite mentres o resto semella xirar en torno a ela. A estrela máis brillante do ceo nocturno é Sirio... pero o obxecto máis brillante que ás veces verás será Venus, un planeta. Planeta en grego significaba errante.
...e algúns FITOS da astronomía que paga a pena CURIOSEAR
A Lúa afástase da Terra 3'8 cms. ao ano, pero vela por un telescopio é unha das mellores experiencias da astronomía de observación, algo que emociona por igual a nen*s, maiores...
"Na nosa Agrupación hai socios adultos, mozos e Satélites, socios menores de idade. Mesmo houbo quen fixo satélite ao seu fillo xa dende que estaba no ventre da nai... ", lembra Xoán.
Avión ante a Lúa. Foto de Óscar Blanco
Os aneis de Saturno son fósiles de xeo e vense perfectamente por un telescopio, do mesmo xeito que os 4 satélites máis grandes de Xúpiter, aqueles que distinguiu Galileo unha escura noite toscana: Ganimedes [o máis grande], Calisto, Ío [de onde toma o nome a Agrupación herculina, unha rocha volcánica con fasquía de pizza 4 queixos] e Europa [se cadra con auga líquida baixo a superficie xeada]
Mirar ao ceo na noite é viaxar no tempo: a galaxia Andrómeda, visible con prismáticos, está a dous millóns e medio de anos-luz. Vémola tal e como era cando os primeiros Homo habilis andaban ás voltas cos Homo erectus sobre a Terra.
Fusionarase coa nosa Vía Láctea dentro duns 4.000-5.000 millóns de anos. E isto non é unha andrómena.
Galaxia de Andrómeda, M31. Foto de Óscar Blanco
Citas tamén no Planetario da Coruña
Sesión A noite é necesaria, no Planetario da Casa das Ciencias, unha produción dos Museos Científicos Coruñeses, Coruña Próxima e o FECYT sobre contaminación lumínica. Que che parecería este plan?: ti, eu e a Escuridade falándonos na propia escuridade do Planetario sobre a conciencia sobre o noso xeito de iluminar e sobre-iluminar este planeta. E o que xurda. Pénsao.
Cada último sábado de mes, ás 11 en punto dá mañá dende hai 12 anos no Planetario da Coruña, o astrónomo Borja Tosar divulga os sete saberes e novidades na sesión O ceo para enteraos, antes de botarlle un ollo ao ceo do mes seguinte e "pasar unha noite" [que dura 10 minutos] baixo a cúpula, da man de Marcos Pérez Maldonado, director dos Museos Científicos Coruñeses.
Temos un espectáculo no ceo, de balde, e non queremos perdelo. Xoán Cardelle remata embora cun desexo para os máis novos: "Que aprendan a mirar ao ceo, cando menos o elemental: estrelas, cometas, nebulosas, galaxias...as constelacións, que son inventadas, claro, cadaquén pode inventar cadansúa constelación. Até existe a constelación David Bowie!".
There's a Starman waiting in the sky
Certo, David Bowie, un Starman e unha Stargirl, abofé. E antes de entablarmos relación sería cortés que non os cegásemos cos nosos LEDS... ou igual non había ninguén máis no Universo e só eramos nós. En calquera dos dous casos, parafrasando a Carl Sagan, a resposta é abraiante.
Abraiémonos.
Se che picou o astrovermiño, podes botar un ollo e informarte máis en:
Agrupación Astronómica Coruñesa Ío [web] [facebook]
Asociación Sirio [web]
Astro Rías Baixas: [web]
Astrovigo: [web]
Cielo Barbanza: [Facebook]
Cel Fosc [web]
Calidade do Ceo [web]
Ourense Astronómico [web]
FEGAR Federación Galega de Astronomía e Radioastronomía [web]
Federación de Asociaciones Astronómicas de España (FAAE) [web]
CEA XXII Congreso Estatal de Astronomía [web]
IDA-International Dark Sky Association http://darksky.org/ [web]
Escrito por Estíbaliz Espinosa
Escritora e socia M107 da Agrupación Astronómica Ío. Serie
Setestrelo
Un artigo de Estíbaliz Espinosa e unha conversa con Xoán Cardelle, Presidente da Agrupación Astronómica coruñesa Ío
Pastos mariños máis ricos e a cultura das redes sociais inflúen na percepción dun fenómeno que medrou co fin da caza das baleas
A filla da oceanógrafa recorda a súa denuncia ante a administración Carter por discriminación de xénero
Falamos con Alicia Sintes, directora do equipo español que participou na detección das ondas gravitacionais, sobre LIGO e os avances na
Christian Plantin, lingüista e experto en argumentación
Elena Ojea estudará desde Vigo, cunha das axudas da UE máis cobizadas, como adaptar a economía pesqueira a un desafío global